Cách đây chưa đầy một năm, hoạ sĩ trẻ Chu Nhật Quang đã có triển lãm mang tên Dấu Thiêng tổ chức tại khu di tích Hoàng Thành Thăng Long với 52 tác phẩm. Triển lãm như một bảo tàng lưu giữ những vẻ đẹp của văn hóa Việt Nam trong một thời đại mà không ít những giá trị văn hóa Việt đang đứng trước quá nhiều đe dọa của đời sống “số hóa” và sự ảnh hưởng không nhỏ của lối sống, tư duy của các nền văn hóa khác. Triển lãm Dấu Thiêng như một bản căn cước thu nhỏ của văn hóa Việt Nam. Tinh thần xuyên suốt hai triển lãm này của họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang là làm sống lại và mở ra chiều kích mới cho những vẻ đẹp văn hoá truyền thống và những dấu mốc lịch sử kỳ vĩ của dân tộc Việt Nam. Việc họa sĩ Chu Nhật Quang quyết định theo đuổi dòng tranh sơn mài cũng là ý thức của anh đối với một di sản văn hóa truyền thống: truyền thống của dân tộc và truyền thông gia đình. Ông nội họa sĩ Chu Nhật Quang là họa sĩ tranh sơn mài tên tuổi Chu Mạnh Chấn và bố của họa sĩ Chu Nhật Quang là nghệ sĩ Chu Lượng, nguyên Giám đốc Nhà hát rối nước Thăng Long. Những bức tranh sơn mài ngập tràn vẻ đẹp và đời sống văn hóa dân gian của ông nội cùng những con rối nước đặc trưng của một ngành nghệ thuật của nền văn hóa lúa nước đã thấm đẫm trong tâm hồn Chu Nhật Quang. Chính điều này đã dựng lên trong tâm hồn anh một thành trì bất khả xâm phạm cho dù trong những năm vừa bước vào tuổi thanh niên anh đã sống trong một xã hội và văn hóa phương Tây. Khi nghĩ về họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang, tôi luôn nghĩ về một “Ví Dụ” của một thế hệ trẻ và những vấn đề giáo dục văn hóa truyền thống.
|
Đặc biệt trong triển lãm Mùa Xuân Độc Lập, hoạ sĩ trẻ Chu Nhật Quang đã dựng chân dung con người vĩ đại của dân tộc: Hồ Chí Minh. Triển lãm nói về những bước ngoặt vĩ đại của dân tộc Việt Nam kể từ năm 1945 tới nay và nhấn mạnh về một đất nước độc lập, tự do, thống nhất và Hồ Chí Minh chính là linh hồn của dân tộc, là người đưa dẫn dân tộc Việt Nam đi qua những bước ngoặt kỳ vĩ. Quyết định dựng chân dung Hồ Chí Minh trong chân dung đất nước là một nhận thức, một cảm hứng lịch sử sâu sắc của họa sĩ Chu Nhật Quang. Nhưng với một họa sĩ còn rất trẻ lại có nhiều năm du học ở nước ngoài thì sáng tạo hình ảnh Hồ Chí Minh quả là một thách thức quá lớn. Nhưng với tình yêu đất nước, tình yêu với lãnh tụ Hồ Chí Minh và sự tự tin vào cách nhìn văn hóa, lịch sử và vĩ nhân của lịch sử ấy, của văn hóa ấy, họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang đã đối mặt với thách thức ấy và anh đã đi qua bằng tình yêu, sự tôn trọng lịch sử, văn hoá, nhân vật lịch sử và bằng sự sáng tạo đầy tự do cùng của mình. Bức Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước là một sáng tạo đầy ấn tượng. Một cái nền ngổn ngang tạo một cảm giác ám ảnh về đất nước Việt Nam trong cái thời mà Bác Hồ ra đi. Nhưng phía xa của bầu trời, Mặt trời đang lên rạng rỡ cùng với một lá cờ đỏ sao vàng bay kiêu hãnh. Khi Hồ Chí Minh lên đường từ bến Nhà Rồng là lúc đất nước đang chìm trong bóng tối nô lệ, đâu đã có độc lập, tự do, đâu đã có cờ. Lúc này tôi lại nhớ đến hai câu thơ của Hồ Chí Minh: “Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt/ Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh”. Sự phi logic về thời gian trong bức tranh đã tạo một cảm giác rất mạnh và xúc động lạ lùng. Sự phi logic ấy lại làm cho chúng ta hiểu được sự sâu thẳm và khát vọng độc lập, tự do cho dân tộc như thế nào trong trái tim Hồ Chí Minh. Sự sáng tạo trong ý tưởng, bố cục, màu sắc, tạo hình hòa nhập vào nhau làm nên thông điệp cho tác phẩm. Chúng ta đã từng chiêm ngưỡng những tác phẩm về Hồ Chí Minh của các họa sĩ, nhà điêu khắc tên tuổi của Việt Nam. Nếu Chu Nhật Quang không có tình yêu và cách nhìn riêng của mình cũng như cá tính sáng tạo, anh sẽ thất bại. Anh sẽ không có khả năng truyền cảm hứng cho người xem trong đó có tôi.
