Nghệ thuật trong lòng di sản thiên nhiên

Khai mở tiềm năng từ di sản

Trọng tâm của sự kiện là đêm nhạc kéo dài hơn 6 giờ đồng hồ diễn ra vào ngày 31/5 với sự góp mặt của 10 nghệ sĩ và ban nhạc nổi tiếng như Hà Anh Tuấn, Đen, Phan Mạnh Quỳnh, Vũ Cát Tường, Quang Hùng MasterD, Vũ, Tlinh... Đặc biệt trong chương trình, beatboxer Trung Bảo và các em nhỏ trong Câu lạc bộ xẩm Hà Thị Cầu đã có phần kết hợp xẩm chợ với beatbox, nhằm khoác lên xẩm một tấm áo mới, qua đó đặt di sản vào không gian đương đại để loại hình này đến được với nhiều khán giả hơn nữa.

Đến với Tràng An, khán giả đã có những ngày đáng nhớ khi được tham quan nhiều địa điểm kỳ vĩ, có thể kể đến Phố cổ Hoa Lư, Hang Múa, Đảo Khê Cốc – nơi lễ hội âm nhạc diễn ra... cũng như Vườn quốc gia Cúc Phương, Tam Cốc, Bích Động... Không chỉ đánh vào du lịch, thông qua chương trình, Ninh Bình cũng đã giới thiệu được nhiều nét văn hóa độc đáo. Chẳng hạn trước khi vào sân khấu, người xem sẽ đi qua “Cung đường di sản” - giới thiệu các sản phẩm thủ công truyền thống của làng lụa Nha Xá, các đồ mỹ nghệ lấy cảm hứng từ họa tiết trên các công trình kiến trúc của kinh đô Hoa Lư. Thông qua sự kiện này, 20.000 khán giả cũng có dịp tham quan, khám phá hơn nữa mảnh đất cố đô với nhiều danh thắng lâu đời.

Ngoài ra, thiên nhiên cũng là một yếu tố khác được quan tâm đặc biệt. Trong 2 ngày diễn ra chương trình, đã có 1.000 cây chò chỉ và mun non được trồng tại Vườn quốc gia Cúc Phương, mở ra hy vọng hoạt động sẽ được tiếp nối và lớn mạnh hơn nữa. Và không chỉ cây xanh, với bộ nhận diện cho mùa đầu tiên là loài voọc mông trắng - 1 trong 5 loài linh trưởng quý hiếm thuộc Sách Đỏ của Việt Nam và thế giới, Forestival 2025 cũng kêu gọi hơn nữa sự quan tâm đến động vật hoang dã. Trong đêm nhạc, 500 triệu đồng từ doanh thu và đóng góp của các nghệ sĩ được gửi đến tổ chức Save Vietnam’s Wildlife nhằm tái đàn và bảo vệ loài động vật này.

Ý tưởng khá mới mẻ trong lòng một danh thắng, mới đây show diễn thực cảnh “Đi tìm dấu ngọc” trong Hang Ngọc Rồng thuộc Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) là tác phẩm sân khấu thực cảnh được dàn dựng công phu, lấy cảm hứng từ những truyền thuyết thiêng liêng vùng đất mỏ, phản chiếu dòng chảy văn hóa từ quá khứ đến hiện tại, không chỉ như một hành trình khám phá thiên nhiên kỳ thú mà còn tạo điều kiện để du khách tiếp cận chiều sâu văn hóa địa phương. Trước đó, vào tháng 2, Nhạc trưởng Đồng Quang Vinh và dàn nhạc giao hưởng Sức Sống Mới cũng đã trình diễn nhiều ca khúc truyền thống và hiện đại cũng tại hang động 150 triệu năm tuổi này. Cả hai sự kiện tại Hang Ngọc Rồng không chỉ mở ra xu hướng mới cho ngành du lịch Quảng Ninh mà còn góp phần hiện thực hóa chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, gắn kết giữa bảo tồn, sáng tạo và phát triển bền vững. Qua đó, khẳng định vị thế của Hang Ngọc Rồng như một điểm nhấn mới trong bản đồ du lịch đêm của Quảng Ninh giai đoạn 2025-2035.

Tác phẩm khắc gỗ tại triển lãm Bình yên xanh tái hiện lịch sử là vùng cố đô của Ninh Bình.Ảnh: HT

