Sự kiện & Bình luận

Mỗi độ hè sang, lại nhớ hương Xoài khô của mẹ

Nguyễn Thanh
Bút ký phóng sự 08:00 | 06/07/2024
Nơi bờ bắc sông Hậu quê tôi, hằng năm cứ sang hè là bắt đầu mùa xoài. Tiết hạ oi nồng thuận lợi cho những trái xoài đủ loại mau chín trông vô cùng hấp dẫn
aa

Nơi bờ bắc sông Hậu quê tôi, hằng năm cứ sang hè là bắt đầu mùa xoài. Tiết hạ oi nồng thuận lợi cho những trái xoài đủ loại mau chín trông vô cùng hấp dẫn: xoài cát thịt dẻo ngọt thanh, xoài thanh ca ngọt mặn, xoài tượng có bột trái to dùng để ăn sống, lại đến xoài voi, xoài mật, xoài thơm, xoài tân quan… phẩm chất riêng biệt, là loại trái cây đặc sản nhiệt đới các nước phương Tây tiết trời giá lạnh không hề được sở hữu.

Mỗi độ hè sang, lại nhớ  hương Xoài khô của mẹ
Xoài là loại trái cây đặc sản nhiệt đới

Khi còn non tươi sắc xanh thắm chưa có độ ngọt, xoài loại nào cũng có vị chua. Xoài thanh ca sống có cường độ chua mạnh nên thường dùng để nấu canh chua thay me hay bần. Xoài tượng to nhất trong các loại, có trái dài gần 2 tấc, nặng trên 2 ký, ăn sống thật ngon miệng nhờ có bột và không chua thét như các loại xoài khác. Đặc biệt, xoài tượng già bằm hay gọt thành lát mỏng trộn vào nước cá kho, nước mắm kho ăn cơm hoặc gọt thành miếng chấm nước mắm đường, ăn chơi thì thật tuyệt. Vượt trội hơn cả là xoài tượng bằm trộn với khô cá sặc rằn nướng ở Ô Môn, nhâm nhi với rượu nếp than hay bia, tất cả đều là thức ăn khoái khẩu không thể thiếu ở miệt Đồng bằng. Nhớ lại thuở nhỏ, khi còn học sơ đẳng ở trường làng, chưa ra tỉnh học, đêm đêm trong lúc ngồi ê a ôn bài một mình bên ngọn đèn dầu dừa leo lét hay giữa khuya đang ngủ say, nhiều lúc tôi không tránh khỏi giật mình thức giấc mỗi khi nghe tiếng trái xoài tượng chín to kềnh sột soạt, ục ịch rụng xuống bờ cạn hoặc mương vườn sau nhà.

Mỗi năm, cứ gần tới nghỉ hè là tới mùa chín rầm rộ của các loại trái cây. Cái thú độc đáo của tôi và thằng Tý em trai tôi là ban đêm vừa đi thăm bẫy chuột, vừa thích thú tìm moi những trái xoài tượng chín quá khổ mới vừa nghe rụng trên bờ đất hoặc nằm vùi sâu trong vũng nước đục dưới mương vườn. Nói chung, tất cả loại xoài khi còn xanh sống đều có vị chua. Tới lúc chín, loại xoài nào cũng ngọt. Chỉ có xoài tượng là dành để ăn sống lúc vừa già nhưng chưa chín; vì lẽ khi chín xoài tượng mềm, thịt nhão và không đủ độ ngọt mặn mà như các loại xoài cát, xoài mật, xoài thơm… Ngày nay, người ta hay nhắc đến và tìm mua loại xoài cát nổi tiếng Hòa Lộc, hoặc xoài cát Tân Lộc trồng ở một cù lao trên sông Hậu ngang thị trấn quận Thốt Nốt – Cần Thơ.

Hằng năm, đến mùa xoài giữa mấy tháng hè, người ta thường thấy xuất hiện những chiếc ghe thương hồ bồng bềnh, dập dìu trên sông rạch miền quê. Thỉnh thoảng họ chịu khó cập bến từng nhà, tìm mua xoài, đem ra tỉnh bán lại cho khách hàng. Họ thường là thương lái phương xa không biết ở nơi nào, đợi đến lúc xoài già mới đến tận nhà chủ vườn hỏi mua. Khu vườn nhà tôi chỉ có mấy gốc xoài cát lão ngon đặc biệt do ba tôi trồng chỉ để cho người nhà ăn hoặc dành cho bà con. Năm nào xoài sai trái, ở nhà ăn không hết, mẹ tôi mới chia lại cho người hàng xóm hoặc đem ra bán nơi chợ xã.

