Nằm ở vị trí địa lý chiến lược, là cửa ngõ phía Nam của Thủ đô Hà Nội, hành lang kết nối Bắc Trung Bộ – Đồng bằng sông Hồng, kết nối các tỉnh Đông Bắc và Tây Bắc; Hệ thống đường quốc lộ, tỉnh lộ tương đối đồng bộ (QL1, 10, 21); đường sắt... Đây là vùng đất cổ, có truyền thống lịch sử văn hóa lâu đời, nơi phát tích của các triều đại phong kiến; mảnh đất đế đô; 3 tỉnh hiện có hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đồ sộ, tốp đầu cả nước: có gần 5.000 di tích các loại đã được kiểm kê, trong đó có 8 di tích quốc gia đặc biệt, 265 di tích cấp quốc gia, 784 di tích cấp tỉnh; có 743 lễ hội truyền thống, trong đó có 33 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đặc biệt có 01 di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, 01 di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Cùng với tài nguyên thiên nhiên rất phong phú và đa dạng, có rừng, suối khoáng nóng và khoảng 90km bờ biển có thể phát triển nhiều loại hình du lịch: sinh thái, nghỉ dưỡng, du lịch biển, du lịch mạo hiểm, chữa bệnh. Ẩm thực đa dạng, độc đáo với nhiều đặc sản như phở bò, cá kho, chuối ngự, thịt dê, cơm cháy, hải sản, đặc biệt có nhiều món ăn ngon được vinh danh. Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch của 3 tỉnh được đầu tư tương đối đồng bộ, hiện đại, đáp ứng cơ bản nhu cầu của khách du lịch. Tính đến hết tháng 5 năm 2025, cả 3 tỉnh có trên 1.500 cơ sở lưu trú du lịch với gần 20.000 phòng nghỉ; 50 khu, điểm du lịch.
 |
| TS. Bùi Văn Mạnh - Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình |
Hà Nam là điểm đến mới nổi, đã có thương hiệu trên bản đồ du lịch: Điểm du lịch văn hóa hàng đầu Việt Nam” 2019 và “Điểm du lịch văn hóa hàng đầu châu Á” 2023; “Điểm đến văn hóa địa phương hàng đầu thế giới 2023.”; năm 2024, đón được 4,7 triệu lượt khách, doanh thu đạt 3.657,8 tỷ đồng.
Nam Định, có tiềm năng du lịch lớn cả về văn hóa, sinh thái và biển, nhưng mức độ phát triển còn khiêm tốn; chưa có điểm đến du lịch hấp dẫn khách quốc tế, ngoại trừ một số điểm đến tâm linh nối tiếng khách trong nước (Đền Trần, Phủ Dầy). Năm 2024, đón trên 1,8 triệu lượt khách, doanh thu đạt 560 tỷ đồng.
Ninh Bình là điểm đến có thương hiệu mạnh trên bản đồ du lịch trong nước và khu vực, được du khách và nhiều chuyên trang du lịch quốc tế đánh giá cao: Top 10 điểm đến thân thiện nhất thế giới; Top điểm 10 điểm đến du lịch hang đầu Việt Nam. Điểm đến có ảnh hưởng” (Kotler Award); Cúc Phương được công nhận là Công viên quốc gia hàng đầu châu Á tại Giải thưởng Du lịch Thế giới từ 2019-2024 (World Travel Awards). Năm 2024, Ninh Bình đón 8,7 triệu lượt khách, trong đó có 1,5 triệu lượt khách quốc tế, tang 30%. Doanh thu đạt trên 9.100 tỷ đồng, tăng trên 40% so với năm 2023
Dự báo năm 2025, tổng lượng khách đến 3 tỉnh ước đạt gần 15 triệu lượt, trong đó có hơn 2 triệu lượt khách quốc tế; doanh thu đạt trên 13.400 tỷ đồng (Ninh Bình 9.100 tỷ đồng; Hà Nam là 3.700 tỷ đồng; Nam Định 560 tỷ đồng). Với tiềm năng lợi thế và tốc độ phát triển như hiện nay, Ninh Bình mới sẽ trở thành một động lực, cực tăng trưởng du lịch mới của cả nước.
