Không gian tĩnh mịch đặc quánh, thi thoảng bị xé toạc bởi tiếng mái chèo “lanh canh... lanh canh...” trầm buồn, ngân dài, hòa vào tiếng gió heo may lùa qua rặng tre ngà ven bờ, tạo thành khúc ca không lời. Day dứt, như tiếng thở dài của chính dòng sông.
Nép mình sau rặng bàng lá đỏ và mấy cây xoài cổ thụ trĩu cành, căn nhà gỗ của bà Lụa hiện ra như một dấu chấm lặng lẽ giữa bức tranh bình minh. Mái ngói bạc màu rêu phong, ô cửa sổ gỗ lim cũ kĩ khép hờ tựa đôi mắt mệt mỏi dõi nhìn dòng sông. Xung quanh, mùi đất ẩm, lá mục, và hương hoa đại rụng vấn vương, gợi lên sự đơn độc nao lòng.
Trên chiếc ghế tre đặt đầu hiên, bà Lụa đã ngồi đó từ lúc nào, như một bức tượng sống. Ở tuổi gần tám mươi, tóc bà bạc trắng, búi gọn gàng sau gáy, để lộ khuôn mặt gầy guộc, hằn sâu những nếp nhăn chi chít - dấu vết thời gian và nỗi đau cào xé. Đôi mắt sâu thẳm màu kí ức đăm đăm nhìn ra dòng Lô không chớp, như đang tìm kiếm điều gì đó đã tan biến theo dòng nước xiết.
Người dân xung quanh đã quen với hình ảnh này. Họ ít khi thấy bà Lụa cười. Bà sống như một cái bóng, lầm lũi và khép kín. Cuộc đời bà dường như chỉ còn bầu bạn với tiếng nước vỗ mạn thuyền rì rầm, tiếng chim chích lích rích trong vòm lá, và tiếng gió luồn qua khe cửa. Những buổi trưa vắng, khi nắng hanh hao trải vàng sân, bà lại lặng lẽ đưa đôi bàn tay gầy guộc, chai sạn xoa nhẹ lên bức ảnh cũ ố vàng, mép sờn rách.
|
Bức ảnh chụp một đôi trai gái trong trang phục chèo cổ, rạng rỡ và tràn đầy sức sống. Cô gái với nụ cười tươi tắn, đôi mắt lúng liếng, không ai khác chính là bà Lụa của năm tháng thanh xuân. Bên cạnh bức ảnh là tấm vé xem hát đã nhàu nát, mực in gần như phai mờ.
- Cô Lụa, danh ca chèo nức tiếng một thời của đất Tuyên Quang đấy. Nhưng số khổ quá… - Tiếng kháo nhau của những người hàng xóm vọng lại, dù nhỏ, cũng đủ lọt đến. Bà Lụa không phản ứng, chỉ khẽ thở dài. Một tiếng thở dài nặng trĩu.
Trong gió heo may se lạnh thổi về, bà lại nghe thấy một tiếng hát chèo xa xăm, trầm bổng, nức nở vọng lên từ lòng sông Lô. Tiếng hát ấy như một sợi dây vô hình, kéo bà về với một quá khứ huy hoàng nhưng cũng đầy bi thương, về giấc mơ dang dở, về một bóng hình không bao giờ tan biến. Bà nhắm mắt lại, đôi môi khẽ mấp máy theo tiếng hát vô hình: Sông Lô xuôi ngược vạn nẻo chờ/ Trăng khuya soi bóng bến đò xưa/ Người đi biền biệt mấy mùa mưa/ Để lại cung đàn tím sợi tơ…
2. Bà Lụa biết tiếng hát xa xăm ấy không phải ảo giác tuổi già. Tận sâu thẳm trong từng thớ thịt, nhịp đập trái tim, đó là tiếng vọng của quá khứ, tiếng lòng của Thiên, người tình định mệnh, đã cùng bà dệt nên những giấc mơ lụa là trên sân khấu chèo, và cũng là người bỏ lại bà một mình giữa bể dâu. Hơn nửa thế kỉ đã trôi qua, thời gian nghiền nát bao nhiêu thứ, nhưng hình bóng Thiên vẫn hiện hữu rõ nét trong tâm trí bà, như mới hôm qua.
