Sáng ngày 21 tháng 4 năm 2025, vào lúc 7 giờ 35 (giờ Rome), Đức Giáo hoàng Phanxicô – vị Giáo hoàng thứ 267 của Giáo hội Công giáo Rôma – đã trút hơi thở cuối cùng tại Vatican, hưởng thọ 88 tuổi. Thông tin được Đức Hồng y Kevin Ferrell, thị thần của Vatican, xác nhận: “Giám mục của Rome, Phanxicô, đã trở về nhà của Chúa Cha. Toàn bộ cuộc đời của ngài đã cống hiến cho việc phục vụ Chúa và Giáo hội của ngài.”

Đức Giáo hoàng Phanxicô là giáo hoàng dòng Tên và là người đấu tranh mạnh mẽ cho người nghèo, người bị tước đoạt và người thiệt thòi trên thế giới. Ảnh: Eitan Abramovich.

Cái chết của vị Giáo hoàng tiên phong thuộc Dòng Tên – người đầu tiên đến từ Mỹ Latinh – đã gây nên một làn sóng thương tiếc sâu sắc trên toàn thế giới, từ giáo dân cho tới các nguyên thủ quốc gia, các nhà lãnh đạo tôn giáo và những người không theo Công giáo. Thủ tướng Ý Giorgia Meloni gọi ngài là “một người đàn ông vĩ đại, một người chăn chiên vĩ đại”, trong khi Vua Charles III bày tỏ lòng tiếc thương sâu sắc, nhấn mạnh: “Ngài sẽ được nhớ đến vì lòng trắc ẩn và sự cam kết không mệt mỏi cho các mục đích chung của nhân loại.”

Đức Phanxicô, sinh năm 1936 tại Buenos Aires, Argentina với tên khai sinh là Jorge Mario Bergoglio, được bầu làm Giáo hoàng vào tháng 3 năm 2013. Ngay từ thời khắc đầu tiên, ngài đã thể hiện một hình ảnh giản dị, gần gũi: từ chối căn hộ giáo hoàng xa hoa, tự thanh toán hóa đơn tại khách sạn, và chọn chiếc xe buýt làm phương tiện di chuyển sau lễ đăng quang. “Tôi muốn một Giáo hội nghèo và vì người nghèo”, lời nói của ngài khi ấy, đã trở thành phương châm xuyên suốt triều đại giáo hoàng 12 năm của mình.

Một đời tận tụy, Đức Phanxicô nổi bật với các nỗ lực cải tổ Vatican, đấu tranh cho người nghèo và lên tiếng về các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, khủng hoảng người tị nạn và công bằng xã hội. Thông điệp Laudato Si’ năm 2015 của ngài về môi trường là một cột mốc mang tính toàn cầu, trong đó ngài gọi chủ nghĩa tư bản không kiểm soát là “phân của quỷ dữ” và yêu cầu các quốc gia giàu phải trả “món nợ xã hội lớn” với người nghèo.

Dù được yêu mến rộng rãi bởi sự khiêm nhường và lòng nhân hậu, Đức Phanxicô cũng đối mặt với nhiều phản đối trong nội bộ giáo triều, đặc biệt từ các phe bảo thủ trước các nỗ lực cải tổ và thông điệp khoan dung của ngài. Những quan điểm như “Tôi là ai mà phán xét?” khi nói về các linh mục đồng tính, hay việc ông công khai chỉ trích lòng tham của các tập đoàn toàn cầu, đã khiến ngài trở thành một nhân vật vừa được mến mộ sâu sắc, vừa bị thách thức từ chính trong lòng Giáo hội.

Về mặt đối nội, Đức Phanxicô là người đầu tiên có những bước tiến đáng kể trong việc xử lý cuộc khủng hoảng lạm dụng tình dục trong Giáo hội. Năm 2019, ngài triệu tập một cuộc họp thượng đỉnh toàn cầu và ban hành sắc lệnh yêu cầu báo cáo các vụ lạm dụng, đánh dấu bước đi vượt xa các vị tiền nhiệm.

Cho đến những ngày cuối đời, dù sức khỏe suy giảm do bệnh phổi mãn tính, Đức Phanxicô vẫn duy trì các hoạt động mục vụ. Ngài được xuất viện sau 38 ngày điều trị viêm phổi kép vào cuối tháng 3, và đã có mặt trong lễ Phục Sinh tại Quảng trường Thánh Phêrô – lần xuất hiện công khai cuối cùng trước khi từ trần.

Với sự ra đi của Đức Phanxicô, một mật nghị hồng y – bao gồm khoảng 138 hồng y đủ điều kiện bầu cử – sẽ được triệu tập tại Nhà nguyện Sistine để chọn người kế nhiệm. Trong danh sách các ứng viên nổi bật có Hồng y Matteo Zuppi (Ý), Hồng y Pietro Parolin (ngoại trưởng Vatican) và Hồng y Luis Antonio Tagle (Philippines).

Đức Giáo hoàng Phanxicô đã đơn giản hóa nghi thức tang lễ giáo hoàng từ năm ngoái, và từng bày tỏ mong muốn được an táng tại Vương cung thánh đường Santa Maria Maggiore ở Rome – nơi ngài thường đến cầu nguyện trước và sau mỗi chuyến công du. Quyết định đó, cũng như cả cuộc đời và triều đại của ngài, vẫn nhất quán với tinh thần khiêm hạ và tận tụy không lay chuyển.

Một trang sử của Giáo hội Công giáo đã khép lại. Nhưng di sản mà ngài để lại – không chỉ trong lòng tín đồ, mà còn trong lịch sử nhân loại – vẫn sẽ tiếp tục vang vọng. Một Giáo hoàng của người nghèo, một mục tử biết khóc với những ai đau khổ, một người cha nhân hậu giữa thời đại đầy biến động.