*Năm 2022 đã chính thức khép lại với những liên hoan, chương trình biểu diễn nghệ thuật được đông đảo công chúng đánh giá cao ở sự đầu tư kịch bản, nguồn lực kinh tế, con người nhằm đưa nghệ thuật biểu diễn đến gần hơn với công chúng

*Ngoài những nỗ lực quảng bá nghệ thuật truyền thống, những cuộc đua còn là dịp để từng lĩnh vực ngành đánh giá lại thực lực của mình, từ đó có những hướng đi mới cho đường dài hội nhập và phát triển cùng đất nước

Cảnh trong vở “ Lá đơn thứ 72” của sân khấu Lệ Ngọc

Nghệ thuật truyền thống trăm hoa đua nở

Trước sự cạnh tranh của nhiều loại hình nghệ thuật, của MXH thì xu hướng làm mới mình của nghệ thuật biểu diễn được cho là con đường ngắn nhất có thể kéo khán giả trở về góc chiếu sân đình, với liền anh, liền chị. Và sự làm mới ấy không gì khác hơn là trình làng những sản phẩm nghệ thuật đỉnh cao, mang hơi thở cuộc sống. Muốn vậy, đội ngũ biên kịch, đạo diễn, diễn viên… phải thực sự dấn thân, phải thoát ra khỏi lối tư duy an toàn trong từng vai diễn, vở diễn. Hay nói đúng hơn là mỗi người trong guồng máy đều phải nhận thức được đổi mới là mệnh lệnh bất khả kháng. Sự đổi mới đó được tiếp sức bằng các liên hoan, cuộc thi tìm kiếm tài năng trẻ. Sự cọ sát trong môi trường nghề không chỉ tạo cơ hội để nghệ sĩ, diễn viên nâng cao trình độ diễn xuất mà còn giúp họ tích lũy kinh nghiệm đón bắt tâm lý khán giả.

Đây cũng chính là lý do để các đơn vị nghệ thuật đẩy mạnh hoạt động mang tính chất chuyên môn cao này. Năm 2022, chứng kiến nhiều cuộc liên hoan, cuộc thi quy mô trong và ngoài nước như: Liên hoan Chèo, Cải lương toàn quốc, Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm, giải Mai Vàng…đã tạo nên một bữa tiệc nghệ thuật thịnh soạn sau mùa covid 19 và được công chúng yêu nghệ thuật nồng nhiệt đón nhận.

Ghi nhận chung từ các cuộc thi, liên hoan nghệ thuật, những đêm diễn đều kín chỗ và ở mỗi lĩnh vực chuyên ngành, những giải thưởng đều đã tìm được chủ nhân xứng đáng.

Nghệ thuật thăng hoa và công chúng chính là chất xúc tác để diễn viên, nghệ sĩ cháy hết mình với vai diễn của mình. Thế nhưng, nghệ thuật biểu diễn không chỉ có vậy. Những mới mẻ trong kịch thử nghiệm đã trở thành điểm nhấn của nghệ thuật biểu diễn trong năm 2022. Sự kết hợp của nhiều loại hình nghệ thuật tạo ra một sân chơi mới cho các nghệ sĩ với nhiều tín hiệu tốt lành. Ngoài những cuộc thi và liên hoan của các loại hình sân khấu, nhiều chuyên ngành nghệ thuật khác như Múa, Xiếc… cũng được tổ chức tạo nên một đời sống nghệ thuật sôi động trong năm 2022. Chứng kiến sự hồi sinh mạnh mẽ của nền kinh tế sau đại dịch COVID-19, chúng ta cũng cảm nhận được sức mạnh của nghệ thuật đang trỗi dậy mạnh mẽ tại các cuộc đua tài năng nói trên. Dù đạt giải Đặc biệt, giải Vàng, giải Bạc hay chỉ dừng lại ở vòng chung khảo thì các tác phẩm tham dự liên hoan, cuộc thi đã làm cháy lên ngọn lửa đam mê, yêu nghề của những người nghệ sĩ, diễn viên trong các đơn vị nghệ thuật. Và không có gì là quá khi nói rằng, bằng tài năng và nhiệt huyết với nghề của mình, các nghệ sĩ, diễn viên đã mang đến cho công chúng yêu nghệ thuật một năm 2022 đầy màu sắc