Thiên - chàng kép điển trai, tài hoa nhất của đoàn chèo Tuyên Quang, với vóc dáng thư sinh, ánh mắt cương nghị. Giọng hát của anh ấm áp và mê hoặc, từng khiến bao nhiêu khán giả say đắm, và trái tim thiếu nữ Lụa rung lên từng nhịp. Tình yêu của họ đẹp như những điệu chèo cổ, thuần khiết và say đắm, uyển chuyển và da diết, gắn bó mật thiết với từng nét cọ vẽ mặt, từng điệu múa câu ca.
Một đêm trăng vằng vặc trên sông Lô, Thiên đã trao cho Lụa chiếc khăn tay thêu hình đóa sen trắng tinh khôi. Chiếc khăn mềm mại, lành lạnh chạm vào má Lụa, mang theo hơi ấm từ bàn tay anh. Thiên nhìn sâu vào mắt người yêu, giọng trầm như hơi thở của gió sông:
- Hết chiến tranh, anh về, mình lại cùng nhau hát, em nhé. Hát đến bạc đầu, hát cho đến khi sông Lô cạn nước, đá mòn thì thôi!
Nhưng chiến tranh đã cướp đi tất cả. Tiếng súng xé tan lời ca, bom đạn nhuộm đỏ dòng sông. Thiên ra đi, không trở về. Lá thư cuối cùng anh gửi cho Lụa, nhuốm mùi thuốc súng và khói lửa, mang theo nỗi đau xé lòng của một lời từ biệt vĩnh viễn. Cú sốc ấy như nhát búa giáng thẳng xuống cuộc đời Lụa, nghiền nát mọi ước mơ, hi vọng. Lời hẹn thề non nước từng là ngọn hải đăng của đời Lụa - giờ lại là lưỡi dao cứa vào tim mỗi khi kí ức ùa về.
Sông Lô xuôi ngược vạn nẻo chờ/ Trăng khuya soi bóng bến đò xưa…
*
Sau lá thư nhuốm mùi thuốc súng của Thiên, cuộc đời Lụa cũng không còn là bản tình ca đẹp đẽ. Những biến cố dồn dập ập đến, như cơn bão táp dữ dội càn quét mọi thứ.
Tiếng súng của quân giặc cày xới mảnh đất Tuyên Quang yên bình. Đoàn chèo tan rã. Tiếng phách, tiếng trống im bặt. Ánh đèn sân khấu lung linh, ảo diệu giờ đây chỉ còn là một kí ức xa xôi, mờ nhạt như sương khói. Cô Lụa, “danh ca” lẫy lừng một thời, bỗng chốc trở thành người thừa, không còn nơi để gửi gắm tiếng lòng, không còn không gian để thả hồn vào những làn điệu.
Đêm đó, mưa rào xối xả, gió rít gào thét như tiếng quân thù đang giày xéo quê hương. Cha của Lụa, dù tuổi cao sức yếu, vẫn kiên quyết cùng dân làng giữ chốt canh ven sông. Tiếng súng nổ chát chúa vọng về, lẫn trong tiếng hô xung trận nghẹn ngào. Ông dặn dò Lụa phải giữ mình, ánh mắt cương nghị chưa bao giờ lay chuyển, rồi vội vã hòa vào dòng người đang xông lên phía trước. Lụa đứng ở cửa, nước mắt hòa lẫn với nước mưa, nhìn theo bóng cha khuất dần trong màn đêm và tiếng súng.
