Thưa KTS Dominique Jakob, là người góp phần làm nên những công trình gây ấn tượng thị giác, khuyến khích sự tương tác, tính linh hoạt và bền vững trong không gian đô thị, bà có thể chia sẻ nguyên tắc thực hành sáng tạo của mình?

Trước khi bắt tay vào thiết kế một công trình nào đó, chúng ta cần tìm hiểu bối cảnh: bối cảnh lịch sử - văn hóa, khí hậu, thời tiết, đời sống con người… ở khu vực đó. Một ngôi nhà không chỉ để che mưa che nắng mà trong cuộc sống hiện đại ngày nay, chúng ta cần quan tâm nhiều hơn đến các yếu tố thẩm mỹ, kĩ thuật cho công trình ấy, đặt trong một bối cảnh nhất định. Do vậy, để hiểu được một bối cảnh rộng lớn, triết lý của chúng tôi là: luôn luôn thấu hiểu để có cái nhìn cân bằng. Một trong những việc đầu tiên chúng tôi cần phải làm là nói chuyện với mọi người sinh sống tại nơi đó, từ đó thu thập nhiều ý tưởng, chuyển tải trong thiết kế. Trong một số trường hợp, tôi hình dung vai trò của mình và các cộng sự cũng giống như cầu nối - trung gian, kết nối ý kiến, triết lý của các chuyên gia kĩ thuật, thiết kế. Sau khi hoàn thiện công trình, chúng tôi gặp lại họ - những người sử dụng, để lắng nghe ý kiến cảm nhận, đánh giá về tác phẩm của mình. Ngoài ra, việc tham khảo những công trình đang hiện hữu tại khu vực đó, đánh giá hiện trạng kiến trúc, để thấu hiểu bối cảnh không gian. Tôi nghĩ rằng đây đều là những công việc rất quan trọng của mỗi kiến trúc sư trước khi đảm nhận thiết kế một công trình nào đó.

KTS Dominique Jakob và KTS Lê Việt Hà (Chủ tịch Ashui) tại cuộc gặp gỡ ngày 2/8 ở Hà Nội. Ảnh: ASHUI

Bà có thể đưa ra một ví dụ về một công trình vừa mang đến một nhận dạng mới, đồng thời với những ngụ ý trong cách thức tiếp cận và bảo tồn di sản, đặc biệt tại những thành phố nhiều năm tuổi?

Đó là dự án có bối cảnh gần với Hà Nội mà chúng tôi từng thực hiện tại Lyon - Thành phố lớn thứ hai của nước Pháp, với nhiều công trình kiến trúc công nghiệp, những khu chợ lớn, trao đổi nông sản. 12 năm trước, chính quyền thành phố quyết định mở rộng về phía bờ sông, đồng thời thay thế một số kiến trúc công nghiệp. Tìm hiểu hiện trạng, chúng tôi nhận thấy có một số không gian mà người dân không tiếp cận được nên một trong những mục đích của việc cải tạo các công trình kiến trúc tại đây chính là để cộng đồng được hưởng lợi. Tìm hiểu bối cảnh, chúng tôi thấy nơi này có nhiều đường tàu, đường cao tốc nối qua bờ sông. Chúng tôi cố gắng không xâm lấn không gian bờ sông, xem xét nên giữ lại công trình kiến trúc nào - như một di sản của nơi chốn. Chúng tôi cũng muốn làm một công trình để mọi người được hưởng lợi. Nhìn từ bên ngoài, công trình sẽ là một phần của cảnh quan nhưng bên trong nó cũng phải mang lại không khí tươi mới cho người sử dụng. Để làm được việc đó, chúng tôi đã đo hướng gió, tốc độ gió để phục vụ cho những thông tin đầu vào trong thiết kế. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng thiết kế những ban công để mọi người được ngắm cảnh, tận hưởng không khí trong lành. Song song với việc cải tạo công trình cũ thì với công trình mới, “Orange Cube” (Khối cam) - chúng tôi muốn có sự nổi bật với hình dạng khối lập phương, tạo nên một kiến trúc mang tính biểu tượng và được ví như “La Mimolette” (một loại phô mai). Công trình này có ý nghĩa nhận dạng mới bởi Lyon là một thành phố công nghiệp lâu đời của nước Pháp. Chúng tôi muốn gửi tới mọi người thông điệp về sự hiện đại, tươi mới, cũng là một phần không thể thiếu của nơi này.

Trong bối cảnh phố Hà Nội đang gia nhập mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO trong lĩnh vực thiết kế từ năm 2019, theo bà, làm thế nào để vừa giữ được sự hài hòa về kiến trúc theo nhiều lớp thời gian, đồng thời thực hiện cam kết mở rộng các không gian sáng tạo?

