Thanh âm của lịch sử

Một trong những điều quan trọng nhất của sự sống là âm thanh. Vạn vật trên trái đất đều dùng âm thanh để giao tiếp và phát triển. Với loài người, khi khoa học và công nghệ từ giai đoạn thô sơ đến vượt bậc như hôm nay, âm thanh không chỉ được phóng đại, thu nhỏ mà còn được lưu lại như một miền kí ức trường tồn. Âm thanh của sự sống là một câu chuyện rất dài và rất đẹp, có cả sự kì diệu và kì lạ. Vì thế, sẽ thật xúc động khi ta có thể nghe được âm thanh được thu từ sự kiện lịch sử vĩ đại của dân tộc, là tiếng Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn độc lập vào sáng 2/9/1945 cách nay 80 năm, hay hiện vật là chiếc loa phóng thanh từng chứng kiến những tháng năm đất nước chia cắt đôi bờ Nam – Bắc, hoặc chiếc máy phát lời đầu hàng của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa vào trưa 30/4/1975. Những âm thanh có thể tái hiện, những âm thanh chỉ còn trong dáng hình của hiện vật lịch sử, đều là vô giá trong trái tim mỗi chúng ta khi có thể thấy lại, nghe lại ở Triển lãm thành tựu đất nước với Chủ đề “80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”.

Sức nóng của sự kiện Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia được nung từ những ngày giữa tháng 8/2025, và bùng nổ trong ngày khai mạc 28/8/2025. Đây là một triển lãm có quy mô lớn, hoành tráng và xứng tầm được diễn ra tại một công trình kiến trúc vĩ đại, là “điểm nhấn mới của thủ đô Hà Nội, với kiến trúc nổi bật, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam, nằm trong Top 10 trung tâm triển lãm lớn nhất thế giới.”

Tọa lạc tại Đông Anh địa linh nhân kiệt, nơi có thành Cổ Loa gắn liền với truyền thuyết về Rùa thần Kim Quy trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc, kiến trúc của Nhà Triển lãm lấy từ hình tượng Rùa vàng Kim Quy, làm nổi bật thông điệp bảo tồn kí ức lịch sử, tôn vinh bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam, chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng, từng bước hiện thực hóa khát vọng hùng cường.

Triển lãm thành tựu đất nước nhân dịp kỉ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh với chủ đề “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” không chỉ tôn vinh và khẳng định những thành tựu to lớn mà toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta đã đạt được trong sự nghiệp cách mạng vĩ đại dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, mà còn là một chuyến “về nguồn” vĩ đại dành cho mọi công dân nước nhà nhiều thế hệ, khi hòa vào dòng chảy lớn thành tựu kinh tế, văn hóa của dân tộc được tái hiện nơi đây.

Các bạn trẻ trải nghiệm "Trở về với thời khắc thiêng liêng" tại "Trạm kí ức" của Đài Tiếng nói Việt Nam

Ngay từ buổi khai mạc triển lãm, hàng trăm người dân ở các khu vực lân cận đã nô nức đến dự. Họ vận trang phục chỉn chu, trang trọng để cùng nhân dân khắp mọi miền đất nước chào đón sự kiện lớn diễn ra trên mảnh đất quê mình. Họ đắm chìm trong không gian hiện tại và nương theo dòng chảy của lịch sử.

Nếu khách tham quan có thể đi dọc chiều dài lịch sử dựng, giữ và kiến tạo đất nước từ xa xưa đến hôm nay tại một trong những khu vực trung tâm của triển lãm, hay có thể xem các bộ phim tài liệu tái hiện, kể câu chuyện xuyên suốt về lịch sử, thì cũng có thể lắng lại những giây phút đằm sâu để “Trở về với thời khắc thiêng liêng”. Đó là khoảnh khắc khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thiêng liêng lần đầu tiên được tái hiện sinh động qua công nghệ thực tế ảo VR/ AR. Tại đây ta sẽ được “xuyên không”, quay ngược thời gian đứng ở đúng nơi tròn 80 năm trước khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng trên lễ đài ở Quảng trường Ba Đình đọc Tuyên ngôn độc lập, trong không khí trang nghiêm, xúc động đến nghẹt thở, vỡ oà trong tiếng vỗ tay, tiếng hò reo của hàng vạn đồng bào, cùng vung tay thề bảo vệ Tổ quốc.

