Sau Quyết định 1658/QĐ-TTg năm 2021 về Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050, các khái niệm như kinh tế xanh, tiêu dùng xanh, công nghiệp xanh đã dần đi vào các chương trình hành động ở trung ương và địa phương. Tuy nhiên, để chuyển đổi thực chất, một yếu tố không thể thiếu chính là “công dân học tập” – những người hiểu rõ chiến lược xanh, sống có trách nhiệm với môi trường, và không ngừng thích ứng với các xu thế phát triển mới.
Khuyến học xanh, từ đó, không chỉ là lồng ghép nội dung môi trường vào giáo trình, mà còn mở rộng ra một quá trình “xanh hóa” toàn diện: từ phương pháp dạy và học đến không gian giáo dục và thói quen sinh hoạt. Trung tâm học tập cộng đồng ở cấp xã, phường – vốn từng là nơi phổ cập kiến thức – đang dần chuyển đổi thành hành lang tri thức xanh, nơi người dân mọi lứa tuổi tiếp cận với các kỹ năng sống bền vững: phân loại rác, tiết kiệm năng lượng, làm nông nghiệp tuần hoàn, sử dụng phương tiện thân thiện môi trường…
Ở nhiều địa phương, nhà văn hóa thôn hay thư viện cộng đồng đã trở thành nơi triển khai các khóa học ngắn hạn về môi trường sống xanh, trồng cây, chế biến thực phẩm hữu cơ, hoặc làm vật dụng tái chế từ rác thải nhựa. Các câu lạc bộ phụ nữ, thanh niên, người cao tuổi… được huy động để tổ chức hội thảo, tọa đàm, phát động chiến dịch hành động xanh trong gia đình và cộng đồng. Những thiết chế này – vốn thường bị coi là hình thức – đã chứng minh khả năng tái sinh nếu được tích hợp đúng với chiến lược phát triển.
Tại nhiều trường học nông thôn, mô hình “Trường học xanh” được phát triển từ những hành động cụ thể: tái sử dụng nước tưới cây, trồng rau sạch trong sân trường, tổ chức giờ học ngoài trời về biến đổi khí hậu và bảo vệ tài nguyên. Chính từ đây, những thế hệ công dân học tập đang được hình thành – không chỉ qua kiến thức mà qua trải nghiệm sống.
![]() |
Theo Quyết định 677/QĐ-TTg năm 2022, mô hình công dân học tập được xác định là trung tâm trong các chương trình khuyến học. Từ năm 2025, yếu tố “xanh” sẽ là trục nội dung mới, đòi hỏi cập nhật các chỉ số đo về tư duy xanh, hành vi xanh, và kỹ năng xanh. Một công dân học tập giai đoạn mới không chỉ biết đọc – viết – tính toán, mà còn cần hiểu về vòng đời sản phẩm, chuỗi cung ứng bền vững, và trách nhiệm sinh thái của mỗi hành động.
Để làm được điều này, Hội Khuyến học và các tổ chức cộng đồng đang thí điểm lồng ghép nội dung môi trường vào bộ tiêu chí Gia đình học tập, Dòng họ học tập, Cộng đồng học tập. Đặc biệt, khuyến học xanh không bị giới hạn trong hệ thống chính quy mà mở rộng ra các nhóm tự học qua công nghệ số, các khóa học trực tuyến về sản xuất nông nghiệp hữu cơ, hướng nghiệp xanh, khởi nghiệp tuần hoàn...
Chuyển đổi xanh không thể chỉ bắt đầu từ những thành phố lớn hay các trung tâm công nghiệp. Chính ở mỗi ngôi làng, mỗi phường xã – nơi có nhà văn hóa thôn, có sân trường tiểu học, có những câu lạc bộ đọc sách, sân chơi thanh niên – là nơi hạt giống xanh dễ nảy mầm nhất. Khi mỗi cộng đồng coi việc tiết kiệm năng lượng, giữ gìn nguồn nước, bảo tồn cây xanh và học tập suốt đời là một lối sống – thì đó mới là thay đổi thực chất.
Từ một chậu cây trong thư viện, một lớp học khuyến nông xanh, hay một buổi sinh hoạt hội phụ nữ về giảm nhựa, chúng ta đang nối dài hành lang tri thức xanh đến từng ngõ nhỏ trong đời sống. Không gian học tập xanh, do đó, không chỉ là nơi diễn ra hoạt động giáo dục – mà là nền móng để kiến tạo công dân xanh, cộng đồng xanh, và tương lai xanh cho đất nước.