Lần này sang thăm Việt Nam, đến Hà Nội, tôi thấy thủ đô của các bạn có khá nhiều cây xanh. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn biến ngày càng phức tạp, tôi nghĩ rằng không chỉ trong kiến trúc mà còn đối với nhiều lĩnh vực khác nhau của xã hội cần có sự thích ứng với sự thay đổi này. Do vậy, chúng ta cần có sự cập nhật, am hiểu về công nghệ, vật liệu xây dựng để đảm bảo công trình ấy có tính thích ứng cao. Tôi cũng lưu ý rằng nước là yếu tố rất quan trọng, đặc biệt với những công trình ở gần sông, làm sao phải tận dụng nguồn nước ở đó cho thiết kế công trình, tạo ra sự liên thông, giảm nhiệt, đồng thời tạo yếu tố thẩm mỹ, đồng thời đảm bảo tái sử dụng nguồn nước…

Một mặt chúng ta đang hướng đến xây dựng Hà Nội trở thành thành phố sáng tạo, mặt khác cũng mong muốn thủ đô sẽ giữ được những nét đẹp truyền thống, nghìn năm văn hiến, với nhiều lớp di sản vật thể và phi vật thể. Điều này cũng rất đồng điệu với tinh thần của những công trình chúng tôi đã thực hiện. Thực tế đã chứng minh, một đô thị có nhiều lớp di sản sẽ thu hút du khách tới trải nghiệm, góp phần lan tỏa hình ảnh nơi chốn, đồng thời mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người dân địa phương. Hà Nội cần gìn giữ các giá trị di sản - một phần quan trọng của thành phố sáng tạo. Những công trình chúng ta xây dựng cần được gìn giữ cho tương lai. Để làm được điều đó, chúng ta phải đảm bảo lợi ích của số đông. Nếu người dân có cơ hội tiếp cận càng nhiều với những công trình đó thì chúng ta sẽ góp phần lan tỏa giá trị của nó - một phần không thể thiếu của một đô thị hiện đại. Bên cạnh đó, cần thu hút mọi người đến các yếu tố đương đại chứ không chỉ thuần túy về kiến trúc hay nghệ thuật. Điều đó sẽ khơi gợi sự tò mò của người dân cũng như du khách, để họ tiếp cận nhiều nơi với nơi chốn.

Những công trình do bà và các cộng sự tại văn phòng kiến trúc của bà thiên về việc sử dụng vật liệu phi truyền thống như: kính, thép, nhôm, sắt… Điều này có ảnh hưởng như thế nào đến tính bản địa trong sáng tạo kiến trúc?

Không có công trình nào giống công trình nào, cần có sự tham vấn ý kiến của chuyên gia cũng như cộng đồng địa phương! Chẳng hạn khi thiết kế công trình một trường đại học tại thủ đô Cairo, Ai Cập, chúng tôi đã tìm hiểu các vật liệu địa phương, thậm chí “quay ngược” lịch sử xây dựng hàng trăm năm của người xưa để tìm hiểu cách thức xây dựng của họ. Chúng tôi đã tham vấn các chuyên gia ở địa phương về các vật liệu xây dựng ở nơi đó, tính linh hoạt, độ giãn nở của đá liệu có phù hợp với việc xây dựng hay không. Thay vì nhập khẩu, chúng tôi đã lấy đá trong vùng để xây dựng, vừa tiết kiệm chi phí, vừa gần gũi với cuộc sống người dân cũng như hoàn toàn phù hợp để xây dựng một công trình hiện đại.

Còn tại Pháp, để sử dụng những vật liệu như đất, đá thực sự đắt đỏ. Thay vào đó, cùng là đất thì có thể sử dụng đất nguyên thủy. Và sau khi tham vấn ý kiến từ nhiều phía, chúng tôi đã lấy đất từ một mỏ đất cách đó không xa, có thể đáp ứng về mặt chất lượng vật liệu. Bên cạnh đó, cần lưu ý đến các yếu tố khí hậu, thổ nhưỡng của địa phương, để đảm bảo tính bản địa trong các công trình. Chúng tôi luôn đề cao tinh thần trách nhiệm cũng như sự cẩn trọng cao nhất khi thiết kế những công trình phù hợp cảnh quan, nhu cầu sử dụng. Trong bối cảnh rộng lớn hơn, ngành xây dựng đang có sự chuyển mình, công việc của kiến trúc sư cũng là một phần trong sự vận động, phát triển đó, vừa đòi hỏi những thay đổi, bứt phá, đồng thời đảm bảo ít gây ra tác động nhất đến môi trường.

Trân trọng cảm ơn bà!