Tin dữ lan về vào rạng sáng. Viên đạn oan nghiệt của kẻ thù đã cướp đi người đàn ông kiên cường của cuộc đời Lụa. Người mẹ vốn đã tiều tụy vì lo lắng cho chồng con, nghe tin dữ như đứt từng khúc ruột. Nhưng nén đau thương, bà cùng những người phụ nữ trong làng chăm sóc thương binh, tiếp tế lương thực. Hình ảnh bà tần tảo bên bếp lửa dã chiến, ánh mắt kiên nghị, đã trở thành nguồn động viên lớn lao cho những người ở lính trẻ.
Nhưng rồi, một trận càn quét lớn của địch ập đến, làng xóm chìm trong biển lửa. Mẹ của Lụa, trong lúc cố gắng cứu một đứa trẻ bị mắc kẹt trong đám cháy, đã trúng đạn. Bà gục xuống giữa làn khói đen mịt mùng, đôi mắt vẫn hướng về phía dòng Lô - nơi bà đã cùng chồng vun đắp hạnh phúc.
Căn nhà nhỏ ven sông giờ đây chỉ còn lại tro tàn và nỗi đau không gì bù đắp. Mùi khói khét lẹt hòa lẫn với mùi đất ẩm và cả mùi máu tanh nồng. Lụa quỳ gục giữa đống đổ nát, khóc gào tên cha mẹ trong vô vọng. Họ đã anh dũng chiến đấu, hi sinh vì sự bình yên của quê hương, vì những điều tốt đẹp mà họ tin tưởng.
Không còn Thiên, không còn gia đình, không còn sân khấu. Thế giới của Lụa tan vỡ, vụn nát như chiếc gương rơi. Mỗi lần vô tình nghe thấy một giai điệu chèo nào đó từ xa vọng đến, Lụa lại ôm chặt lồng ngực, cảm giác như có hàng ngàn mũi kim đang đâm tim.
Bà Lụa tự giam mình trong căn nhà cô đơn và nỗi đau. Hằng ngày, bà chỉ quanh quẩn bên bếp lửa, hoặc ra hiên lặng ngồi nhìn dòng Lô cuồn cuộn chảy. Dòng nước ấy, khi thì như đang thì thầm kể lại chuyện xưa, khi như đang gào thét nỗi oan nghiệt của cuộc đời. Bà gặm nhấm nỗi đau, gặm nhấm sự ám ảnh không nguôi, để nó ăn sâu vào xương tủy, biến bà thành một cái bóng vật vờ.
3. Một ngày cuối thu nắng hanh vàng, sự tĩnh lặng ngàn đời của Tuyên Quang bỗng bị xé toạc. Không phải tiếng chim hót, không phải tiếng mái chèo lanh canh, mà là tiếng động cơ xe tải ồn ào, tiếng người nói cười rộn rã. Một đoàn làm phim trẻ tuổi, tràn đầy năng lượng và nhiệt huyết, ào đến như một cơn gió lạ. Họ lỉnh kỉnh mang theo máy móc hiện đại, thiết bị ánh sáng lấp lánh và tinh thần bùng nổ, đối lập hoàn toàn với không khí trầm mặc, hoài cổ của vùng đất này.
Long - đạo diễn trẻ tuổi, mái tóc tém cá tính, đôi mắt sáng rực niềm đam mê. Cô không ngừng trò chuyện, hăng hái chỉ đạo ê-kíp. Khi đến Tuyên Quang, cô đã nghe loáng thoáng từ người dân địa phương về một “nghệ nhân chèo ẩn dật” ven sông Lô, một giọng ca từng làm say đắm bao nhiêu thế hệ. Vừa tò mò, vừa ngưỡng mộ, Long như bị thôi thúc bởi một lực lượng vô hình.
- Tìm bằng được người đó cho tôi, Hoàng! Chắc chắn bà ấy có một câu chuyện lớn! - Long nói đầy quyết tâm, hướng về chàng nhiếp ảnh gia đang chuẩn bị máy móc.
