Diễn đàn lý luận

Bài thơ "Úp mặt vào tường" của Hoa Níp

Nguyễn Vũ Tiềm
Tác phẩm và dư luận 09:47 | 13/02/2025
Baovannghe.vn - Thông thường “Úp mặt vào tường” thì chỉ nhìn thấy bức tường mà thôi, cố gắng nữa thì vẫn chỉ chạm đến cái chân tường là cùng. Chấm hết. Nhưng con mắt của nhà thơ khác lắm
aa

ÚP MẶT VÀO TƯỜNG

HOA NÍP

Bài thơ
Tranh Mun

Úp mặt vào tường tôi nhìn thấy

Khung cảnh bình yên của bức tường

Đâu như loài người sau lưng vâỵ

Chiến tranh, khủng bố nhuốm đau thương.

Úp mặt vào tường tôi nhìn thấy

Đàn kiến trăm con đi một hàng

Đâu như loài người sau lưng vậy

Bon chen giành giật phá tan hoang.

Úp mặt vào tường tôi nhìn thấy

Mọi thứ ở sau một kiếp người

Công danh, quyền lực nhiều cách mấy

Cuối cùng cũng bỏ lại sau lưng.

Úp mặt vào tường tôi nhìn thấy…

2007

LỜI BÌNH

Để nhìn ra thế giới, mỗi người có lăng kính riêng, người nhìn thẳng, trực diện, người nheo mắt, người nhìn ở nhiều góc độ khác nhau… nhưng có lẽ không ai chọn lối úp mặt vào tường như cái anh nhà thơ này. Anh là ai mà lạ thế? Xin thưa, đó là nhà thơ trẻ Hoa Níp (1985-2016). Anh tên thật là Trần Quang Minh Giang, từng học ĐH Giao thông Vận tải, ĐH Khoa học xã hội & Nhân Văn, ĐH Kiến Trúc TP HCM và Trường Bồi dưỡng viết văn Nguyễn Du, là đại biểu dự Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc năm 2011. Anh mới mất vì tai nạn giao thông ở Vũng Tàu.

Nội dung bài thơ gói gọn trong ba khổ nhưng có tới bốn câu “Úp mặt vào tường tôi nhìn thấy” để khắc họa tư thế độc đáo và thái độ nhìn thế giới của riêng anh. Không phải anh không muốn nhìn như mọi người mà kỳ thực anh đã nhìn rất nhiều: nhìn trực diện, nhìn bằng nhiều lăng kính, nhiều góc độ (bởi khi viết bài thơ, năm 2007, tuy mới 22 tuổi nhưng anh đã có quyết tâm sẽ học qua nhiều trường đại học và anh đã thực hiện đúng như thế). Chắc anh đã từng chứng kiến cuộc đời với quá nhiều những xô bồ bát nháo tùm lum, có quá nhiều cái nhiễu: nhiễu sóng, nhiễu hình, nhiễu sự, nhiễu nhương, quấy nhiễu… Và bây giờ, để cảm xúc thơ được tập trung, anh cần chọn một cách nhìn mới không lẫn với ai khác. Thông thường “úp mặt vào tường” thì chỉ nhìn thấy bức tường mà thôi, cố gắng nữa thì vẫn chỉ chạm đến cái chân tường là cùng. Chấm hết. Nhưng con mắt của nhà thơ khác lắm, ở đây anh nhìn vào ký ức, vào kỷ niệm qua bộ lọc tâm tưởng, tư duy.

Tôi lo là cách nhìn ấy dễ rơi vào siêu thực, thoát ly hiện thực đời sống chăng, nhưng không, nhìn gần, anh thấy hình ảnh thân thuộc:

“Khung cảnh bình yên của bức tường”.

“Bình yên” chứ không phải “yên lặng hay yên vị”, tức là bức tường ấy không khô cứng mà có hồn, ta thường nói: “cuộc sống bình yên”, đó là niềm mơ ước của tất cả con người sống trên mặt đất này. Nhìn như thế, anh đã gặp được sự đồng cảm quý báu của một vật tưởng là vô tri, mà thực ra bức tường cũng có đời sống riêng của nó, nó gợi cho anh thấy nhiều thứ, đặc biệt là vượt qua vô vàn những hiện tượng xô bồ để rồi hiện ra rất rõ về bản chất:

“Đâu như loài người sau lưng vậy

Chiến tranh, khủng bố nhuốm đau thương”

Từ “khung cảnh bình yên của bức tường”, nhà thơ dẫn sang lĩnh vực đời sống của loài người với những tương phản đầy bức xúc đó là những thảm cảnh thịt nát xương tan đang diễn ra ở nhiều châu lục, là mối đe dọa không chừa một ai.

Trong khổ thơ thứ hai, anh nhìn thấy:

“Đàn kiến trăm con đi một hàng”

Vẫn là hình ảnh hiện hữu gần gũi trên bề mặt bức tường thôi, nhưng đàn kiến ấy gợi lên điều gì?

