Mùa sách văn học Pháp 2025, hay còn gọi là rentrée littéraire, đang mang đến một bức tranh khởi sắc sau nhiều năm ảm đạm. Từ tháng Tám đến hết tháng Mười, dự kiến 484 tiểu thuyết mới sẽ đổ bộ các hiệu sách, đánh dấu mức tăng 5,45% so với năm 2024 (459 tiểu thuyết). Đây cũng là con số cao nhất trong ba năm gần đây, cho thấy đà phục hồi sau giai đoạn sụt giảm kéo dài.

Trong số này, 344 tiểu thuyết viết bằng tiếng Pháp, trong đó có 73 tác phẩm đầu tay, con số phản ánh sức sống mạnh mẽ của lớp tác giả mới. So với năm ngoái, đây là mức tăng 10,6%, từ 311 lên 344 tác phẩm. Ngược lại, mảng dịch thuật ghi nhận sự sụt giảm: 140 tiểu thuyết dịch, thấp hơn mức 148 của 2024, tức giảm 5,4%.

Thị trường xuất bản Pháp từng đạt đỉnh vào năm 2007 với 727 tiểu thuyết mùa rentrée. Kể từ đó, xu hướng giảm dần đều kéo dài suốt hơn một thập niên. Đặc biệt, theo dữ liệu của Syndicat national de l’édition, năm 2024 sản lượng mới giảm tới 19% so với năm 2019. Trong bối cảnh ấy, con số 484 của năm nay được xem là một bất ngờ tích cực. Nó cho thấy sự trỗi dậy của nhu cầu khám phá những thế giới văn chương mới, bất chấp thị trường sách nói chung đang chịu áp lực doanh số và thay đổi thói quen đọc.

Năm 2024, doanh thu toàn thị trường đạt khoảng 2,9 tỷ euro, giảm nhẹ so với 2023 (4,3 tỷ euro), trong khi lượng sách bán ra cũng trượt xuống 426 triệu bản, thấp hơn nhiều so với mức đỉnh 435 triệu. Đến nay, các nhà xuất bản buộc phải điều chỉnh chiến lược: tập trung vào những tác phẩm nổi bật, đồng thời thận trọng trong việc mở đường cho các cây bút mới.

Với đặc thù diễn ra ngay trước mùa trao giải lớn (Goncourt, Renaudot, Femina), rentrée littéraire không chỉ là dịp ra mắt sách mà còn là một “đường đua khốc liệt”. Thành công hay thất bại của một cuốn tiểu thuyết đôi khi được quyết định chỉ trong vài tuần lễ.

Mùa sách văn học Pháp 2025 đang mang đến một bức tranh khởi sắc sau nhiều năm ảm đạm.

Mùa 2025 ghi dấu sự xuất hiện của nhiều cây bút nổi tiếng: Emmanuel Carrère, Nathacha Appanah, David Diop, Anne Berest, Maria Pourchet, Laurent Mauvignier, Lydie Salvayre, Sorj Chalandon và Cédric Sapin-Defour, những tác giả vốn đã tạo dựng được uy tín trong lòng độc giả Pháp.

Ở mảng quốc tế, nhiều tên tuổi lần đầu hiện diện tại Pháp như Ken Follett, Joyce Maynard, Jonathan Coe, Jenny Erpenbeck, William Boyle và Percival Everett. Sự góp mặt này cho thấy sức hút bền vững của thị trường Pháp, vốn luôn giữ vai trò trung tâm trong bản đồ văn học toàn cầu.

Một trong những sự kiện mở màn cho mùa sách năm nay, là tác phẩm mới của nhà văn người Bỉ Amélie Nothomb. Với thói quen đều đặn ra sách mỗi năm, bà tiếp tục ra mắt tiểu thuyết thứ 34 liên tiếp trong sự nghiệp - Tant mieux - do Albin Michel phát hành ngày 20/8.

Tuy sản lượng tăng, nhưng thị trường Pháp vẫn phải đối diện với nghịch lý: lượng cung mở rộng trong khi lượng cầu suy giảm. Giá sách trung bình đã tăng khoảng 3%, một cách để bù đắp cho sự sụt giảm về khối lượng tiêu thụ. Sách bỏ túi (poche) vẫn duy trì được thị phần ổn định (13–15%), trong khi sách điện tử lại chững lại, thậm chí giảm nhẹ.

Trong bối cảnh đó, mùa sách 2025 được xem là phép thử quan trọng: liệu sự đa dạng và sức trẻ của các tác phẩm đầu tay có đủ sức níu giữ độc giả? Hay thị trường sẽ rơi vào tình trạng bão hòa khi hàng trăm cuốn cùng chen nhau xuất hiện trong một khoảng thời gian ngắn? Các nhà xuất bản vì thế buộc phải hành động thận trọng: thay vì “lấp đầy kệ sách”, họ chú trọng chọn lọc các bản thảo “chất lượng cao”, tạo hiệu ứng truyền thông và dư luận.

Văn học Pháp đang cho thấy sức sống bền bỉ trong bối cảnh khó khăn chung của ngành xuất bản. Rentrée 2025, với sự trở lại của những tên tuổi lớn, sự góp mặt của các tác giả ngoại quốc, và đặc biệt là sức bật từ 73 tiểu thuyết đầu tay, có thể được coi là một cú hích tinh thần cho thị trường.

Tuy nhiên, thách thức vẫn còn: làm thế nào để giữ chân độc giả trong kỷ nguyên cạnh tranh khốc liệt của các hình thức giải trí số? Làm thế nào để sách không chỉ được in ra, bày bán, mà thực sự được đọc và bàn luận? Câu trả lời nằm ở khả năng của văn học trong việc tái khẳng định vai trò “người dẫn dắt tưởng tượng tập thể” – điều mà nước Pháp, với truyền thống văn chương lâu đời, chưa bao giờ từ bỏ.