Chiếc xe gồ ghề của đoàn phim dừng lại trước cổng căn nhà gỗ cũ kĩ của bà Lụa. Cửa khẽ mở. Bà Lụa đứng đó, dưới ánh nắng chiều yếu ớt, khuôn mặt gầy guộc càng hằn sâu những nếp nhăn. Long bước tới, mỉm cười thân thiện:
- Chào bà ạ! Chúng cháu là đoàn làm phim từ Hà Nội. Nghe danh tiếng của bà từ lâu, chúng cháu mong muốn được ghi lại những nét đẹp của nghệ thuật chèo Tuyên Quang, đặc biệt là tiếng hát của bà.
Ánh mắt bà Lụa lướt qua những gương mặt trẻ tuổi, xa lạ, dừng lại ở những chiếc máy ảnh, máy quay lỉnh kỉnh. Bà khẽ lắc đầu, có chút lạnh lùng:
- Tôi già rồi. Tay chân run rẩy, giọng cũng khản đặc rồi. Không hát hò gì nữa đâu. Mấy đứa cứ tìm người trẻ mà quay. Đừng làm phiền một bà già sắp xuống lỗ như tôi.
Bà kiên quyết từ chối mọi lời mời hợp tác, như thể đang dựng một bức tường vô hình để che chắn quá khứ đã được bà giữ kín, không muốn ai khuấy động. Long vẫn cố gắng thuyết phục, nhưng bà Lụa đã quay người khép cửa.
Trong đoàn phim, có một chàng trai tên Hoàng, hai mươi lăm tuổi, đảm nhận vai trò nhiếp ảnh gia. Không năng động và ồn ào như Long, Hoàng có vẻ ngoài trầm tư, ít nói. Hoàng đến Tuyên Quang không chỉ vì công việc. Anh là cháu trai của ông Vĩnh, người bạn thân thiết và cũng là đồng nghiệp của Thiên trong đoàn chèo năm xưa. Ông Vĩnh mới mất cách đây vài tháng, để lại cho Hoàng chiếc hộp gỗ cũ kĩ. Trong đó là những lá thư tay đã ố vàng, bức ảnh đã phai màu thời gian và một cuốn nhật kí với những dòng chữ nguệch ngoạc, úp mở.
Một buổi sáng, khi Long vẫn đang cố gắng tìm cách thuyết phục bà Lụa mở lòng, Hoàng đứng cạnh, chỉnh sửa chiếc máy ảnh. Trong lúc loay hoay, anh vô tình làm rơi chiếc ví ở túi phía sau. Một bức ảnh cũ từ ví anh ta văng ra, nằm gọn dưới chân bà Lụa. Anh cúi xuống nhặt, nhưng ánh mắt bà Lụa đã lướt qua nó. Đó là tấm ảnh chụp ba người đàn ông trẻ tuổi trong trang phục lính, tươi cười rạng rỡ. Một người là ông Vĩnh, người thứ hai chính là Thiên - người yêu của bà, còn người thứ ba… một gương mặt bà Lụa không muốn nhớ.
Đôi mắt bà Lụa chợt giật nhẹ, kinh ngạc. Rồi đau đớn lướt qua gương mặt khắc khổ, nhanh đến mức hầu như không ai nhận ra. Hoàng khẽ lẩm bẩm, giọng nói vô thức:
- Đây là ông nội cháu... và ông Thiên...
Bà Lụa rụt người lại như bị điện giật, đôi mắt né tránh cái nhìn của Hoàng. Bà quay mặt vào trong nhà, hai tay nắm chặt vào vạt áo, vai run lên. Dù bà cố che giấu, nhưng Hoàng cảm nhận được rõ ràng: trong khoảnh khắc đó, một cơn sóng dữ đã cào xé tâm can bà, dữ dội hơn bất kì con sóng nào trên sông Lô.
Hoàng biết, mình đang đứng trước cánh cửa của một câu chuyện lớn hơn những gì anh từng nghĩ.
