Cuộc thi truyện ngắn Báo Văn nghệ 2022 - 2024 trao giải vào ngày 24/7 không có Giải Nhất. Ban Tổ chức trao 2 giải Nhì, 2 giải Ba và 6 giải Tư cho các tác giả - là những cây bút chuyên nghiệp và không chuyên. Điều này cho thấy sự lựa chọn kĩ càng, không chạy theo số lượng mà cố gắng tìm ra những tác phẩm có ngôn ngữ, giọng điệu, cách biểu hiện mới để tôn vinh. Thành viên hội đồng giám khảo, đều là các nhà văn tên tuổi, chung nhận định cuộc thi truyện ngắn 2022 - 2024 đã thành công ở chỗ phát hiện và khuyến khích nhiều cây bút trẻ. Giải thưởng sẽ là mốc son, dẫn lối người trẻ bước vào đại lộ dài rộng của văn chương.
Nhìn vào các cây bút tham gia cuộc thi truyện ngắn giai đoạn 2022 – 2024, có thể thấy báo Văn nghệ đã kêu gọi được nhiều cây bút trong Nam, ngoài Bắc gửi về, với đề tài về miền núi, trung du, Bắc Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nam Bộ… được phản ánh rõ trong mỗi tác phẩm, đề cập sâu sắc số phận con người qua các thời kì khác nhau. Bờ sông lặng sóng đề cập câu chuyện thời hậu chiến, với những éo le về số phận con người. Thảo - một người lính tưởng như đã hi sinh, nay trở về trong sự ngỡ ngàng của gia đình. Trong khi đó người vợ của anh, sau 3 năm để tang chồng đã tái giá với Huấn - một người lính và cũng là bạn của Thảo. Sự gắng gượng của các nhân vật sau cơn giông tố ác liệt mà chiến tranh để lại ám ảnh người đọc. Để rồi sự vị tha, nhân ái trong mỗi người được thức dậy, tha thứ cho nhau và xóa bỏ hận thù.
|
Nhà văn Cao Duy Sơn, thành viên Ban Chung khảo, nhận định: “Nhiều người từng viết thành công đề tài hậu chiến nhưng Bờ sông lặng sóng là cách tiếp cận mang đến sự xúc động mạnh mẽ bởi tình thương và lòng nhân ái. Tinh thần đó được soi chiếu tận thẳm sâu tâm tưởng con người mà người viết mang lại. Lối viết không mới nhưng nội dung và cách bố cục sáng tạo, mang lại hiệu quả thẩm mỹ. Truyện có hậu, dẫu có buồn đau, xót xa… nhưng mọi thứ được đặt đúng chỗ, cho người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về sự tàn khốc của chiến tranh, tình người với nhau sau cuộc chiến”.
Truyện ngắn Trăm Ngàn của Ngô Tú Ngân là một câu chuyện có thể xảy ra ở đâu đó, thời nào đó, đề cập số phận nhân vật - tên là Trăm Ngàn - là “kết quả” của một mối tình tréo ngoe, không thành. Anh lớn lên trong sự hắt hủi của chính gia đình và luôn ao ước một lần được gặp mẹ. Là người yêu nghệ thuật sân khấu, Trăm Ngàn mong muốn được hóa thân thành những nhân vật ông hoàng bà chúa, mua vui cho người dân nghèo. Đây là một câu chuyện buồn về số phận con người, sự tìm kiếm ròng rã nhưng vô vọng của biết bao người không may mắn. Tuy vậy, tác phẩm vẫn sáng lên tình người, khát khao đi tìm nguồn cội.
Cuộc thi viết truyện ngắn lần này ngoài một số cây bút vốn quen thấy trên văn đàn, còn có những tác giả bước đầu tạo dấu ấn với độc giả như: Cầm Thị Đào, Lữ Hồng, Vũ Ngọc Thư, Phạm Xuân Hùng, Ngô Tú Ngân, Vương Đình Khang… Tuy nhiên văn chương không phân biệt tuổi tác, người đọc cũng không có lý luận, lý thuyết, không phân biệt đề tài, kỹ thuật viết của tác giả tác phẩm, chỉ tự cảm thức riêng của mình. Theo nhận định của Ban Giám khảo, tất cả các bản thảo được tuyển lên chung khảo đều là những truyện ngắn hay, mà trước nhất là đều xứng đáng được đăng trên những báo văn học hàng đầu như Văn nghệ, hay Văn nghệ Quân đội.
Chẳng hạn truyện ngắn Đất ao của tác giả Đào Quốc Vịnh viết về nông nghiệp nông thôn ở miền Bắc, với những mưu mô chiếm dụng đất đai, chuyển đổi mục đích sử dụng không hợp lý… Truyện ngắn Rượu hoa mất trí của tác giả Như Bình đề cập câu chuyện gắn liền với cuộc sống, sinh hoạt của đồng bào miền núi. Người viết đã xây dựng một câu chuyện nên thơ về người phụ nữ Mông nấu một thứ rượu đặc biệt, mang hương hoa núi rừng và chỉ đem tặng những cặp đôi ngày cưới. Ở một khía cạnh nào đó, đời sống của đồng bào dân tộc miền núi hiện lên trong tác phẩm của Như Bình gây ấn tượng với bạn đọc một cách tự nhiên. Truyện ngắn Người chăn sóng biển của Nguyễn Hiệp là chuyện ở làng chài với những con người mộc mạc, chan hòa nhưng cũng rất quyết liệt, mạnh mẽ. Qua câu chuyện này, người viết đã chứng tỏ vốn sống về vùng đất Nam Trung Bộ.