|
Khi biết họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang sẽ vẽ về Hồ Chí Minh, tôi thực sự rất lo lắng. Một họa sĩ trẻ như thế và đang sống trong một thời đại có quá nhiều quan niệm, cách nhìn của thế giới phương Tây về nghệ thuật, về lịch sử và về con người làm thay đổi cách sống, cách cảm nhận của một bộ phận xã hội không nhỏ, đặc biệt là thế hệ trẻ. Nhưng khi xem 5 tác phẩm khổ lớn vẽ lãnh tụ Hồ Chí Minh tôi đã trút bỏ được nỗi lo lắng ấy. Vĩ nhân Hồ Chí Minh đã hiện ra và điều đầu tiên đến với tôi là một cảm xúc lạ lùng. Thay vào đó là một cảm xúc mạnh mẽ. Tôi đã xem không ít các tác phẩm nghệ thuật về Hồ Chí Minh: tranh, ký họa, điêu khắc... Nhưng với các bức vẽ Hồ Chí Minh của họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang, tôi cảm nhận thêm những tầng lớp khác về con người vĩ đại này. Vẫn là con người vĩ đại ấy nhưng tác phẩm của họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang cho tôi cảm giác con người vĩ đại ấy đang sống trong chính những năm tháng này của chúng ta, đạo đức và tư tưởng của Hồ Chí Minh đang ngày một lan tỏa trong đời sống đương đại của chúng ta. Có những điều lớn lao đôi khi chúng ta chỉ nhận ra bằng cảm nhận. Mà một trong những con đường nghệ thuật giúp con người đi tới được một nơi chốn nào đó của cuộc đời chính là sự cảm nhận. Sự cảm nhận sẽ mở ra bên trong chúng ta những vẻ đẹp mới và sự xác tín mà đôi khi hiện thực lại thất bại. Họa sĩ trẻ Chu Nhật Quang tâm sự: “Khi tôi trở về Việt Nam, mang theo tình yêu đất nước và tìm được chất liệu phù hợp để thể hiện ý tưởng sáng tác, những tri thức về các cuộc kháng chiến của dân tộc đã trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ thôi thúc tôi thực hiện một bộ tranh tôn vinh tinh thần cách mạng và lòng tự hào dân tộc. Tôi có dịp lắng nghe lại những bản hùng ca và đến thăm nhiều địa danh lịch sử, nơi ghi dấu những dấu ấn không thể phai mờ. Những trải nghiệm ấy đã khơi dậy trong tôi khát vọng thực hiện một dự án nghệ thuật có ý nghĩa sâu sắc: một bộ tranh về đề tài cách mạng qua góc nhìn cá nhân. Bộ tranh sẽ tái hiện hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh, những con người tiêu biểu, cùng những địa điểm quan trọng trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ’’.
Một hiện thực mà chúng ta đều biết là: đề tài về lịch sử và những nhân vật lịch sử không phải là một đề tài dễ dàng đối với các văn nghệ sĩ ở mọi thế hệ và càng không dễ dàng đối thế hệ trẻ. Nhưng họa sĩ Chu Nhật Quang cũng như một số nhà văn trẻ đã và đang dấn thân vào đề tài đó. Họ mang đến một cảm xúc mới, tư duy mới, ngôn ngữ mới và làm cho những sự kiện lịch sử trong quá khứ, những vĩ nhân đã khuất sống lại với những vẻ đẹp mới, tư tưởng mới trong thời đại mới bằng sự sáng tạo độc lập và đầy phong cách của họ. Nhiệm vụ của chúng ta là hiểu họ, hiểu nghệ thuật sáng tạo để đón chào họ và đồng hành cùng họ.