Tạo ra hướng kết hợp bền vững

Sử dụng không gian thiên nhiên trong lành, núi non hùng vĩ để tạo nên những sân khấu biểu diễn quy mô là một ý tưởng thú vị, có thể thu hút số đông công chúng khán giả. Tận dụng tài nguyên thiên nhiên hang động tại Hạ Long để biểu diễn âm nhạc, sân khấu cũng góp phần tạo nên sản phẩm du lịch mở đầu cho xu hướng biểu diễn nghệ thuật trong không gian hang động tại Việt Nam. Từ 2 hướng đi tiên phong của 2 địa phương có du lịch là mũi nhọn, cho thấy xu hướng kết hợp giữa trình diễn nghệ thuật với tôn vinh di sản, khai thác văn hóa… đang ngày càng phổ biến và hứa hẹn sẽ tạo ra một hướng đi mới trong tương lai gần. Đây là mô hình còn tương đối mới ở nước ta, nhưng trên thế giới đã không còn quá xa lạ. Đơn cử, vào năm 2023, Taylor Swift với The Eras Tour diễn ra trên khắp thế giới đã tạo nên những hiệu ứng chấn động, thậm chí các nhà kinh tế còn tạo ra một định nghĩa mới là “Swiftonomics” để chỉ các tác động mà nữ ca sĩ và tour diễn của mình tạo ra ở các điểm đến. Theo đó ở từng chặng dừng, sự tăng trưởng doanh thu trong ngành dịch vụ (từ các nhu cầu ăn, mặc, ở) bỗng dưng tăng vọt. Tại châu Á, Thủ tướng Thái Lan khi ấy là Srettha Thavisin đã tiết lộ rằng Singapore đã bỏ ra từ 2 – 3 triệu USD để mang The Eras Tour độc quyền về đất nước mình, nhằm kích cầu du lịch, tăng thêm nguồn thu. Trong khi đó, Tổng thống Chile Gabriel Boric cũng đăng tải trên mạng xã hội lời kêu gọi nữ ca sĩ hãy đến nước mình... Qua đó có thể thấy âm nhạc nếu được khai thác tận cùng thì có thể mở ra những tiềm năng đặc biệt mà không đơn thuần chỉ là giải trí.

Hiện nay, một xu hướng mới đang được triển khai là ứng dụng công nghiệp văn hóa vào phát triển sản phẩm du lịch trong không gian hang động, tăng giác quan trải nghiệm cho du khách. Đây cũng là việc làm rất cần thiết, không chỉ đối với hang động mà tất cả các loại hình du lịch khác cũng đang đặt ra những yêu cầu thay đổi. Tuy nhiên, cả hai hướng đi của Ninh Bình và Quảng Ninh cần có những lưu ý trong việc ứng xử với di sản, đặc biệt là di sản thiên nhiên. Theo TS Lư Thị Thanh Lê (Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội): Với hang động chúng ta cần lưu ý các yếu tố địa chất, những an toàn trong địa điểm đặc thù, lưu ý đến các yếu tố ánh sáng, âm thanh cũng như hệ sinh thái. Chúng ta cần tham khảo ý kiến các chuyên gia về các lĩnh vực này để có sự tham vấn tốt nhất. Trong quá trình vận hành các show hay hoạt động dịch vụ tại đây, chúng ta nên cân nhắc đến các yếu tố về sinh thái, cân nhắc về môi trường và phát triển bền vững. “Với bất cứ điều gì chúng ta dự định làm cần có sự phân tích và dự báo sẽ đem lại tác động như thế nào. Với sự cân nhắc một cách tổng thể các yếu tố xã hội, môi trường, tôi tin rằng tâm nguyện phát triển một sản phẩm văn hóa địa phương cũng như cam kết của doanh nghiệp trong việc kết nối cộng đồng, sự hỗ trợ của các chuyên gia… sẽ góp phần bảo tồn kì quan của địa phương, vừa có thể đón nhiều du khách tới trải nghiệm” - TS Lư Thị Thanh Lê nói.

“Dự kiến sẽ được tổ chức trong 5 năm liên tiếp, từ 2025-2030, Forestival thể hiện cam kết mạnh mẽ và dài hạn của tỉnh trong việc đưa văn hóa – nghệ thuật – môi trường trở thành trụ cột của phát triển bền vững”. Đây là chia sẻ của ông Nguyễn Cao Tấn - Phó giám đốc Sở Du lịch Ninh Bình khi đề cập hướng đi lâu dài của sự kiện này. Bởi lẽ, đây không chỉ là một sự kiện đơn lẻ mà là một quá trình kiến tạo giá trị mới cho di sản, nuôi dưỡng ý thức cộng đồng và từng bước hình thành thương hiệu sáng tạo riêng có cho vùng đất Tràng An. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu, phát triển du lịch bền vững không chỉ là xu thế, mà còn là trách nhiệm. Theo đó, không chỉ Ninh Bình, Quảng Ninh mà thời gian tới đây, nhiều địa phương khác cũng đang kết hợp các yếu tố di sản và văn hóa, nghệ thuật để tạo nên những trải nghiệm đặc biệt cho du khách. Tuy vậy, điều này cũng đặt ra những thách thức lớn về việc đảm bảo sự cân bằng giữa doanh thu và bảo tồn di sản, hướng đến du lịch bền vững và có trách nhiệm.

Hình ảnh từ show thực cảnh Đi tìm dấu ngọc tại Vịnh Hạ Long. Ảnh: APC Corporation