Vấn đề cơ sở hạ tầng kết nối giữa các tình còn yếu. Giao thông nội vùng và liên vùng tuy đã có cải thiện nhưng các tuyến giao thông kết nối giữa các khu, điểm đến du lịch của 3 tỉnh còn rời rạc, chưa hình thành các tour tuyến khép kín. Hệ thống phương tiện công cộng kết nối giữa các tỉnh. Thông thường thời gian đi giữa các điểm du lịch khoảng 30-60 phút (như ở Ninh Bình chỉ khoảng 10-30p).
Nguồn nhân lực du lịch của 3 tỉnh cơ bản còn yếu và thiếu, nhất là đội ngũ lao động có kỹ năng nghề, khả năng ngoại ngữ tốt.
Sản phẩm du lịch còn trùng lặp, đơn điệu, chưa đa dạng, thiếu các sản phẩm dịch vụ du lịch chất lượng, có chiều sâu văn hóa của từng địa phương.
 |
| Du lịch Bái Đính, Ninh Bình |
Hà Nam thiếu hệ sinh thái dịch vụ du lịch ở xung quanh các điểm đến lớn (Tam Chúc, di tích Long Đọi Sơn), giữa các điểm đến du lịch trong tỉnh và ngoài tỉnh (chùa Hương) cũng chưa có sự kết nối, hoặc các chương trình tour kết nối với các làng nghề (Nha Xá, trống Đọi Tam…) hình thành chuỗi sản phẩm dịch vụ khép kín, liên hoàn.
Nam Định: Thiếu cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất du lịch chất lượng (bến bãi, khu đón tiếp, khách sạn, khu nghỉ dưỡng, điểm tham quan); du lịch biển chưa phát triển xứng với tiềm năng; chưa có một chiến lược tổng thể phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng do vậy các sản phẩm du lịch còn nhỏ lẻ, đơn điệu chưa hình thành hệ sinh thái kinh doanh du lịch.
Ninh Bình: Thiếu sản phẩm du lịch, dịch vụ cao cấp, nhất là dịch vụ nghỉ dưỡng cao cấp, dịch vụ vui chơi giải trí, trung tâm mua sắm về đêm; Du lịch đại trà đã phát triển tới ngưỡng, lượng khách đông vào mùa lễ hội, tạo nên sự quá tải, tắc nghẽn, chụp giật; đã phát sinh một số hiện tượng lừa đảo khách qua mạng. Thách thức lớn nhất là vượt qua cái bẫy của du lịch quảng canh, nâng cao nguồn thu du lịch.