Những âm thanh của các buổi phát thanh của Đài tiếng nói Việt Nam từ buổi sáng 2/9/1945 đến 30/4/1975 rồi giai đoạn ngày nay, những thanh âm hạnh phúc, ai cũng có thể trải nghiệm và cảm nhận.

Chiếc loa Khát vọng thống nhất

“Khát vọng thống nhất” không phải là cái tên của chiếc loa lớn, một hiện vật đặc biệt được trưng bày tại khu vực Nhà triển lãm của Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), mà nó là biểu tượng của Khát vọng thống nhất. Chiếc loa nơi vĩ tuyến 17.

Theo lời giới thiệu của VOV: Chiếc loa này từng được lắp đặt trên xe lưu động, hoạt động dọc bờ Bắc sông Bến Hải, gần cầu Hiền Lương (Vĩnh Linh, Quảng Trị) trong những năm đất nước bị chia cắt (1955 – 1966). Đây là một phần trong hệ thống loa phóng thanh công suất lớn của miền Bắc, phục vụ công tác tuyên truyền, đấu tranh với đế quốc Mỹ và ngụy quyền tay sai ở Miền Nam, đòi thi hành hiệp định Geneve và tổ chức Tổng tuyển cử thống nhất đất nước.

Với công suất lên đến 500W, chiếc loa có khả năng phát âm thanh xa tới 10km, trực tiếp đối kháng với với hệ thống loa tuyên truyền từ phía Nam.

Không chỉ là một thiết bị truyền thanh, chiếc loa này còn là biểu tượng sinh động của tinh thần đấu tranh thông tin, thể hiện sức mạnh của truyền thông cách mạng, góp phần làm nên thắng lợi vĩ đại của dân tộc Việt Nam trong sự nghiệp thống nhất đất nước…

Chiếc loa "Khát vọng thống nhất" được trưng bày tại Triển lãm thành tựu đất nước “80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc”

Ngày nay, trong không gian nhà triển lãm, giữa những thiết bị công nghệ hiện đại bậc nhất, chiếc loa với những vết thương lỗ chỗ (có thể do đạn, pháo trong chiến tranh) nằm im lìm, lặng thầm kể câu chuyện của mình bên “vĩ tuyến 17 ngày và đêm”, trở thành một “trạm kí ức” thiêng liêng của lòng người.

Nhân chứng của một thời khắc lịch sử trọng đại.

Cũng trong không gian của gian trưng bày VOV, một hiện vật được đặt tên là “Nhân chứng của một thời khắc lịch sử trọng đại” – Chiếc máy phát sóng HARRIS GATES HF - 20.

“Chiếc máy phát sóng HARRIS GATES HF- 20, công suất 20Kw, tần số 7142 KHz, là một trong hai thiết bị đã truyền đi lời tuyên bố đầu hàng vô điều kiện của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Dương Văn Minh vào trưa ngày 30/4/1975. Đó là thời khắc đánh dấu kết thúc chiến tranh, thống nhất đất nước, mở ra kỉ nguyên hòa bình độc lập cho dân tộc Việt Nam. Là thiết bị phát sóng ngắn công suất lớn, HF – 20 không chỉ có giá trị mĩ thuật mà còn mang ý nghĩa lịch sử sâu sắc – là cánh cổng truyền thông mở ra bình minh hòa bình, nơi thế giới được lắng nghe tiếng nói chính nghĩa của nhân dân Việt Nam.” (VOV)