4. Hoàng thường xuyên đến thăm bà Lụa một mình, không máy quay, không ê-kíp ồn ào, chỉ với trái tim chân thành và đôi tai lắng nghe. Anh kể cho bà nghe về ông nội mình, về những lời kể úp mở của ông trong cuốn nhật kí, về tình bạn sâu sắc với ông Thiên. Ban đầu, bà Lụa chỉ im lặng lắng nghe, đôi mắt vẫn đăm đăm nhìn ra sông Lô. Nhưng dần dần, sự kiên trì và vẻ trầm tĩnh, có chút đồng điệu trong nỗi buồn của Hoàng đã lay động trái tim bà.
Một chiều, khi ánh hoàng hôn dát vàng lên mặt sông, bà Lụa khẽ cất tiếng, giọng vẫn còn chất chứa nỗi buồn nhưng đã bớt đi vẻ lạnh lùng, xa cách. Kí ức về Thiên và đoàn chèo năm xưa, như những thước phim quay chậm, dần hiện về rõ nét.
- Thiên của tôi… một người tài hoa đến lạ, con ạ - Bà Lụa bắt đầu, giọng run run - Chẳng ai trong đoàn chèo ngày ấy có thể sánh bằng. Ông ấy có đôi mắt biết nói, ánh lên một ngọn lửa đam mê với chèo. Mỗi khi ông ấy lên sân khấu, tiếng hát như rót mật vào tai, không chỉ vang mà còn lay động đến tận đáy lòng người nghe. Thiên đã hát bằng cả tâm hồn mình. Vai kép chính nào cũng được ông ấy hóa thân đến độ thần sầu. Nhớ nhất là vai Lưu Bình, mỗi câu hát, mỗi ánh mắt đều khiến người ta đau đáu theo số phận nhân vật.
Bà Lụa đưa tay khẽ vuốt bức ảnh cũ ố vàng, nơi Thiên vẫn cười rạng rỡ bên bà.
- Tâm hồn Thiên rất lãng mạn. Ông ấy thường ngồi bên sông Lô hàng giờ, chỉ để lắng nghe tiếng nước chảy, tiếng gió thổi. Thiên bảo, đó là âm thanh của quê hương, là nguồn cảm hứng cho những lời ca. Thiên còn làm thơ nữa, những vần thơ mộc mạc mà sâu lắng, chỉ dành cho riêng tôi thôi. Ông ấy yêu tôi bằng một tình yêu rất đặc biệt, nồng cháy mà cũng rất đỗi dịu dàng. Thiên luôn nói… đời này, kiếp này… chỉ có tôi và chèo… là của ông ấy.
Hoàng chợt nhớ đến những dòng nhật kí của ông nội: Thiên là một người bạn không thể tìm thấy lần thứ hai. Lòng anh ấy trong sáng như pha lê, và tài năng thì không ai có thể bì kịp. Anh ấy yêu Lụa đến nỗi tôi chưa từng thấy ai yêu như vậy. Một tình yêu định mệnh, không thể tách rời.
Bà Lụa ngước nhìn Hoàng, đôi mắt rơm rớm, không còn đủ sức ép ra một giọt lệ. Bà khẽ ngân nga, giọng hát già nua nhưng vẫn chất chứa nỗi da diết của tuổi đôi mươi. Từng chữ như xuyên thẳng vào tim Hoàng:
- Sông Lô xuôi ngược vạn nẻo chờ. Trăng khuya soi bóng bến đò xưa. Người đi biền biệt mấy mùa mưa. Để lại cung đàn tím sợi tơ…
5. Sau nhiều ngày Hoàng kiên trì ở lại, gieo mầm hi vọng và sự tin tưởng vào trái tim khô cằn của bà Lụa, cuối cùng, bà cũng đồng ý hát. Bà không hát cho đoàn phim, không phải vì ánh đèn sân khấu hào nhoáng, mà hát cho chính mình. Cho quá khứ đã bị chôn vùi. Và cho người yêu định mệnh đã hóa thành tiếng vọng từ dòng sông.