Những năm học ở thành phố về quê nghỉ hè, chưa trở ra tỉnh học, anh em tôi thường được ba tôi chèo ghe tam bản chở đi hái xoài. Vườn xoài do nội tôi để lại khá rộng nằm sâu mút tại Đồng Khoen, cuối kênh Mười Thới. Mấy mươi gốc xoài cao lớn đủ loại, cành lá sum suê, buông thòng quả chín nặng trĩu, óng ánh lắc lư dưới nắng trưa. Đến mùa xoài chín, ngày đêm không ngớt xào xạc tiếng dơi, sóc và chim trao trảo. Nhớ lại một năm nhà tôi trúng to mùa xoài, trong mấy ngày liền, anh hai tôi phải thức dậy từ sáng sớm, chèo ghe tam bản cũ với chiếc lồng hái xoài, cần xé, đệm …đến tận vườn hái xoài. Đôi khi phải mướn thêm người hái tiếp vì ba tôi tuổi cao, mẹ tôi không cho leo trèo lên cây cao làm việc nặng nhọc.

Ba tôi vốn tính phòng xa, đã cặm cụi làm sẵn mấy chiếc lồng hái xoài từ mấy tháng trước. Người ra mấy bụi trúc bờ ranh sau nhà, chọn chặt mấy cây trúc tốt, thân thẳng, lóng thưa và đều, đem về làm lồng. Làm xong, ba tôi cặm cụi đánh giấy nhám rồi đem phơi nắng vài ngày sau khi phủ lên thân nó một lớp dầu bóng để sử dụng lâu và không bị mọt ăn. Chiếc lồng hái xoài dài độ 10m, thường làm bằng trúc trông xinh xắn ngộ nghĩnh. Ở đầu nhỏ lồng bẻ xoài, ba tôi chẻ đều thanh trúc thành từng miếng rộng chưa tới 2 cm, sau đó bung rộng ra bằng những vòng sắt đường kính rộng nhất ở miệng lồng chừng 15 cm. Dùng dao bén cắt bỏ bớt khoảng bốn miếng tre, chừa cửa lồng độ 10 x 15 cm để khi hái, trái xoài lớn vừa đủ lọt vào. Chiếc ghe tam bản khá lớn của anh hai tôi sau mấy buổi hái xoài, giờ đây đã đầy ắp đủ loại xoài sống, xoài chín phải chở về nhà nhiều chuyến mới hết.

Thế là mấy ngày sau, tại nhà tôi đã lù lù một núi xoài sống, chín đủ loại nằm lủ khủ trên chiếc đệm bàng trải nơi bộ ván rộng cạnh hiên nhà. Mẹ tôi và các chị chậm rãi chọn lựa từng trái, phân xoài ra ba nhóm: loại nhất gồm những trái to vượt cỡ rồi tới loại nhì, và sau hết là những trái xoài cóc bé tý trông rất dễ thương. Xoài loại nhất được đem xếp thành hàng lớp lang trật tự trên mặt bồ lúa, bên trên được phủ kín bằng một tấm đệm bàng để tạo hơi ấm cho xoài mau chín. Loại nhì trái lớn vừa, đặt nơi bộ ván cạnh góc nhà; loại út loắt choắt được cho vào những chiếc khạp sành cũ đặt ở góc nhà sau. Tất cả đều đậy kín và cảnh giác trước lũ chuột nhà phá phách. Khoảng bốn, năm hay sáu ngày tùy theo độ già của xoài nhiều hay ít, xoài sẽ chín rộ có thể ăn hay mẹ tôi bơi xuồng đem đi bán ngoài chợ Tân Quới. Song không phải lúc nào được mùa, xoài cũng đắt giá, có bận được mùa xoài, xoài chất từng đống ngoài chợ, nhưng người mua thì thưa vắng, không khỏi khiến người trồng xoài chạnh lòng. Dù xoài là loại trái cây đặc sản Nam bộ rất độc đáo: cơm mềm khi chín và có hương vị đặc biệt khiến người ta ăn nhiều cũng không ngán. Nhưng được mùa mà không bán hết, ăn cũng xuể khiến một lượng xoài lớn bị hỏng.