Dấu son lịch sử

Rất nhiều khoảnh khắc lịch sử quan trọng của đất nước đã được lưu lại bằng âm thanh, hình ảnh, hiện vật. Trong số những điều khiến khách tham quan có thể “nhìn lịch sử bằng ánh mắt” là bản Diễn văn của Hồ Chủ tịch nhân dịp Lễ kỉ niệm lần thứ nhất Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (Bác Hồ đọc tại Paris – Pháp năm 1946) hay bài kí của Bộ trưởng Hoàng Minh Giám về Hội nghị Fontainebleau (1946). Bộ trưởng Hoàng Minh Giám là trợ thủ đắc lực của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong các hoạt động ngoại giao thực hiện sách lược "hòa để tiến" với Pháp thời kỳ 1946-1947 trong hoàn cảnh quốc tế rất khó khăn của cách mạng Việt Nam. Ông đã có đóng góp tích cực trong việc kết hợp ngoại giao với quân sự và sức mạnh chính trị tổng hợp của đoàn kết toàn dân; kết hợp đối nội và đối ngoại. Thấm nhuần tư tưởng ngoại giao và phong cách ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh và với sự nhạy cảm và sắc sảo, Bộ trưởng Hoàng Minh Giám đã chỉ đạo ngành Ngoại giao làm tốt chức năng tham mưu, hoàn thành xuất sắc việc thiết lập những mối quan hệ ngoại giao đầu tiên của nước cộng hòa non trẻ với thế giới bên ngoài (mofa.gov.vn)

Giai đoạn 1954 - 1973 là bản Hiệp định Đình chiến sự ở Việt Nam – hay còn gọi là Hiệp định Geneve (21/7/1954), những cuốn sổ ghi chép của bà Nguyễn Thị Bình – Trưởng phái đoàn đàm phán tại Hội nghị Paris trong những ngày đàm phán tại Paris năm 1973, và chiếc bút mà các nhà ngoại giao đã dùng để kí Hiệp định Paris (1973), Bảng chữ kí của Bộ trưởng Ngoại giao 12 nước trong bản Định ước của Hội nghị quốc tế về Việt Nam tại Paris (2/3/1973).

Bảng chữ kí của Bộ trưởng Ngoại giao 12 nước trong bản Định ước của Hội nghị quốc tế về Việt Nam tại Paris (2/3/1973).

Về người phụ nữ đặc biệt đại diện cho Phụ nữ Việt Nam kiên trung bất khuất: Ngày 27/1/1973, bà Nguyễn Thị Bình trở thành một trong bốn người và là người phụ nữ duy nhất đặt bút kí vào Hiệp định Paris – một dấu mốc lịch sử, mở đường cho ngày thống nhất đất nước. Bà không chỉ đại diện cho tiếng nói của dân tộc trên bàn đàm phán, mà còn trở thành biểu tượng của bản lĩnh, trí tuệ, mềm mỏng nhưng kiên định của người phụ nữ Việt Nam khiến bao chính khách và nhà báo quốc tế, thậm chí cả người Mỹ phải kính phục. Đến nay, những câu nói nổi tiếng của bà được giới trẻ lưu truyền với một niềm tự hào mãnh liệt: “Người Mỹ có thể đưa người lên Mặt Trăng và trở về an toàn, còn sang Việt Nam thì chúng tôi không chắc.” Hay “Thực ra không có nước Bắc Việt Nam hay Nam Việt Nam, chúng tôi là một quốc gia.”

Triển lãm thành tựu đất nước với Chủ đề “80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” đúng như nhận định: không chỉ là một không gian trưng bày những hiện vật, mà còn là một “trạm kí ức” - nơi khách tham quan có thể “nghe” lịch sử bằng đôi tai, “nhìn” lịch sử bằng ánh mắt và “chạm” vào lịch sử bằng cả trái tim. Đó là nơi mà người ta có thể vừa học lịch sử vừa trải nghiệm công nghệ, vừa thấy được tầm vóc quốc gia, để tự hào và trân quý.

Ngân Giang| Báo Văn nghệ