Đêm đó, cả Tuyên Quang như nín thở. Ánh trăng huyền ảo, bàng bạc rải xuống dòng Lô, tạo nên một dải lụa lung linh, kì ảo. Ngay bên bờ sông, một sân khấu dã chiến đơn sơ được dựng lên: vài tấm ván gỗ ghép tạm, vài ngọn đèn dầu lay lắt, nhưng đủ để thắp sáng một không gian thiêng liêng. Người dân Tuyên Quang, từ già tới trẻ, đến rất đông, ánh mắt vừa tò mò vừa kính trọng. Mọi người đều cảm nhận được một điều gì đó vĩ đại sắp xảy ra.
Rồi bà Lụa bước ra. Không phải một bà lão run rẩy, mà là một nghệ nhân chèo với khí chất của một danh ca. Bà khoác lên mình bộ trang phục cũ màu chàm đã bạc phếch, nhưng đường thêu vẫn tinh xảo, ẩn chứa vẻ đẹp của thời gian. Một làn gió nhẹ bất chợt nổi lên, mang theo hơi nước lạnh buốt từ sông Lô. Bà nhắm mắt lại, hít một hơi thật sâu, như đang gom góp tất cả sinh lực, nỗi đau và tình yêu đã cất giấu trong tim.
|
Giọng hát cất lên. Nó không còn là tiếng than thở khàn đặc của một bà lão gần tám mươi, mà như biến thành giọng hát trong trẻo, luyến láy, cao vút của cô đào chèo Lụa năm nào. Từng câu, từng chữ, thấm đẫm cảm xúc, khắc khoải, thiết tha, bay lượn trên mặt sông, xuyên qua màn đêm, chạm đến tận đáy lòng người nghe:
- Sông Lô xuôi ngược vạn nẻo chờ. Trăng khuya soi bóng bến đò xưa. Người đi biền biệt mấy mùa mưa. Để lại cung đàn tím sợi tơ.
Rồi bà chuyển sang một đoạn hát não nùng hơn, như kể lại câu chuyện của chính mình, giọng bà nghẹn lại, đầy bi thương:
- Thuyền em trôi giữa dòng đời nghiệt ngã... Ai có hay chăng nỗi lòng người ở lại...
Hoàng đứng phía dưới, tay siết chặt chiếc máy quay, cảm thấy tim mình đập thình thịch. Bất chợt, tay máy của anh rung bần bật. Không phải do anh, mà là cảm giác lạnh buốt chạy dọc sống lưng, như có ai đó đang đứng cạnh anh trong màn đêm.
Màn hình máy quay bỗng nhiễu hạt kịch liệt, rồi loé lên hình ảnh mờ ảo, chập chờn trên mặt sông Lô: một bóng dáng đàn ông trong bộ quân phục cũ kĩ, khuôn mặt mờ nhân ảnh bởi lớp sương đêm, nhưng ánh mắt thì vô cùng rõ nét, chất chứa nỗi bi ai, khắc khoải, đang nhìn thẳng vào bà Lụa. Đó chính là Thiên. Hoàng gần như buông rơi máy quay. Anh phải cố gắng lắm mới trấn tĩnh được bản thân để không hét lên.
Cùng lúc đó, bà Lụa hát đến đoạn cao trào nhất. Bà đưa tay lên ngực, nơi trái tim vẫn còn đau đáu. Bất ngờ, một cơn gió lạ thổi tới, từ trong nếp áo rơi ra một mảnh giấy nhỏ, úa vàng và sờn rách. Nó bị gió cuốn bay, lướt qua chân Hoàng. Theo bản năng, anh cúi xuống nhặt. Mở ra, đó là một phần của lá thư mà Thiên đã viết. Dòng chữ cuối cùng, run rẩy, nguệch ngoạc, như được viết trong khoảnh khắc cuối cùng của cuộc đời: “Em Lụa... Anh không hề phản bội... Là thằng Hùng... nó đã... hắn ta...!”
