Tuy vậy, với điểm dừng tại Cung Văn hoá hữu nghị Việt Xô (Hà Nội), vở diễn sẽ được trình bày trọn vẹn trong khi tại Nhà hát thành phố (TP.HCM), đoàn chỉ biểu diễn những trích đoạn chọn lọc. Có sự khác biệt nói trên là bởi theo phía tổ chức, sân khấu tại miền Nam “không đủ chuẩn” để dàn dựng toàn bộ vở diễn.

Điều này cũng được nhìn thấy ở nhiều sự kiện thuộc các loại hình hàn lâm khác, khi nhiều đoàn nghệ thuật chỉ đến Hà Nội mà bỏ qua TP.HCM. Thậm chí sau 20 năm gắn bó, chương trình Hòa nhạc Toyota 2024 cũng đã cắt bỏ các buổi diễn ở TP.HCM bởi nhãn hàng không thỏa mãn với việc đầu tư kinh phí lớn nhưng không có được địa điểm biểu diễn tương xứng. Nguyên nhân là tại TP.HCM, dường như chỉ có duy nhất Nhà hát Thành phố là nơi được thiết kế để trình diễn các loại hình này. Thế nhưng bởi được xây dựng từ hơn một thế kỷ trước nên không gian này chỉ có 500 chỗ ngồi, từ đó không thể cân đối chi phí giữa các chương trình hàn lâm vốn đông nghệ sĩ và giá vé bán ra để khán giả có thể tiếp cận. Không dừng ở đó, bởi vị thế là nhà hát “duy nhất” đáp ứng các yêu cầu trình diễn, nên giá thuê cũng tương đối cao (gần như đắt gấp đôi so với các nhà hát thông thường khác), cũng như chưa có chính sách ưu tiên cho các chương trình này, trong khi những sự kiện không liên quan đến văn hóa - nghệ thuật lại thường được xếp kín chỗ.

Tuy vậy theo tiến sĩ, nhạc trưởng Lê Ha My - Giám đốc Nhà hát Giao hưởng nhạc vũ kịch TP.HCM, thì thiết chế văn hóa này cũng không hoàn toàn đủ chuẩn để tổ chức các chương trình giao hưởng, ballet hay nhạc kịch. Vị này cho biết: “Quy chuẩn sân khấu dành cho hòa nhạc giao hưởng hoặc thính phòng hoàn toàn khác với quy chuẩn sân khấu cho biểu diễn ballet và nhạc kịch. Ở đây, chúng tôi biểu diễn tất cả loại hình chung tại nhà hát TP.HCM vốn thiếu thốn rất nhiều chức năng cần thiết cho các loại hình biểu diễn này”. NSND Phạm Anh Phương - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ múa Việt Nam cũng đồng tình: “Riêng các nhà hát, ở Việt Nam, tương đối đúng chuẩn chỉ có Nhà hát Lớn Hà Nội nhưng công trình này cũng mang tính biểu tượng văn hóa nhiều hơn. Thực sự là Nhà hát Lớn vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển chung của xã hội cũng như nghệ thuật”. Những hạn chế này cho thấy TP.HCM vẫn đang thiếu các không gian biểu diễn đủ chuẩn, vừa đáp ứng yêu cầu làm nghề của nghệ sĩ, vừa thỏa mãn nhu cầu của khán giả và nhất là bài toán kinh tế giữa chi phí đầu tư và lợi nhuận thu về.

Thế nhưng tin mừng là TP.HCM phần nào đã có những bước tiến mới. Theo đó, Rạp Xiếc và Biểu diễn đa năng Phú Thọ vừa được khánh thành, trở thành công trình tiêu biểu chào mừng 80 năm Quốc khánh mới đây. Với mức đầu tư hơn 1.400 tỷ đồng, công trình có diện tích 10.000 m² với 2 tầng hầm và 12 tầng nổi, trong đó khán phòng chính được thiết kế hiện đại gồm 2.000 chỗ ngồi với sân khấu trung tâm cao 24 m, được tích hợp hệ thống âm thanh, ánh sáng, cơ khí... đáp ứng các kỹ thuật trình diễn phức hợp như đu, bay, treo... Không dừng ở đó, với thực tế là trước đây các đoàn nghệ thuật thường phải tập luyện ở những địa điểm khác nhau, sau đó lại trình diễn ở một nơi khác do giá thuê đắt đỏ, thì công trình này cũng có phòng tập 300 chỗ được trang bị đầy đủ thiết bị, đạt chuẩn một sân khấu thực hành. Ông Trần Thế Thuận, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao TP.HCM chia sẻ: “Rạp xiếc và biểu diễn đa năng Phú Thọ sẽ góp phần đưa nghệ thuật xiếc ngày một đa dạng và phong phú, từ đó làm giàu thêm cho văn hóa của nước nhà cũng như thỏa mãn nhu cầu giải trí của người dân. Công trình hoàn thành sẽ đáp ứng nhu cầu đòi hỏi ngày một cao của công chúng thành phố”.