|
Nhà văn Bảo Ninh - thành viên Ban Chung khảo - bày tỏ niềm tự hào vì được tham gia công việc chung của Hội Nhà văn và của tờ báo mà ông thân thuộc, đồng thời có cả niềm vui riêng với tư cách một độc giả. Văn chương là một trong những “sân chơi” của người đời, nhưng, tất cả các bản thảo truyện ngắn mà ông được đọc do ban sơ khảo tuyển đều là “những tác phẩm văn học đích thực, văn chương là văn chương. Cốt truyện hay. Nội dung có chiều sâu. Chữ nghĩa có hồn vía, thể hiện tiếng Việt phổ thông của mọi miền đất nước một cách uyển chuyển, tinh tế và được chắt lọc”. Điều này cũng cho thấy các nhà văn Ban Sơ khảo đã rất dày công và hết sức tinh tế. Từ số lượng rất lớn bản thảo dự thi, các nhà văn đã lựa ra được những tác phẩm văn học thực sự văn học.
Không có tác phẩm đoạt giải A, điều đó cũng chứng tỏ chất lượng văn chương năm nay chưa có sự đột biến sâu sắc. Nhưng đời sống, số phận con người ở khắp mọi miền Tổ quốc được thể hiện rõ trong mỗi tác phẩm dự thi. Đó là hình ảnh con người trong thời kì mới, hoàn cảnh sống mới. Tuy nhiên, bạn đọc ngày nay đòi hỏi cao hơn những tác phẩm có hơi thở cuộc sống cùng nghệ thuật sáng tạo trong cách viết truyện ngắn, để khi đọc sẽ thấy mình trong đó, tìm được tư tưởng, thông điệp mạnh mẽ gửi gắm trong đó. “Sẽ tốt hơn nếu người viết mang đến cho bạn đọc một điều gì đó khác lạ hoặc khiến cho họ nghĩ đến một điều gì đó và tiếp tục trong cuộc sống hiện nay và để có những điều mới hơn trong đời sống văn học. Hầu hết tác giả viết theo lối truyền thống, còn thiếu vắng đột biến, cách tân hoặc có thể có nhưng chưa đẩy tới”, nhà văn Cao Duy Sơn - thành viên Ban Chung khảo - nhận định.
Nhìn từ một cuộc thi có thể thấy sự tham gia của các cây bút trẻ khá đông đảo, cũng như sự góp mặt của họ trên các văn đàn, các trào lưu sáng tác đang khá sôi động hiện nay. Tuy vậy, trong cơn bão của thông tin và các loại hình giải trí, người viết cần có sự toàn tâm toàn ý hơn nữa để những tác phẩm văn học phản ánh không khí, hơi thở cuộc sống một cách chân thực. Câu chuyện ở đây không chỉ là đề tài mà còn ở cách tạo dựng, cách viết bởi một câu chuyện cũ vẫn còn nguyên giá trị nếu người viết biết bố cục, sắp xếp một cách có nghệ thuật. Lao động sáng tạo là công việc tự thân và văn chương đòi hỏi những khoảng tĩnh để người viết tự đào sâu chính mình, đối diện với cuộc đời mình, tự vượt qua những giới hạn của bản thân. Nhà văn Cao Duy Sơn cho rằng: “Mới như thế nào chỉ người viết mới có thể biết được. Từ cách bố cục cho đến cách sử dụng ngôn ngữ, cách xử lý chi tiết, tình tiết cũng như hàm lượng thông tin mang đến cho bạn đọc phải giàu có, đầy đủ”.
Để thu hút hơn nữa sự tham gia của các cây bút trẻ yêu văn chương, cũng là cách một cuộc thi có thể phát huy thương hiệu, tiếp tục đi đường dài, Ban Tổ chức cuộc thi truyện ngắn Báo Văn nghệ mong muốn mở ra diễn đàn, mời các cây bút uy tín tham gia, cùng bàn luận, chia sẻ… tạo ra bầu không khí trao đổi cởi mở, thẳng thắn, chia sẻ kinh nghiệm. Người trẻ cần nhất sự gợi ý, động viên, khích lệ… mở ra cho họ những hướng đi, những con đường tự họ cảm thấy phù hợp. Sự tham gia hào hứng của các cây bút trẻ đã là một thành công của cuộc thi. Nhưng làm sao để khuyến khích, mời gọi những cây bút này viết thường xuyên hơn, tập trung hơn, sáng tạo hơn mới là đích lâu dài mà cuộc thi hướng tới. Đường đi dài hơi chính là khi họ sáng tác, gắn bó với văn chương và có thể tạo dựng tên tuổi.
Quote: “Tác phẩm dự thi vào Chung khảo đều là những tác phẩm văn học đích thực, văn chương là văn chương. Cốt truyện hay. Nội dung có chiều sâu. Chữ nghĩa có hồn vía, thể hiện tiếng Việt phổ thông của mọi miền đất nước một cách uyển chuyển, tinh tế và được chắt lọc”, nhà văn Bảo Ninh.
