Chiều chiều, chú ra đồng đứng nhìn mây trôi. Những thảm mây trắng nối đuôi nhau trôi lang thang trên bầu trời trong xanh. Trời rộng và cao đến vời vợi, dường như chú trông điều gì từ trên xa xôi. Chú ngóng nắng cho cây xanh, trông mưa cho đất khô lại ẩm màu. Chú chờ mong một ngày bình lặng cho người dân trong làng. Khoảng trời như hút hồn người vào mênh mông. Chú đi đến phía đồng buộc lại cái dây dò trâu vào bụi cà pháo. Rồi một khắc nữa chú đứng nhìn con trâu gặm cỏ. Mùa xuân, cỏ mướt xanh như những ngày xưa chú còn trẻ. Chú nhớ tuổi thanh xuân của mình đến ngẩn ngơ, đời người khắc ấy mới đẹp giản dị như đóa hoa đồng nội. Bây giờ tóc chú đã bạc như mây, và thời gian ghi lại biết bao chứng tích của niềm vui, nỗi buồn. Bước chân chú giờ đây đã ngắn lại. Đôi mắt chỉ có nhìn trời là dễ thấy, vì trời cao và rộng đến mênh mông.
|
Chú và cha tôi là người cùng họ. Tôi không hiểu là chú thuộc nhánh thứ mấy trong Hoàng tộc của mình. Thời sau này ít ai quan tâm đến những mối ràng buộc của họ hàng. Chỉ biết tôi với chú có bà con. Cũng may tôi được sinh ra và lớn lên ở làng, chứ lạc đời lên phố không chừng tôi gọi chú bằng bác hay ông gì đó. Quê bây giờ có bao sự đổi thay, chuyện cứ ra đi như lũy tre làng cái ngày xe ô tô đùn đẩy về mua làm hàng thủ công mỹ nghệ mây tre đan. Chú bây giờ ra đồng đứng ngẩn ngơ, bụi tre già nơi đây đâu rồi hả nhỏ? Nhỏ bảo rằng họ bán hơn mười ngày rồi đó ông. Chú lại đứng lặng người, tre của làng bán đi sao không nghe họp dân gì cả.
Thật ra làng họp mấy hôm trước khi bán nhưng chú quên. Hôm đó chú đòi không cho bán nhưng mọi người cứ gạt, ôi cái ông Thân lẫn rồi sao lại còn để đi họp, kiểu này làng họp đến khuya.
Đúng là hôm đó làng họp đến hai mươi bốn giờ. Họ đưa ra chuyện bán tre, chú gạt và phản ứng đến độ khó tin. Rồi họ đưa ra chuyện bán cây đa hơn trăm tuổi chú lại nổi khùng lên dữ dội. Đến lúc xem chừng khó khăn làng cho gọi con trai chú đến mang chú về. Tôi còn thấy rõ hôm ấy chú khóc, giọt nước mắt của người già nhất làng này đã rơi vào cái đêm hôm ấy. Nhưng có mấy người lại cười, lão Thân ngày một lẫn ra. Bữa sau họp bảo con trai lão đi chứ, ai để lão làm ồn rồi không chừng đi đứng khó khăn, xe đâm phải làng lại hết người già.
Chú tám mươi chín tuổi, già nhất cái làng này. Đời chú như đời của một con sông. Cứ miệt mài trôi, miệt mài đem phù sa cho cồn bãi. Chuyện làng chuyện nước họ hay đến hỏi ý kiến của chú, nhưng bây giờ chú già rồi, chú lại còn lẫn nữa. Chú đã đặt con gà ngang với cộ xôi chè nên người ta mới bảo rằng chú thôi chức trưởng làng. Cũng như cây đa già hay mấy bụi tre, cần thì cần đấy nhưng lại cần cho việc khác. Người ta cần chú để có người già trong làng, làng mà không có người già họ cho là làng con nít. Thì họ vẫn thương nên mỗi khi có cúng bái gì trong làng người ta hay đem một ít quà cho chú. Mà cũng lâu rồi người già này ăn mỗi ngày chỉ có một bát cơm.
