/ Sống Xanh

Chúng ta thường nghĩ năng lượng là chuyện ở đâu đó xa xôi – của lưới điện, nhà máy, kỹ sư. Nhưng trong một thế giới đang khủng hoảng khí hậu, mỗi công tắc được bật, mỗi thiết bị tiêu dùng, mỗi hóa đơn tiền điện – đều là một chọn lựa. Không có dòng điện nào là vô can. Và cũng không có công dân nào là đứng ngoài hệ thống năng lượng đang định hình tương lai khí hậu, sức khỏe và quyền được sống trong một môi trường còn thở được.

Biến đổi khí hậu không còn là một dự báo, mà là thực tế vật lý đang diễn ra từng ngày. Trong bối cảnh đó, năng lượng tái tạo không còn là một tùy chọn công nghệ hay xu hướng phát triển, mà là điều kiện cần để duy trì một thế giới còn sống được. Bài viết này phân tích vai trò sống còn của năng lượng xanh, không bằng ẩn dụ hay lý tưởng, mà bằng dữ kiện lạnh lùng: từ phát thải khí nhà kính, phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch, đến khủng hoảng năng lượng toàn cầu – và câu hỏi thực tế: liệu Việt Nam có đủ quyết liệt để không bị bỏ lại sau trong cuộc chuyển đổi không thể trì hoãn này?

Chúng ta nói về năng lượng xanh như một lối thoát, một hy vọng, một tương lai sạch sẽ hơn cho hành tinh. Nhưng giữa những tua-bin gió xoay đều trên mạng xã hội và những báo cáo dày trang về chuyển đổi năng lượng, có lẽ ta cần dừng lại một chút để hỏi: năng lượng xanh là gì – thật sự là gì? Và nếu ngay từ tên gọi đã mơ hồ, liệu ta có đang bước đi trong ánh sáng, hay chỉ trong một giấc mơ được thắp lên bằng thứ ngôn ngữ chưa kịp soi rõ?

Trong suốt nhiều năm qua, các chiến dịch môi trường thường tập trung vào việc thay đổi hành vi cá nhân – như không xả rác, dùng ống hút giấy, hạn chế túi nylon, chọn sản phẩm thân thiện với môi trường. Những hành vi đó quan trọng. Nhưng nếu chỉ dừng ở đó, chúng ta mới dừng ở mức độ “người tiêu dùng có trách nhiệm” – tức là người mua hàng với sự cân nhắc đạo đức, nhưng vẫn ở trong vai trò thụ động, bị chi phối bởi hệ thống sản xuất – phân phối – tiêu thụ có sẵn. Công dân sinh thái (ecological citizen) là một bước chuyển hóa sâu hơn.

Có một điều ta học được sau khi tái chế rác, dùng túi vải, mặc đồ cũ và tắt bớt đèn: một mình sống xanh thì tốt, nhưng không đủ. Hành vi cá nhân, nếu không được cộng hưởng trong một hệ sinh thái chung, sẽ dễ bị bào mòn, lẻ loi, thậm chí bị chế giễu. Nhưng khi nhiều người cùng thay đổi, cùng thực hành, cùng kiên trì, một cộng đồng được hình thành – không chỉ xanh hơn, mà gắn bó hơn, an toàn hơn, có hi vọng hơn. Bởi lẽ, sống xanh – rốt cuộc – không phải là chuyện sống một mình, mà là học cách sống tử tế với người khác trong cùng một hệ sinh thái đang tổn thương.

Khi nói đến “sống xanh”, ta thường hình dung cây cối, năng lượng mặt trời, rác thải tái chế hay tủ quần áo tối giản. Nhưng trong thành phố – nơi không khí dày khói bụi, nhịp sống gấp gáp, không gian sống bị nén chặt – thì sống xanh không chỉ là chọn gì để tiêu dùng, mà là cảm giác ta có khi sống mỗi ngày: có thở được không, có nghe được chim không, có ngồi một mình mà không ngột ngạt không. Giữa giao thông dày đặc và điện năng tiêu hao, sống xanh đô thị không còn là lối sống “tự nhiên hóa” mà là một hành vi tái cấu trúc cảm nhận – để sống có phần, có nhịp, và có giới hạn.

Có những món đồ chẳng đáng bao nhiêu tiền, nhưng ta không thể vứt bỏ. Một cái ghế gỗ sứt chân, một chiếc bàn học cũ kỹ, một cái cốc mẻ miệng... Chúng gợi nhớ, níu giữ, làm ấm lòng. Trái lại, rất nhiều món đồ mới – dù bóng bẩy, đắt tiền – lại dễ bị lãng quên. Vấn đề không nằm ở hình thức hay giá trị vật chất, mà ở điều vô hình: ký ức. Trong thời đại sống nhanh và tiêu dùng tức thì, việc giữ lại những món đồ cũ đôi khi chính là cách giữ lại chính mình – những mảnh thời gian, mối quan hệ và cảm giác thân thuộc đã từng là của ta.

Khi “xanh” trở thành một lối sống toàn cầu, từ kiến trúc, thiết kế đến ẩm thực và thời trang, đã đến lúc chúng ta cần hỏi lại: thế nào là “sống xanh” có gốc rễ? Bởi lẽ, một lối sống bền vững không thể chỉ được định nghĩa bằng bao bì tái chế hay vật liệu tre nứa. Nó cần một nền tảng sâu hơn: một mỹ học sống – gắn với cảm thức địa phương, khí hậu, ký ức vật liệu và khả năng tương tác với hệ sinh thái.

Trong hành trình tìm kiếm một lối sống xanh bền vững cho hiện tại và tương lai, có lẽ đã đến lúc chúng ta cần ngoái lại phía sau – nơi những căn bếp Việt truyền thống lưu giữ một kho tàng tri thức sinh thái, tiết chế và đạo đức vật chất sâu sắc. Giữa thời đại tiêu dùng nhanh, điện máy hóa, bao bì ngập tràn và tiện nghi nhân tạo, bếp Việt xưa có thể là một nguồn cảm hứng bền vững để học lại cách sống đủ, sống chậm và sống có phần với thiên nhiên.

Mỗi hành vi tiêu dùng không chỉ để lại rác thải, mà còn để lại dấu vết lên văn hóa, hệ sinh thái và cả trí tưởng tượng xã hội. Trong thế giới hiện đại, nơi sản xuất và tiêu thụ gắn chặt với biến đổi khí hậu, bất bình đẳng và khủng hoảng ý nghĩa sống, lựa chọn tiêu dùng không còn là hành động cá nhân – mà là một lời hồi đáp trước vận mệnh chung của loài người.