Tiết mục tham dự Liên hoan Xiếc toàn quốc 2024. Ảnh Internet

Sự thăng hoa của kỹ thuật, nghệ thuật

20 tiết mục được biểu diễn tại Liên hoan là 20 câu chuyện có chủ đề - được kể thông qua ngôn ngữ Xiếc, không chỉ chuyển tải đến người xem những thông điệp nhân văn mà còn tác động trực tiếp đến cảm xúc người xem, tạo nên những xung lực tích cực trong cuộc sống. Có thể kể đến những tiết mục Xiếc được Liên đoàn Xiếc Việt Nam thực hiện gần đây có sự kết hợp giữa Xiếc và các loại hình nghệ thuật như Cải Lương, Múa, biểu diễn Xiếc trên nền nhạc Rock…đã thể hiện rõ ý tưởng dàn dựng và tinh thần cống hiến hết mình cho Xiếc của các nghệ sĩ. Nếu như trước đây, nhân vật chính của Xiếc chỉ quanh quẩn là những con thú và sản phẩm của Xiếc thường là cá nhân thực hiện, thì nay, mỗi sản phẩm xiếc đến với công chúng- người xem là công sức của tập thể. Nghệ sĩ xiếc đã thử sức với những màn biểu diễn mạo hiểm, đòi hỏi kỹ thuật cao. Và thực tế, sự khổ luyện, quyết tâm nâng tầm vóc mới cho Xiếc đã có những thành công nhất định. Liên tiếp trong các cuộc thi khu vực, quốc tế, Xiếc Việt đã giành được những phần thưởng danh giá, được đồng nghiệp quốc tế khen ngợi và đánh giá cao.

Sự thăng hạng của Xiếc Việt trong đời sống nghệ thuật hiện nay nói riêng, quốc tế nói chung là điều không thể phủ nhận, nhưng để duy trì và có được những màn biểu diễn đỉnh cao, vẫn còn là thử thách. Thử thách từ cơ chế đãi ngộ, từ con người- nghệ sĩ Xiếc và từ công chúng thưởng thức. Để đạt tới sự mạo hiểm và có thể “ đốn tim” khán giả, thì bản thân người nghệ sĩ phải có đủ trình độ, đẳng cấp cao để tạo nên sự chính xác tuyệt đối khi biểu diễn. "Khoảnh khắc tình yêu" của đôi nghệ sĩ Hiển Phước - Thanh Hoa vừa đoạt giải Grand Prix trong Lễ hội Xiếc quốc tế Yakutia 2024 là một minh chứng cho “ đẳng cấp và sự mạo hiểm” . Để có được ngôi vị “ công chúa” và “ Hoàng tử Xiếc, nghệ sĩ Hiển Phước - Thanh Hoa đã tập luyện tiết mục "Khoảnh khắc tình yêu" từ năm 2016. Trong suốt 8 năm qua, "Khoảnh khắc tình yêu" đã cùng họ tham dự nhiều liên hoan trong nước và quốc tế. Điều đặc biệt là, mỗi lần công diễn "Khoảnh khắc tình yêu" lại có thêm nhiều động tác mới, nội dung mới để chinh phục khán giả. Và đây cũng chính là lý do cặp đôi luôn nhận được lời mời đích danh tham dự các cuộc thi, liên hoan xiếc trên thế giới.

Trước “ Khoảnh khắc tình yêu”, xiếc Việt cũng ghi nhận những tiết mục đỉnh cao nghệ thuật như “ Đu son”; “ Đu nón 4 nữ” với những màn biểu diễn biến hóa của các động tác chính xác đến tuyệt đối. Từng động tác của nghệ sĩ dưới sự cộng hưởng của âm nhạc, câu chuyện của Xiếc đến với công chúng trở nên gần gũi hơn, dễ tiếp nhận hơn. Theo NSND Tống Toàn Thắng, Tổng Giám đốc Liên Đoàn Xiếc Việt Nam, việc làm mới Xiếc, đưa Xiếc trở thành một bộ môn nghệ thuật quan trọng trong đời sống văn hóa là một chủ trương mà Liên đoàn Xiếc hướng đến. Không chỉ vậy, việc giữ nhịp sáng đèn và tiếp cận đa dạng các đối tượng khác nhau sẽ giúp cho Xiếc có biên độ và dư địa rộng hơn, không bó hẹp trong những buổi biểu diễn : Xuân thu nhị kỳ…

