Triển lãm diễn ra từ 2-11/12 tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Với Đỗ Minh Tâm trừu tượng không phải may mắn hay ngẫu nhiên, khó hiểu mà là rất nhiều câu chuyện dài, cô đọng và đồng hiện, mỗi lần xuất hiện đều cố gắng làm mới mình.
Họa sĩ Đỗ Minh Tâm sinh năm 1963, nguyên là giảng viên Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống làm thuốc tại phố cổ Hà Nội, anh được gia đình cho học vẽ liên tục từ năm 8 tuổi, qua hệ Trung cấp đến hệ Đại học. Anh là người miệt mài theo đuổi dòng tranh siêu thực, biểu hiện cho đến trừu tượng suốt hơn 30 năm nay. Tác phẩm của anh luôn có sự hài hòa về màu sắc, bố cục chặt chẽ, súc tích, không mang đến cho người xem cảm giác khó hiểu mà ngược lại.
|
Triển lãm “Tiếng hát trên đồi” được gợi tứ từ câu thơ của Hàn Mặc Tử trong bài “Mùa xuân chín”: “Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời/ Bao cô thôn nữ hát trên đồi/ Ngày mai trong đám xuân xanh ấy/ Có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi”… Bởi lẽ những năm tháng tuổi thơ của Đỗ Minh Tâm gắn liền với những lần đi sơ tán trong thời kì chống chiến tranh phá hoại miền Bắc. Những lần về nông thôn, họa sĩ Đỗ Minh Tâm nhớ mãi cảm giác được đứng trên đồi cao, phóng tầm mắt để bao quát khung cảnh bên dưới, vừa có màu xanh của núi đồi, ruộng đồng, vừa thấp thoáng, nhấp nhô mái nhà của người dân miền trung du, nơi anh đã từng đặt chân đến trong những năm tháng tuổi thơ. “Những hình ảnh ấy cứ ám ảnh tôi đến tận bây giờ. Khi vẽ về đời sống nông thôn, tôi lại nghĩ hóa ra những gì mình đi qua, mình gắn bó và nhớ mãi đã thuộc về một thời kì khó khăn của đất nước, mọi người cùng nhau cố gắng vươn lên. Không chỉ có cơm áo gạo tiền mà người ta còn có những cảm xúc về thiên nhiên, con người, về những gì gần gũi, đơn sơ chứ không phải là những gì gọi là tiện nghi như bây giờ” - họa sĩ Đỗ Minh Tâm chia sẻ.
Phải chăng vì luôn sống trong những hoài niệm đẹp nên tranh của Đỗ Minh Tâm có màu sắc hài hòa, đan xen nóng - lạnh uyển chuyển. Câu chuyện màu sắc là ngẫu nhiên nhưng với những khoảnh khắc nhất định cũng có sự chủ ý của tác giả, chuyển tải nhiều dụng ý. Vừa tìm những tông màu khác nhau để làm phong phú hơn bảng màu trong tranh, cũng như mang đến cho người xem sự khám phá khác hơn những gì họ đã thấy, dường như Đỗ Minh Tâm hiểu rõ giữa người nghệ sĩ và người thưởng tranh bao giờ cũng có những đòi hỏi khác nhau. Đơn cử với bức tranh thiên nhiên, khi họa sĩ “dung nạp” màu sắc từ tự nhiên để chuyển hóa vào tranh, nó lại mang trạng thái, cảm xúc của anh một cách rõ nét. Bức tranh “Con ngựa xanh” tự do từ cách biểu hiện màu sắc, tâm thế, mong muốn vượt thoát khỏi những ràng buộc, quan niệm của xã hội cũng như chính mình. Tác phẩm “Cuộc sống bên trong những ngôi nhà” liên tưởng nếp sinh hoạt trong những không gian nhỏ, hẹp nơi phố cổ nhưng chứa đựng thói quen, nếp sống tinh tế và ấm cúng, nơi không ít du khách có thể được thưởng thức văn hóa độc đáo của thủ đô Hà Nội mà chỉ khi gắn bó và trải nghiệm mới có thể hiểu được. Điều đó được thể hiện qua mô-típ hình ảnh và màu sắc giống với tự nhiên, như họa sĩ từng bộc bạch: “Tôi rất quan tâm đến trạng thái, tâm lý khi vẽ và bộc lộ điều đó thông qua sự khác nhau trong tranh về màu sắc, cách đặt vấn đề, nó có gì đó mạnh mẽ, tương phản. Và mình muốn thoát ra trong một khoảnh khắc, chốc lát, để câu chuyện không bình thường, có sự phi lý đang xảy ra. Tôi muốn đưa những điều phi lý để phá bỏ cái hợp lý, tạo ra trạng thái khác thường, để người ta thấy rằng những điều khác thường ấy trong tưởng tượng cũng rất thú vị. Để rồi cuối cùng họ cảm thấy hạnh phúc khi bằng lòng với những gì đã trải qua - sự bằng lòng để bình tĩnh mong đợi những điều phi lý”.