“Đâu như loài người sau lưng vậy

Bon chen, giành giật, phá tan hoang”

Thì ra loài người còn tội nghiệp đáng thương hơn đàn kiến cần mẫn xếp hàng một kia. Tai họa dội xuống họ không phải từ đâu đó mà là tự mình gây ra, “ta hành ta mà cứ nói mê ta”, chuyện ấy nó cũng tàn phá ghê gớm lắm, “tan hoang” cả vật chất lẫn tinh thần, làm cho đời sống ngày một tồi tệ thê thảm.

Khổ thơ thứ ba:

“Úp mặt vào tường tôi nhìn thấy

Mọi thứ ở sau một kiếp người”.

Thoắt cái, anh đã nhìn sang lĩnh vực sống chết, vòng luân hồi, cõi âm cõi dương. Từ đây nhìn trở lại, anh thấy:

Công danh, quyền lực nhiều cách mấy

Cuối cùng cũng bỏ lại sau lưng.

Mới đọc bài thơ tưởng như tác giả là người cao niên từng trải nhưng đó là của cậu sinh viên 22 tuổi chưa hề nếm trải “công danh quyền lực” gì. Nhà thơ trẻ Hoa Níp đã sớm nhận ra đó là nguyên nhân của rất nhiều thảm cảnh ở mọi thời đại, điều mà ai cũng dễ nhận ra nhưng vẫn cứ lao vào như thiêu thân lao vào lửa.

Bài thơ

Hoa Níp tên thật là Trần Quang Minh Giảng

(1985 - 2016)

Hoa Níp không hề phô diễn kỹ thuật tân kỳ mà bằng ngôn ngữ thông thường, hình tượng ẩn dụ sâu sắc, anh nêu lên hiện thực hiển nhiên như lời cảnh báo. Hóa ra “Úp mặt vào tường” không chỉ nhìn thấy vài cái lặt vặt ở ngay bức tường ấy mà nhìn thấy nhiều thứ quá. Khổ thứ ba tưởng đã kết thúc bài, nhưng nhà thơ vẫn xuống dòng viết:

Úp mặt vào tường tôi nhìn thấy…”

Tức là anh còn nhìn thấy nhiều thứ khác lạ vân vân… nữa nhưng không tiện nói ra.

Ý này nếu diễn đạt bằng văn xuôi thì phải rất dài dòng và dễ thành ngô nghê nhưng vào tay nhà thơ trẻ này thì trở nên lung linh kỳ ảo và rất thuyết phục. Mới hay thơ có phép lạ riêng, xin đừng coi thường nó.

Bài thơ ngắn, vừa phổ quát trên diện rộng, vừa khái quát ở tầm cao là một thành công rất đáng ghi nhận của nhà thơ trẻ sớm từ giã cõi đời vì tai nạn giao thông hưởng dương chỉ 31 tuổi.

Văn nghệ số 39/2016

Tình yêu luôn là dấu hỏi - Thơ Nguyễn Lãm Thắng

Tình yêu luôn là dấu hỏi - Thơ Nguyễn Lãm Thắng

Baovannghe.vn- Bốn năm chung một thành phố/ Ngày trôi như máu lạnh lùng
Đọc truyện: Ngày của tháng Ba - Truyện ngắn của Nguyễn Thị Loan

Đọc truyện: Ngày của tháng Ba - Truyện ngắn của Nguyễn Thị Loan

Baovannghe.vn - Giọng đọc và hậu kỳ: Hà Phương; Đồ họa: Thùy Dương
Đọc "Tiếng khèn" của Trần Đàm

Đọc "Tiếng khèn" của Trần Đàm

Baovannghe.vn - Đọc Trần Đàm, tôi nhận ra rằng, khi nào nhà thơ hoàn toàn vâng theo lệnh của trái tim mình thì bài thơ sẽ hiện ra nguyên hình, nguyên khối, mang một sinh mệnh khác, một sự sống khác. Và khi đó, phần thưởng đã thuộc về tay nhà thơ.
Ra mắt hai cuốn sách tham khảo đặc biệt về Chủ tịch Hồ Chí Minh

Ra mắt hai cuốn sách tham khảo đặc biệt về Chủ tịch Hồ Chí Minh

Baovannghe.vn - Sáng 30/7, tại Hà Nội, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã chính thức ra mắt hai cuốn sách tham khảo đặc biệt về Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Bác là Hồ Chí Minh" và "Bác Hồ ở Thái Lan"
Ngô Tú Ngân: “Văn chương đã chữa lành cho tôi”

Ngô Tú Ngân: “Văn chương đã chữa lành cho tôi”

Baovannghe.vn - Ngô Tú Ngân xuất hiện trên văn đàn không lâu và được biết tới với những truyện ngắn khác biệt. Chị là luật sư làm việc trong lĩnh vực tài chính trong nhiều năm, là một cây bút chính luận quen thuộc trên mục Góc Nhìn Báo Vnexpress.Trước khi đoạt giải Nhì cuộc thi Truyện ngắn Báo Văn nghệ, Ngô Tú Ngân đã viết văn như một cách xoa dịu tâm hồn. Với chị, việc cặm cụi viết mỗi ngày trong thế giới của riêng mình chính là một cách “nghỉ ngơi và thỏa sức rong chơi bay lượn, để sự sáng tạo trôi chảy tự nhiên cùng cảm xúc”.