Để khai thác và phát huy hiệu quả tiềm năng, thế mạnh về du lịch của 3 địa phương thúc đẩy du lịch phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới, trở thành trung du lịch quốc gia và quốc tế, tôi xin đề xuất một số giải pháp trọng tâm sau:
1) Định vị thương hiệu điểm đến: Xây dựng thương hiệu du lịch chung mang tầm quốc gia và khu vực; Điểm đến du lịch văn hóa, nghỉ dưỡng và tổ chức sự kiện hàng đầu Việt Nam. Thương hiệu điểm đến du lịch Ninh Bình đã phát triển mạnh, được khẳng định trên thị trường du lịch, do vậy tiếp tục duy trì và phát triển thương hiệu du lịch “Ninh Bình”, kết hợp với thương hiệu, hình ảnh các điểm đến du lịch đặc trưng, tiêu biểu của các tỉnh Hà Nam, Nam Định (Tam Chúc – Đền Trần – Phủ Giầy – Biển Thịnh Long – Giao Thủy) để xây dựng một thương hiệu tổng hợp, đa sắc thái, giàu bản sắc, với đặc trưng là điểm đến du lịch bốn mùa với nhiều loại hình, ản phẩm du lịch từ: văn hóa lịch sử; sinh thái rừng, sinh thái biển tâm linh (Tín ngưỡng thờ mẫu, Phật Giáo, Công giáo)…
2) Nghiên cứu, rà soát, tổng điều tra, đánh giá lại tài nguyên du lịch; Quy hoạch, tổ chức lại không không gian phát triển du lịch, để bảo đảm tính đồng bộ và kết nối các không gian phát triển để tạo nên tam giác phát triển du lịch bổ trợ nhau:
Hà Nam: Lấy Tam Chúc làm trung tâm liên kết với Tràng An – Bái Đính – Vân Long – Chùa Hương; đồng thời nghiên cứu xây dựng hồ sơ đề cử Vân Long – Kim Bảng – Tam Chúc – chùa Hương là Di sản thiên nhiên thế giới để quốc tế hoá di sản, làm cơ sở cho việc phát triển chương trình tour hành trình di sản. Khu vực này cũng cần thu hút đầu tư phát triển các dịch vụ du lịch hình thành hệ sinh thái dịch vụ du lịch.
Nam Định: Tập trung phát triển trục văn hóa – tâm linh – biển gồm: Phủ Giầy – Đền Trần, biển Thịnh Long – Quất Lâm, vườn quốc gia Xuân Thủy; Hệ thống giao thông kết nối với các điểm du lịch làng nghề, du lịch cộng đồng khu vực Giao Thuỷ, Hải Hậu, Kim Sơn…
Ninh Bình: Lấy Quần thể danh thắng Tràng An làm trung tâm động lực, vừa là lõi bảo tồn, vừa là đầu mối kết nối các không gian du lịch của cả vùng theo các trục Đông – Tây, Bắc – Nam hoặc Tây Bắc – Đông Nam. Quần thể danh thắng Tràng An là di sản thế giới, nằm ở vị trí trung tâm, cơ sở vật chất dịch vụ du lịch tương đối đồng bộ sẽ trở thành điểm thu hút khách chính, trung tâm trung chuyển, phân phối khách cho cả vùng;
Thứ nhất, ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng giao thông du lịch liên vùng: Xây dựng các trục giao thông chiến lược kết nối trung tâm du lịch của 3 tỉnh (Tràng An – Tam Chúc – - Đền Trần - Phủ Giầy – Thịnh Long – Quất Lâm). Đầu tư phát triển cảng hàng không quốc tế tại khu vực Hà Nam để tăng khả năng tiếp cận khách quốc tế (bởi một trong những điều kiện cần để phát triển trở thành trung tâm du lịch quốc tế, cần có sân bay quốc tế).
Thứ hai, khuyến khích thu hút đầu tư phát triển cơ sở vật chất, dịch vụ du lịch: Ưu tiên kêu gọi đầu tư xây dựng hệ thống khách sạn, resort cao cấp (4 – 5 sao trở lên). Đồng thời tại khu vực ven biển và nông thôn, khuyến khích phát triển các mô hình homestay, farmstay, glamping tạo ra nhiều sản phẩm du lịch đa dạng, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu, trải nghiệm văn hoá bản địa của nhiều tập khách du lịch trong nước và quốc tế (mô hình Ecohost Hải Hậu đang khá thành công, cần nhân rộng và phát triển ra các khu vực khác).