Sự lên ngôi của những ý tưởng sáng tạo

Cảnh trong vở Cải lương “ Bất tử với Thăng Long” do Nhà hát Cải lương Việt Nam thực hiện

Diễn ra từ ngày 15 - 26.11 tại Hà Nội và Hải Phòng, Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm lần thứ V do Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam tổ chức đã trở thành bữa tiệc nghệ thuật hấp dẫn đối với công chúng yêu nghệ thuật tại Hà Nội, Hải Phòng. Sau hai năm đại dịch Covid, được mãn nhãn với những ý tưởng mới lạ, kết hợp từ nhiều loại hình nghệ thuật như Xiếc, Cải lương, Chèo, Tuồng và múa nghệ thuật… nhiều vở diễn đã tạo ra những rung cảm thực thụ cho người xem. Không chỉ vậy liên hoan còn là cơ hội giao lưu, gắn kết nghệ thuật giữa Việt Nam và các nước trên thế giới, nhất là trong đổi mới, sáng tạo các loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống.

Tại liên hoan quốc tế sân khấu kịch thử nghiệm, NSND Trịnh Thúy Mùi, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Trưởng Ban Chỉ đạo Liên hoan, cho biết, các đơn vị nghệ thuật quốc tế sẽ mang đến Liên hoan những vở diễn xuất sắc mang đậm dấu ấn văn hóa và kịch nghệ quốc gia. Sự lịch lãm, sang trọng, hiện đại của nghệ thuật các quốc gia châu Âu sẽ hòa quyện trong những mảng miếng đầy bản sắc văn hóa của nghệ thuật các nước châu Âu, châu Á.

Mang những tinh túy của nghệ thuật truyền thống quốc gia, dân tộc để quảng bá văn hóa, dùng văn hóa để chinh phục công chúng chính là lựa chọn của hầu hết các quốc gia, vùng lãnh thổ khi quyết đỉnh đưa nghệ thuật biểu diễn của quốc gia mình ra thế giới. Với các vở diễn, không chỉ dừng lại ở tài năng diễn xuất, của nội dung vở diễn mà còn là nét văn hóa mà công chúng nhân được từ tác phẩm. Chính vì vậy, không phải ngẫu nhiên mà nhiều quốc gia thông qua đại sứ quan của mình, lại tha thiết đề nghị Chính phủ, Bộ Văn hóa cho phép tổ chức trình chiếu liên hoan phim của đất nước họ trên hệ thống rạp nước sở tại. Và với các kỳ liên hoan cũng vậy, việc các tác phẩm nghệ thuật của quốc gia tham dự liên hoan chính là con đường ngắn nhất, ít tốn kém nhất để quảng bá văn hóa của họ đến nước thứ hai thậm chí thứ ba..và nhiều hơn thế nữa.