Tôi nhớ nhất là chuyện chú và tôi đi đọc cái gia phả của làng, tôi đạp xe chở chú hết nơi này đến nơi nọ nhưng người ta nói chữ mắt quá nên đọc không có ra. Hai chú cháu mới dắt nhau vào chùa Ngọc Lộ nhờ sư chùa đọc. Sư chùa cũng bảo chữ mắt nhưng đây là gia phả của làng, đây có ghi bốn dòng họ cùng với số thứ tự những dòng họ đến với mảnh đất này. Chú gấp mấy tờ gia phả để vào trong chiếc hộp mà mắt buồn lộ rõ trên nét mặt thanh tao, chú cứ tưởng là gia phả của dòng họ mình. Như vậy là chắc mất từ cái hồi giải phóng. Suốt cả thời kỳ chiến tranh những người trong họ thay nhau gìn giữ, mạng mất nhưng gia phả phải còn.
Chuyện càng thêm buồn khi chú nhắc đến ngày xưa. Cái dòng họ mình một lòng theo cách mạng đó là một điều tốt nên khắc cốt ghi tâm. Chú còn nói cho tôi hiểu sự khác biệt lớn nhất giữa một tên phản động và con người cách mạng ở thời bình đó là người cách mạng phê phán đến tận cùng để rồi theo cách mạng còn tên phản động nói để rồi quay lưng. Tôi biết chú nói đến ai trong dòng họ này, chỉ một người làm điều trái ngang để rồi tóc chú bạc trắng. Anh trai chú vào tù để ở cái tuổi xưa nay hiếm chú thành người ngẩn ngơ.
Bây giờ đồng rộng mênh mông không một khoảng cách, không một vật cản khiến ánh mắt chú cứ bất tận nhìn về chốn xa xôi. Chiều chiều, lúc đất trời chao đảo, bóng tối và ánh sáng trộn lẫn vào trong nhau. Chú cứ ra bậc sông đứng nhìn bờ bãi cứ lở mãi không bồi. Bao trận lũ giờ đã cuốn phăng đi tất cả, lau sậy ở bến sông bây giờ cũng không còn. Hôm trước chú nói đến chuyện mấy bãi sậy thằng nhỏ ngắt câu chuyện chú, sậy là cây gì hả ông?
|
Thôi khốn rồi, một câu hỏi đáng ra không phải hỏi. Chú bước xuống bậc sông cố tìm để chỉ cho thằng nhỏ một cây sậy nhưng đã khuất bóng hoàng hôn. Chú giật thót mình, một bãi sậy rộng thênh thang bây giờ không còn một cây để minh chứng. Thằng nhỏ nhìn vào chú cười, cháu biết rồi ông ơi. Cây sậy là cây trong cổ tích. Chú lại ái ngại với lòng mình, không biết rồi cây tre có đi vào cổ tích với đời con cháu thằng nhỏ, điểm lại bây giờ cả làng còn lại có mấy bụi tre. Lòng chú thắc thỏm lo khi nghe tre gọi chiều về xào xạc. Sắp lại qua một ngày, chợt lòng chú cứ mơ một ánh sáng lung linh. Cái ngày mặt trời đẩy ánh sáng bay lên tàu lá chuối. Và tre xanh cả một dãy chạy dài suốt dòng sông, có một nỗi nhớ mắc lại ở chỗ gốc đa già. Ở đó, tuổi thơ chú quay trở lại trên một dòng sông nhẹ nhàng trôi.
Sớm hôm nay tôi đi ngang qua ngõ nhà chú, khăn trắng lạnh lùng trên những mái đầu xanh. Giọt nước mắt nhòe ra trên khóe mắt. Tôi thương chú, thương cây đa già hơn trăm tuổi đã đi về chốn xa.