Văn hóa dân tộc là chìa khóa làn nên tầm vóc mới của Xiếc

Động tác khó, kỹ thuật điêu luyện và một câu chuyện mang đậm dấu ấn Việt, chính là những khác biệt làm nên tầm vóc của Xiếc Việt trên trường quốc tế. Tuy nhiên, theo Liên đoàn Xiếc Việt Nam, mỗi năm có khoảng gần 20% nghệ sĩ rời khởi liên đoàn để làm những công việc khác. Đây là con số đáng buồn, nhưng phần nào cho thấy nhưng nghệ sĩ còn trụ lại được với nghề thực sự trân quý. Để có được những tiết mục xiếc đẳng cấp và gây thót tim cho người xem, không chỉ là tài năng mà còn cả một quá trình khổ luyện của người nghệ sĩ. Quá trình ấy có mồ hôi, nước mắt và đôi khi cả máu đã thấm đẫm trên con đường chinh phục đỉnh cao nghệ thuật. Thứ trưởng Bộ VHTT&DL Tạ Quang Đông trong phát biểu tại lễ bế mạc Liên hoan Xiếc toàn quốc 2024 đã ghi nhận, phần lớn các tiết mục được dàn dựng kỹ càng, chỉn chu, có sự đầu tư cả về nghệ thuật, kỹ thuật và kỹ năng biểu diễn. Điều này càng khẳng định ý nghĩa quan trọng của cuộc thi như một ngày hội gặp gỡ, trao đổi, học hỏi của bạn bè đồng nghiệp để cùng nhau gìn giữ, xây dựng nền văn hóa Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

Xiếc cũng giống như những bộ môn nghệ thuật khác, muốn phát triển, tỏa sáng và trở thành ngành công nghiệp không khói trong Chiến lược phát triển văn hóa, thì chìa khóa cho sự phát triển và để “mở ra” chế độ đãi ngộ, bảo đảm được cuộc sống cho các nghệ sĩ xiếc đang được xem là vấn đề cần phải được làm ngay. Nhưng làm cách nào, bắt đầu từ đâu để giải tận gốc mọi trăn trở, khó khăn của Xiếc lại là câu hỏi chưa có lời giải thỏa đáng.

Người làm nghề cho rằng: Thứ nhất, cần chính sách đãi ngộ thỏa đáng để nghệ sĩ có thể sống được bằng nghề. Tứ hai, thay đổi cách đào tạo nghề sao cho phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn và thị hiếu của công chúng. Tuy nhiên, trên thực tế, ở vế thứ hai, dù được đưa vào lĩnh vực đào tạo đặc thù thì những người học nghề có thể ra hành nghề vẫn còn là con số khiêm tốn.

Điều này một phần do cơ chế, một phần do Xiếc là bộ môn nghệ thuật có nhiều rủi do. Theo thống kê của Hội Khoa học an toàn vệ sinh lao động Việt Nam, tần suất tai nạn lao động trong một năm của các nghệ sĩ xiếc gặp phải lên tới 40%, gấp gần 20 lần so với mức độ tai nạn lao động trong ngành sản xuất thông thường. Vì vậy, có được những gương mặt mới, những tài năng mới xuất hiện tại các cuộc thi, các kỳ liên hoan đã được cho là thành công của nghệ thuật Xiếc.

Tiết mục Xiếc " Đu nón 4 nữ"

Từ những kinh nghiệm và sự từng trải của bản thân tại sân khấu trong nước và quốc tế, NSND Tống Toàn Thắng chia sẻ, ông cảm nhận được sự khát khao của các nghệ sĩ, đặc biệt là các nghệ sĩ trẻ. Họ muốn thử sức và khám phá những phần dàn dựng, kỹ thuật kết hợp nghệ thuật mới. Họ đang tìm một con đường để đến khán giả gần hơn, có tính giải trí cao hơn. Và với riêng tôi, người đã theo dõi cuộc thi như một khán giả trung thành của Xiếc, thì những nghệ sĩ trẻ - họ đang nuôi khát vọng nâng tầm Xiếc Việt trên trường quốc tế.

Bùi Quyên | Báo Văn Nghệ

----------

Bài viết cùng chuyên mục