Bên cạnh đó, đây cũng là rạp xiếc duy nhất trên thế giới có sân khấu tròn di động kết hợp sân khấu chữ nhật truyền thống, tạo thành tổ hợp sân khấu đa năng. Khu vực trung tâm còn tích hợp một bể hình bán nguyệt được trang bị hệ thống nâng xoắn ốc hiện đại, cho phép tổ chức các chương trình độc đáo như múa rối nước, đồng thời có khả năng nhanh chóng chuyển đổi thành sân khấu phẳng cho các tiết mục xiếc cổ điển, xiếc thú hay thậm chí là trượt băng nghệ thuật. Rạp Xiếc và Biểu diễn đa năng Phú Thọ hứa hẹn là công trình tích hợp nhiều loại hình, không chỉ thuận tiện cho các nghệ sĩ, đoàn nghệ thuật trong việc chuẩn bị, tập dượt, trình diễn, mà còn trở thành nơi chốn quen thuộc, thường xuyên lui đến của khán giả khi tìm kiếm các địa điểm giải trí. Bên cạnh công năng chính dành cho nghệ thuật, công trình cũng có không gian dành cho hội nghị, mua sắm... góp phần tránh lãng phí, sử dụng đúng mục đích và tăng thêm mật độ, giá trị sử dụng.

Tuy vậy điều này cũng đặt ra nhiều vấn đề liên đới đi kèm. Chẳng hạn, từ trước đến nay các địa điểm biểu diễn chưa đủ “chuẩn”, bài toán giữa đầu tư và chi phí đem về chưa cân bằng, dẫn đến các đoàn nghệ thuật thường vận hành theo kiểu “giật gấu vá vai”, cố gắng tận dụng tất cả những gì mình có. Nhưng với công trình mới, yêu cầu cấp thiết là cần phải có các chương trình biểu diễn xứng tầm trong bối cảnh sự chuyển đổi vẫn đang quá nhanh và tiềm năng lại chưa chắc chắn. Nói về điều này, ông Phan Đình Nhật - Trưởng đoàn xiếc Mặt Trời Đỏ cho biết tác phẩm Vùng đất kỳ bí gây sốt trong thời gian qua chính là vở có số lượng diễn viên tham gia đông nhất, có bối cảnh lớn nhất của mình, nhưng khi áp vào rạp xiếc mới, thì có thể thấy quy mô vở diễn vẫn còn quá nhỏ. Do đó việc đầu tư thêm vào đào tạo nguồn nhân lực, đảm bảo đời sống cho người nghệ sĩ cũng là vấn đề cần được quan tâm. Bên cạnh đó, nhiều người cũng bày tỏ mối lo ngại về khả năng khai thác thực tế của công trình. Đơn cử trong khi đang có chính sách điều tiết lưu lượng từ sân bay Tân Sơn Nhất (TP.HCM) về sân bay Long Thành (Đồng Nai) để giảm bớt áp lực cho giao thông thành phố, thì việc tập trung nhiều loại hình nghệ thuật vào một công trình duy nhất có lặp lại bài toán cũ ấy khi phường Phú Thọ nơi công trình tọa lạc cũng tập trung nhiều dân cư và là nút giao giao thông đông đúc?

Thế nhưng không thể phủ nhận thiết chế mới này hứa hẹn sẽ là “hạt nhân” trong chuỗi kết nối nghệ thuật biểu diễn với các ngành du lịch, kinh tế, giải trí, sáng tạo, đào tạo và thúc đẩy giao lưu, hợp tác quốc tế. Kết hợp với việc dự án Nhà hát Giao hưởng nhạc vũ kịch TP.HCM tại khu đô thị mới Thủ Thiêm cũng đang được tái khởi động, dự kiến trở thành công trình trọng điểm đáp ứng các thể loại âm nhạc hàn lâm, ca - vũ kịch, thì có thể tin trong tương lai gần, TP.HCM sẽ là nơi thu hút về văn hóa - giải trí trong tiến trình xây dựng nền công nghiệp văn hóa qua 2 công trình được đầu tư lớn. Nhạc trưởng Lê Ha My nói thêm: “Lãnh đạo TP.HCM đang quyết tâm đốc thúc để dự án Nhà hát Thủ Thiêm có thể triển khai vào cuối năm nay và sẽ được hoàn thiện vào năm 2028 theo kế hoạch. Hy vọng ngày chúng tôi được trình diễn những vở nhạc kịch, ballet ở nơi xứng tầm không còn xa và không còn chạnh lòng khi nhìn về rất nhiều nhà hát, thiết chế văn hóa tại thủ đô nữa”. Tuy vậy trong quá trình đó cũng cần nhìn rộng, từ đó nâng cao chất lượng, số lượng nguồn nhân lực cũng như đảm bảo điều kiện sống và làm việc để giúp các thiết chế này phát huy đầy đủ chức năng, xứng tầm với mức đầu tư và vị trí đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa.

Hình ảnh: Bên ngoài công trình Rạp xiếc Phú Thọ. Ảnh: Quỳnh Trân