Trước đó, tại cuộc họp nhìn lại 6 tháng đầu năm 2022 được Vụ Văn hóa văn nghệ, Ban Tuyên giáo TƯ tổ chức hồi trung tuần tháng 6 năm 2022, nhiều lãnh đạo là các Chủ tịch Hội chuyên ngành trung ương cho rằng, bóng đen của đại dịch Covid 19 vẫn còn phủ bóng xuống nhiều lĩnh vực chuyên ngành, nền kinh tế phục hồi nhanh nhưng nghệ thuật biểu diễn vẫn chưa thể khởi sắc khi còn gặp quá nhiều khó khăn về kinh phí giành cho hoạt động sáng tạo nghệ thuật. Nguồn lực từ xã hội hóa chưa thực sự đủ mạnh để các Hội chuyên ngành đẩy mạnh hoạt động sáng tác. Những cuộc thi, hội thảo chuyên ngành đều phải nâng lên đặt xuống, thậm chí thực hiện phương pháp loại trừ để ưu tiên những dự án, vở diễn thực sự cần thiết. Kết quả, đã có nhiều vở diễn được ra mắt công chúng, tham dự liên hoan đạt gải cao. Có thể kể một vài cái tên như “ Lá đơn thứ 72” do sân khấu kịch Lệ Ngọc dàn dựng giành giải đặc biệt Liên hoan quốc tế sân khấu thử nghiệm. Vở diễn mang đến nhiều xúc cảm cho người xem khi xây dựng thành công hình tượng Bác Hồ - vị Cha già kính yêu của dân tộc cùng những bài học ý nghĩa về công tác xây dựng Đảng, chăm lo đời sống nhân dân. Hay hai vở diễn đoạt giải xuất sắc tại Liên hoan sân khấu Cải lương toàn quốc: "Bên dòng Long Khốt" (Đoàn nghệ thuật Cải lương Long An) và "Đất liền và biển cả" (Đoàn Cải lương Hải Phòng) cho thấy xu hướng làm mới những tác phẩm cũ đã mang lại những hiệu ứng nhất định và được người xem nồng nhiệt đón nhận. Theo Thứ trưởng, Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch, Tạ Quang Đông, đa phần các vở diễn đều cho thấy sự phong phú, đa dạng về đề tài, từ lịch sử dựng nước, giữ nước đến công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Qua đó khơi dậy niềm tự hào và tình yêu quê hương đất nước trong mỗi người. Và đây cũng là thông điệp về văn hóa, con người Việt Nam muốn lan tỏa ra thế giới.

Ở mỗi kỳ liên hoan, chúng ta không chỉ thấy một lứa diễn viên mới được định hình mà còn hé lộ những xu hướng thưởng thức nghệ thuật mới. Những đêm diễn sáng đèn, chật kín người xem chính là thước đo nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của khán giả. Đây cũng là kênh thông tin hữu dụng nhất để các đoàn, đơn vị nghệ thuật nắm bắt, triển khai kế hoạch biểu diễn nghệ thuật trong trung và dài hạn. Đã qua rồi thời kỳ ăn đong kịch bản, thậm chí Việt hóa kịch bản theo tư duy ăn xổi, mà thay vào đó là sự bì bản chuyên sâu, dù đó là kịch bản cũ “ Lá đơn thứ 72” nhưng vẫn còn nguyên giá trị thời sự, cho dù cách cuộc sống hiện tại nhiều chục năm. Dấu ấn thời đại chính là yếu tố sống còn của vở diễn, giúp vở diễn neo lại trong lòng công chúng yêu nghệ thuật truyền thống.

Cho dù Sân khấu nói chung, những lĩnh vực ngành nói riêng đều đang gặp nhiều khó khăn và phải đối mặt với sự cạnh tranh của nhiều loại hình nghệ thuật giải trí khác, nhưng để có một bữa tiệc thịnh soạn, nhiều màu sắc như đã có ở năm 2022, các nghệ sĩ, diễn viên đã cháy hết mình với vai diễn của họ. Và họ đã thành công không chỉ bởi họ đã tròn vai diễn mà còn thổi vào đó những sáng tạo mới, được đúc rút, trao đổi và chia sẻ từ các đêm diễn, cọ sát và tranh tài cùng đồng nghiệp. Những Huy chương Vàng, Bạc thậm chí là Đồng giành cho cá nhân hay vở diễn chính là hành trang cho hành trình nỗ lực đưa sân khấu trở nên đa dạng và đa sắc hơn nhằm hấp dẫn công chúng của nghệ thuật biểu diễn. Với những nỗ lực của sân khấu năm 2022, tin rằng chặng đường phái trước sẽ thực sự thênh thang hơn khi các loại hình nghệ thuật có sự bắt tay nhau để đi đường dài.

Hoàng Huệ