Việc đầu tư phát triển du lịch cần kiên trì, kiên định định hướng phát triển bền vững, dựa trên các giá trị sinh thái tự nhiên, văn hoá bản địa; kết hợp linh hoạt giữa chiến lược thu hút nhà đầu tư lớn trong lĩnh vực du lịch (“thu hút đại bàng làm tổ”) với việc hỗ trợ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ và hộ gia đình địa phương (“hỗ trợ chim sẻ làm tổ”) phát triển cơ sở lưu trú và dịch vụ để phát triển hệ sinh thái dịch vụ du lịch. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh phát triển các loại hình du lịch dựa vào cộng đồng nhằm đa dạng hóa sản phẩm, đặc biệt xung quanh các du lịch lớn (Tam Chúc, Đền Trần – Phủ Dầy) và vùng ven biển như Giao Thủy, Hải Hậu, Kim Sơn, gắn với bảo tồn thiên nhiên và phát huy bản sắc văn hóa địa phương của vùng đồng bằng ven Biển. Bởi mỗi điểm đến du lịch cần có nhiều loại hình dịch vụ xung quanh để đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách, từ bình dân cho tới cao cấp).
Thứ ba, đầu tư phát triển các cơ sở đào tạo, liên kết đào tạo phát triển nhân lực du lịch theo nhiều hình thức liên doanh, liên kết với các cơ sở đào tạo uy tín trong nước và quốc tế hoặc hỗ trợ các cơ sở đào tạo lớn xây dựng các campus trên địa bàn như Hà Nam đang triển khai. Ứng dụng công nghệ thông tin, AI trong đào tạo trực tuyến nguồn nhân lực du lịch; Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức phát triển du lịch cho cộng đồng địa phương, cán bộ làm quản lý du lịch tại địa phương.
Thứ tư, đẩy mạnh hoạt động xúc tiến quảng bá ở trong nước và quốc tế, khai thác hiệu quả các nền tảng số, hệ thống thông tin số để thu hút khách; Đồng thời tiếp tục tổ chức các sự kiện văn hoá, du lịch, lễ hội truyền thống, sự kiện âm nhạc quy mô quốc gia, quốc tế để quảng bá hình ảnh, thương hiệu điểm đến.
Thứ năm, chú trọng xây dựng môi trường kinh doanh du lịch cạnh tranh lành mạnh; xây dựng và phát triển thương hiệu bằng sự chuyên nghiệp, sự than thiện, hiếu khách của người dân địa phương để tạo sức hút khách du lịch và nhà đầu tư. Bên cạnh đó vấn đề môi trường du lịch xanh, sạch đẹp, an toàn có ảnh hưởng trực tiếp đến hình ảnh, uy tín của điểm đến du lịch, cần sớm có giải pháp đảm bảo vệ sinh môi trường, an ninh trật tự tại các khu, điểm du lịch; xanh hóa cảnh quan, đặc biệt tại các khu vực đã, đang khai thác khoáng sản, trên các tuyến đường vào khu du lịch trọng điểm.
(1). Nghiên cứu ban hành các chính sách hỗ trợ phát triển du lịch đặc thù của tỉnh: Đào tạo, bồi dưỡng kiến thức kỹ năng làm du lịch; phát triển sản phẩm du lịch (quà tặng, quà lưu niệm truyền thống; phát triển homestay); Chính sách hỗ trợ xúc tiến quảng bá du lịch trong nước và nước ngoài (hội chợ, triển lãm);
(2). Hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi thu hút các đoàn làm phim; Đơn vị tổ chức các sự kiện âm nhạc quy mô quốc gia quốc tế (như Forestival); Hỗ trợ tổ chức các hội thảo quốc tế, đoàn khách MICE quốc tế lớn;
(3). Quy hoạch, lập danh mục các dự án, khu vực ưu tiên thu hút đầu tư; lấy đầu tư công vào lĩnh vực hạ tầng dẫn dắt đầu tư tư ở khu vực khó khăn, lĩnh vực đầu tư thu hồi vốn chậm (bảo tồn di sản, cảnh quan); Xây dựng trung tâm đổi mới sáng tạo trong phát triển du lịch văn hoá, kinh tế số; Khuyến khích các hình thức đầu tư PPP (đối tác công – tư) trong lĩnh vực bảo tồn di sản gắn với khai thác du lịch…