Mỗi độ hè sang, lại nhớ  hương Xoài khô của mẹ
Xoài là loại quả ăn nhiều mà không chán

Mẹ tôi vốn tính chân chất hiền lành nhưng hay có sáng kiến và biệt tài ứng biến nên đã gom hết khối xoài thối lại một đống trên bộ ván nhà sau, rồi người âm thầm tự đi lấy mấy chiếc sàng, nia và con dao nhỏ đặt sẵn gần. Lặng lẽ ngồi một mình, không nhờ hay bảo ban ai điều gì, mẹ tôi lần gọt vỏ những trái xoài thối ít lẫn thối nhiều, lách nhẹ phần thịt xoài còn nguyên ra từng miếng dày khoảng 4 hoặc 5 ly, rồi đem trải nhẹ lớp lang trên sàng, nia. Sau đó, mẹ tôi đem tất cả ra phơi nắng trên nóc nhà như công đoạn phơi chuối khô hay bánh phồng, bánh tráng ở nhà quê trong những ngày cuối chạp.

Không bao lâu, những miếng xoài chín nho nhỏ, qua vài phiên phơi nắng đã trở thành những miếng xoài khô, ngọt ngào, xinh xắn. Mẹ tôi nhẹ nhàng gỡ từng miếng xoài khô rám hồng thơm ngon và rịn mật xếp vào từng hũ thủy tinh sạch bóng. Một loại mứt mới lạ – mứt xoài khô, rất ấn tượng– thơm ngọt phảng phất chua,

Và tôi đã hạnh phúc cảm nhận từ miếng xoài khô ngọt ngào trong miệng, hương thơm dịu dàng mường tượng như mùi sữa mẹ khi mình còn trong tuổi nằm nôi.

Ban Chỉ đạo Triển lãm thành tựu KT-XH chính thức có Quy chế hoạt động

Ban Chỉ đạo Triển lãm thành tựu KT-XH chính thức có Quy chế hoạt động

Baovannghe.vn - Quyết định số 65/QĐ-BCĐ ngày 22/5/2025 về Quy chế tổ chức và hoạt động của Ban Chỉ đạo “Triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh (02/9/1945 - 02/9/2025)” đã được Phó Thủ tướng Mai Văn Chính - Trưởng Ban Chỉ đạo ký ban hành.
Nhà hát Chèo Việt Nam: Công diễn hai vở chèo cổ

Nhà hát Chèo Việt Nam: Công diễn hai vở chèo cổ

Baovannghe.vn - Nhà hát Chèo Việt Nam sẽ công diễn vở “Trương Viên” và “Súy Vân” vào tối 28/5 và 28/6 tại Rạp Kim Mã (71 Kim Mã, Hà Nội).
Khai mạc Festival Nhiếp ảnh quốc tế Việt Nam lần thứ 3 năm 2025

Khai mạc Festival Nhiếp ảnh quốc tế Việt Nam lần thứ 3 năm 2025

Baovannghe.vn - Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm phối hợp cùng Sở VHTT TP Huế đã Khai mạc Chương trình giao lưu, sáng tác Festival Nhiếp ảnh quốc tế Việt Nam lần thứ 3 năm 2025.
Triển lãm tranh màu nước "Bóng xưa sắc hoa"

Triển lãm tranh màu nước "Bóng xưa sắc hoa"

Baovannghe.vn - Chiều 23/5, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã diễn ra lễ khai mạc triển lãm Bóng xưa sắc hoa, giới thiệu các tác phẩm màu nước của GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính.
“Cello Fundamento 8”: Kỷ niệm 75 năm quan hệ hữu nghị Việt Nam - Rumani

“Cello Fundamento 8”: Kỷ niệm 75 năm quan hệ hữu nghị Việt Nam - Rumani

Baovannghe.vn - Tối 23/5 tại Nhà hát Lớn Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng phu nhân đã dự chương trình nghệ thuật Cello Fundamento 8 nhân kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Rumani (1950 - 2025) do Đại sứ quán Rumani tại Việt Nam phối hợp với Bộ VHTTDL tổ chức.