Sự kiện & Bình luận

Công dân sinh thái

Thu Hồng
Đời sống 13:00 | 06/03/2025
Trong suốt nhiều năm qua, các chiến dịch môi trường thường tập trung vào việc thay đổi hành vi cá nhân – như không xả rác, dùng ống hút giấy, hạn chế túi nylon, chọn sản phẩm thân thiện với môi trường. Những hành vi đó quan trọng. Nhưng nếu chỉ dừng ở đó, chúng ta mới dừng ở mức độ “người tiêu dùng có trách nhiệm” – tức là người mua hàng với sự cân nhắc đạo đức, nhưng vẫn ở trong vai trò thụ động, bị chi phối bởi hệ thống sản xuất – phân phối – tiêu thụ có sẵn. Công dân sinh thái (ecological citizen) là một bước chuyển hóa sâu hơn.
aa

Khác với người tiêu dùng xanh, công dân sinh thái không chỉ “chọn lựa đúng” – mà còn “kiến tạo đúng”. Họ không chỉ nghĩ về việc bản thân dùng gì, mà về việc không gian sống chung đang được vận hành ra sao, và mình có thể tác động vào đâu.

Không có định nghĩa cứng. Công dân sinh thái không nhất thiết phải nhà hoạt động môi trường, không cần là chuyên gia về biến đổi khí hậu. Họ có thể là bất kỳ ai: cư dân trong khu phố, người lao động, học sinh, tiểu thương, người về hưu, sinh viên...

Điểm chung của họ không nằm ở kiến thức chuyên môn, mà ở cảm thức gắn bó với nơi chốn – và ý thức về giới hạn. Họ không sống như thể thành phố là vô tận, không coi rác là việc của người khác, không thờ ơ với cây chết ven đường, không bàng quan với sự xuống cấp của không gian công cộng.

Công dân sinh thái
Công dân sinh thái không chỉ “chọn lựa đúng” – mà còn “kiến tạo đúng”. Ảnh: Markus Spiske/Unsplash

Họ sống cùng thành phố – chứ không tiêu dùng thành phố.

Họ không chiếm dụng vỉa hè, không để đèn sáng cả đêm trong chung cư, không vặn vòi nước ở công viên như thể của riêng mình. Họ hiểu rằng mọi hành vi tiêu dùng – dù nhỏ – đều là một cách can thiệp vào không gian công cộng, và họ hành xử bằng sự tiết chế.

Không tiêu thụ quá mức, không ồn ào quá mức, không tỏa nhiệt quá mức – đó là cách họ để người khác cũng có thể sống dễ chịu.

Công dân sinh thái không chờ hệ thống hoàn hảo rồi mới sống xanh, mà bắt đầu từ việc gieo mầm: rủ hàng xóm phân loại rác, cùng góp tiền trồng cây trong hẻm nhỏ, cùng vận động lắp thùng ủ phân ở trường mẫu giáo. Họ kiến tạo điều kiện để những người khác cũng có thể sống xanh, chứ không chỉ giữ sự “đúng đắn” cho riêng mình.

Họ biết rằng: một hệ sinh thái không thể xanh nếu chỉ có mình tôi sống tốt.

Công dân sinh thái không chỉ yêu cây – mà biết đặt câu hỏi khi cây chỉ được trồng ở nơi giàu. Họ không chỉ thích xe điện – mà biết rằng người nghèo không dễ tiếp cận. Họ không chỉ phân loại rác – mà biết hệ thống thu gom cũng phải công bằng. Họ là những người hiểu rằng: môi trường không trung tính, và việc bảo vệ môi trường không thể tách khỏi công lý xã hội.

Công dân sinh thái không sống để tối đa hóa tiện nghi cá nhân, mà sống trong mối quan hệ đan cài giữa người – vật – thiên nhiên – hệ thống. Họ đi bộ nếu có thể, vì biết mỗi chiếc xe dừng lại là một đơn vị không khí sạch được giữ lại. Họ trồng rau không chỉ để ăn sạch, mà để dạy con biết chu trình. Họ tái sử dụng đồ cũ không vì tiết kiệm tiền, mà vì tôn trọng vòng đời vật chất.

Công dân sinh thái không phải là một danh xưng cao siêu – mà là một thực hành khiêm tốn, bền bỉ và tử tế. Đó là người biết giới hạn mình, nhưng không thu mình. Biết sống nhỏ, nhưng không sống lùi. Biết tác động – nhưng không chiếm đoạt. Biết để lại phần sống cho người khác, và để lại hy vọng cho thế hệ sau.

Họ là người của hiện tại – và là người của tương lai.

Giữa một thế giới quá nhiều lời kêu gọi, công dân sinh thái không kêu gọi ai. Họ âm thầm sống theo cách mình tin đúng – và để người khác được sống thoải mái hơn nhờ những lựa chọn ấy. Không tranh phần. Không giành phần. Không phô trương phần mình làm được.

Họ là nền mềm để đô thị không trượt khỏi khả năng sống. Họ là chứng nhân của một kiểu sống còn khả dĩ – không ồn ào, không lãng mạn hóa, không cực đoan. Chính họ, bằng sự hiện diện có trách nhiệm, đã gieo lại không gian sống – bằng tay mình, nhịp sống mình, và sự lặng lẽ của một niềm tin dài hạn.

Phố Hoài. Truyện ngắn của Đào Thu Hà

Phố Hoài. Truyện ngắn của Đào Thu Hà

Baovannghe.vn - Tôi trốn tránh thực tại bằng cách đắm chìm trong những con chữ và những mảng màu tăm tối trên một căn gác cũng mờ tối, u ám, ẩm thấp nằm tít sâu trong con phố nhỏ ngoằn ngoèo, bé tí teo và buồn ảm đạm. Không khí của con phố thực ra lại rất hợp với tâm trạng tôi lúc này.
Lan tỏa văn hóa dân tộc ở Liên hoan phim Việt Nam tại Anh

Lan tỏa văn hóa dân tộc ở Liên hoan phim Việt Nam tại Anh

Baovannghe.vn - Liên hoan phim Star Nhà Ease, là sự kiện điện ảnh Việt Nam duy nhất tại Vương quốc Anh, vừa khai mạc mùa thứ hai tại rạp Rich Mix, Shoreditch, thủ đô London. Sự kiện nhằm giới thiệu điện ảnh Việt thời kỳ Đổi Mới và triển lãm áp phích phim độc đáo, kết nối văn hóa Việt – Anh.
Tự khúc - Thơ Khương Hà

Tự khúc - Thơ Khương Hà

Baovannghe.vn- Bằng cảm giác bị thời gian xâm thực/ Tôi sống như một cái cây với bộ rễ bạo liệt đâm sâu vào lòng đất
Tết cơm mới của người Xá Phó được ghi danh Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Tết cơm mới của người Xá Phó được ghi danh Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Baovannghe.vn - Bộ VHTT&DL vừa ghi danh Tết cơm mới của người Xá Phó (ở huyện Văn Bàn trước đây của tỉnh Lào Cai) vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Tri ân các anh hùng, liệt sĩ tại triển lãm “Ký ức chiến trường khu V”

Tri ân các anh hùng, liệt sĩ tại triển lãm “Ký ức chiến trường khu V”

Baovannghe.vn - Diễn ra song song tại Quần thể Tượng đài Mẹ Việt Nam Anh hùng và Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng, triển lãm Ký ức chiến trường khu V, sẽ được khai mạc và kéo dài từ ngày 10/7 - 10/8, nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025).