|
Tác phẩm hội họa luôn phản ánh trung thực suy nghĩ, tâm thế của chính tác giả! Tranh của Đỗ Minh Tâm chặt chẽ về cấu trúc trong cách trình bày, sắp xếp không gian. Cấu trúc ánh sáng, không gian, màu sắc, hình khối, chất cảm… được sử dụng với những tỉ lệ khác nhau, tùy vào nội dung, trạng thái, tình cảm, để rồi từ đó, người xem cảm nhận được cái đẹp riêng có của con người, sự vật. Khi ấy, người họa sĩ chẳng khác gì một diễn viên trong một vở kịch, nhập vai bằng cả lý trí và cảm xúc, để thuộc về không gian ấy, cảm xúc ấy. Chỉ khi thành thật với bản thân mình, biết cách nương đúng lúc thì cái tôi ấy mới có thể chan hòa, vừa hướng vào tiềm thức, vừa lắng nghe và đón nhận thế giới giản dị ngày thường trong tâm thế bình thản, tĩnh tại.
Ngược dòng quá khứ, trong chặng đường hơn 30 năm sáng tác hội họa, Đỗ Minh Tâm từng dành thời gian nghiên cứu các biểu tượng, nghệ thuật Phật giáo, văn tự cổ, trong đó có chữ Phạn. Anh trân trọng những kí ức đầy ám ảnh của người trước thông qua chữ tượng hình, các loại bùa chú, kí tự cổ. Điều đó dường như ảnh hưởng tới Đỗ Minh Tâm khi những bức tranh trừu tượng luôn chứa đựng những hình ảnh, ý niệm, với những suy tư về cuộc sống con người hiện tại. Nhà nghiên cứu mỹ thuật Vũ Huy Thông (Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam) cho rằng: đó là những gợi ý về mặt tạo hình cho họa sĩ Đỗ Minh Tâm, để khi sắp xếp các mô-típ mới lạ từ sự gợi ý của chữ Phạn, anh cũng tìm tòi kĩ thuật tạo cấu trúc đa dạng trên bề mặt tranh bằng sự kết hợp màu sáp, acrylic, màu nước, bột giấy, cát, mùn cưa hay dây thừng, gắn lên bề mặt giấy hay vải vẽ… Những thể nghiệm này mang lại hiệu quả thị giác mới, tạo ra nguồn cảm hứng cho các nghệ sĩ cùng thời.
Nhà phê bình mỹ thuật Nguyễn Quân nhận xét: Đỗ Minh Tâm là một sinh viên tài năng cầu thị, một giảng viên mực thước mà cởi mở, một họa sĩ có chí hướng thẩm mỹ kiên định, tinh tường, hành nghề đầy ý thức chức nghiệp và danh dự. Tranh cũng là/như người, điều tưởng như hiển nhiên ấy ngày nay đã thành của hiếm. Nuôi cảm hứng để đi đường dài với hội họa trừu tượng là điều khó nhất, anh thừa nhận như vậy nên người họa sĩ ấy “Khi tiến vào tác phẩm thì gấp gáp - để mình đóng được nhiều vai, còn khi lùi ra thì chậm lại - để ngắm nghía, chia sẻ và quyết định sẽ đi như thế nào”.