Hoàng chết sững. Hùng - chàng trai trong bức ảnh cũ, đứng giữa ông nội anh và anh Thiên. Người mà ông nội anh thường nhắc đến với vẻ mặt khó hiểu, pha lẫn sự day dứt. Anh siết chặt mảnh giấy trong tay, linh tính mách bảo anh rằng mọi thứ đang dần khớp lại. Hoàng vội vàng lục lọi chiếc túi đeo bên hông, run rẩy rút ra cuốn nhật kí của ông nội. Anh lật từng trang, tay run đến nỗi những trang giấy cũ mỏng suýt rách. Và rồi, anh tìm thấy, ở những trang cuối cùng, dòng chữ viết vội vàng, nét bút nặng trĩu nỗi dằn vặt:
Thiên bị Hùng gài bẫy... Nó ghen tỵ với tài năng và tình yêu của Thiên và Lụa. Nó đã báo tin cho quân địch về vị trí của Thiên, đánh tráo lá thư cuối cùng Thiên gửi Lụa... Tôi đã không đủ can đảm để nói ra sự thật khi đó... Lỗi của tôi... tội của tôi...
Sự thật vỡ òa, phũ phàng và tàn nhẫn. Không phải chiến tranh đơn thuần, mà là sự phản bội hèn hạ của một kẻ tiểu nhân, ghen ghét đến tận cùng đã cướp đi tình yêu, đẩy bà Lụa vào tháng năm đằng đẵng sống cùng bi kịch.
Tiếng hát của bà Lụa bỗng ngắt quãng, như sợi dây đàn vừa đứt. Bà run rẩy kịch liệt, đôi mắt không còn nhìn về phía sông Lô hay hướng lên bầu trời, mà nhìn thẳng vào Hoàng, như thể bà đã cảm nhận được sự thật vừa được phơi bày qua ánh mắt, qua sự bàng hoàng của anh. Một cơn đau nhói ghê gớm truyền đến bà. Bà ngã quỵ xuống.
Hoàng lao đến bên bà Lụa, đôi mắt anh đỏ hoe. Anh nắm chặt mảnh giấy và cuốn nhật kí, nghẹn ngào, giọng nói lạc đi trong tiếng nức nở:
- Bà ơi, con xin lỗi! Ông nội con đã giữ bí mật này... Ông Thiên... Ông ấy không hề phản bội bà. Là Hùng. Hắn ta đã gài bẫy ông ấy, đã đánh tráo lá thư cuối cùng của ông ấy!
Anh đưa mảnh giấy và cuốn nhật kí cho bà Lụa. Bà Lụa yếu ớt cầm lấy, nhìn những dòng chữ cuối cùng của Thiên, rồi đến lời thú tội của ông Vĩnh.
Trong khoảnh khắc đó, linh hồn Thiên như được giải thoát. Tâm hồn cô đào chèo năm xưa, sau nửa thế kỉ bị xiềng xích, cuối cùng cũng tìm thấy sự bình yên.
6. Bộ phim tài liệu với tên gọi Tiếng vọng dòng Lô thành công vang dội. Nó không đơn thuần là một bộ phim về chèo cổ, mà đã trở thành câu chuyện bi tráng, đầy nhân văn về tình yêu vĩnh cửu, sự hi sinh thầm lặng của những người lính và những bí mật đã bị chôn vùi bởi chiến tranh, lòng đố kị, sự hèn hạ của con người.
Câu chuyện tình Lụa - Thiên đã chạm đến trái tim hàng triệu người, khiến họ hiểu thêm về một phần lịch sử đau thương của đất nước, và về sức mạnh của sự thật. Dòng sông Lô, qua góc máy đầy cảm xúc của Hoàng và giọng kể chân thành của bà Lụa, không còn là biểu tượng của nỗi ám ảnh, mà là minh chứng cho một tình yêu vĩnh cửu và lời khẳng định: dù chậm trễ bao nhiêu, sự thật rồi sẽ luôn tìm được đường trở về.
Sông Lô xuôi ngược vạn nẻo chờ/ Trăng khuya soi bóng bến đò xưa…
