Đường thu, phía trước mặt ta là một vầng hoa di động. Ta cố vượt lên để ngắm nhìn: Đấy là một “gánh hàng hoa”! Có điều không phải là quang gánh mà chỉ là một chiếc xe đạp cũ, một chiếc nón lá, một người phụ nữ và một rổ đầy hoa. Cái rổ thưa đã to khác thường thế mà hoa còn tràn ra bốn phía. Cái xe đạp và người bán hoa như chìm khuất trong sắc màu rực rỡ của những lượm cúc mùa thu. Cúc vàng đại đoá, cúc trắng, cúc hoàng mi, bạch mi, cúc tím, cúc đỏ, cúc vạn thọ, cúc ngũ sắc... Thoáng trong cơn gió là hương cúc nồng nàn ngai ngái. Trong hương cúc như có mùi cỏ dại, mùi mồ hôi sau chân tóc con gái đằm thắm, mùi đồng ruộng giản di, thân quen...

Những gánh hàng hoa ở Hà Nội vốn vẫn mùa nào thức nấy. Những vầng hoa đi giữa phố phường như sứ giả báo mùa. Bạn hãy mang về căn nhà mình hương sắc của mùa thu trong những bông cúc, trong sắc vàng đằm thắm viên mãn của những đại đoá, những bông cúc làm dâng lên trong căn phòng bạn một vầng sáng vàng rực rỡ và ấm áp. Nếu có, xin bạn hãy cắm cả một lượm hoa vào chiếc bình gốm lớn rồi đặt giữa phòng. Những bông hoa vừa nở mơn mởn, những nụ hoa mập mạp trên nền lá xanh thẫm sẽ giữ rất lâu trong căn nhà bạn cảm giác yêu tin. Cái đẹp của cúc ngời sáng và duyên dáng như gương mặt thiếu nữ, nhưng lại đằm thắm và thánh thiện như tâm hồn thiếu phụ. Giản dị mà cứng cáp. Mềm mại mà kiêu hãnh.

Ảnh: internet

Hoa cúc được trồng và chơi nhiều cách, trồng đại trà để lấy hoa cắm bình, trồng trong bồn chậu để trang trí nội thất, để ở ngoài sân, ngoài hiên, trên ban công. Giống cúc trồng trên ban công thân lá rũ xuống trông xa như một dòng suối, màu hoa vàng gọi là kim tuyền (suối vàng), màu hoa trắng gọi là ngân tuyền (suối bạc). Cúc mốc, hoa không thật ấn tượng nhưng cành lá có hình dáng đẹp, sống rất lâu năm, được trồng vào non bộ, trồng chậu để tạo thế. Cúc hoàng bào được trồng làm hàng rào, hoa màu vàng như hoàng bào của nhà vua, rực rỡ nở vào thu...

Có thể nói, con người đã tìm được những đặc tính tiêu biểu đầy biểu cảm ở hầu hết các loài hoa để xây dựng thành những biểu tượng của cuộc sống. Hoa là biểu tượng của tình bạn, tình yêu, đạo nghĩa vợ chồng, và trên nữa là của luân thường đạo lý, triết lý cuộc đời. Con người gởi gắm vào các loài hoa biết bao ý tưởng tốt đẹp cùng những lời nhắn nhủ, ước hẹn thầm kín. Còn rất nhiều ý nghĩa hàm chứa trong các loài hoa mà có lẽ chỉ những ai yêu hoa, cảm nhận được niềm vui tao nhã khi đắm mình trong thế giới các loài hoa mới có thể biết hết, hiểu hết. Riêng họ nhà cúc đã có hàng ngàn loài, chắc cũng đủ nói giúp mọi trạng huống tình cảm của con người: Cúc đại đoá như niềm vui, mừng rỡ và hân hoan, cúc vàng chân thực và trong sáng, cúc trắng ngây thơ và duyên dáng, cúc tím như nỗi lưu luyến lúc chia tay...Chẳng phải ngẫu nhiên mà người xưa thường lấy cúc ví với người quân tử cùng tùng, trúc và mai... Hoa cúc là tượng trưng của sự thanh cao, thoát tục, của sự bền lòng, vững chí, hoa lá có khô tàn cũng không rụng khỏi cây. Các nhà khoa học Argentina đã phát hiện hoá thạch hoa cúc cách đây 47 triệu năm. Hóa thạch cúc nâu thẫm trong lòng đá màu vàng cháy, vẫn đủ cả hoa, cả nụ cùng với lá cành!

Tôi đã được qua những triền sông, những cánh đồng bạt ngàn hoa cúc dại. Đứng trước một biển hương sắc của ngàn vạn con mắt, ngàn vạn nụ cười e ấp và duyên dáng đang khẽ khàng lay động mà lòng người không khỏi ngất ngây. Tôi cũng đã chân trần đi giữa những luống cúc ngát thơm được trồng ngang hàng thẳng lối trên những thửa ruộng thâm canh hoa cúc. Người trồng hoa cũng hai sương một nắng, cũng bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Mỗi độ thu rộ mùa hoa cúc, các mẹ, các chị thắp đèn ra đồng từ chập tối để hái cúc cho kịp chợ hoa đêm. Chợ hoa làng họp từ nửa đêm về sáng, chỉ có hoa với hoa. Sương thu giăng mắc bốn bề, những đốm đèn chai bên những gánh hoa hắt lên màu kì ảo, người đi không rõ mặt, người mua người bán khẽ tay nhẹ lời. Đứng ở giữa chợ hoa đêm mà có thể nghe tiếng sóng vỗ thì thầm từ sông Hồng vọng vào, từ hồ Tây vọng đến, một cái chợ Liêu Trai...

Hoa cúc vào thành phố cùng với mùa thu hay mùa thu vào hết trong hoa cúc? Ngước nhìn lên thu đến tự bao giờ/ thu thiếu phụ ôm hoa vàng rực rỡ/ áo thiên thanh bồng bềnh tóc gió... Mùa thu đằm thắm và lộng lẫy cùng với cúc vàng, cùng với trời xanh và mây trắng. Mùa thu ôm trong vòng tay mình không chỉ hoa vàng rực rỡ. Trong vầng hoa di động trên phố thu kia, có mặt rất nhiều giống cúc, tất cả đều thơm và thanh khiết đến chót rễ, đầu cành. Tôi bỗng nhớ về một giống hoa gắn với rất nhiều huyền thoại, ấy là hoa cúc dại cánh trắng, nhuỵ vàng. Cúc dại thường mọc ở bờ dậu, có khi mọc ven bãi, ven rừng. Ở nhiều nước người ta kể về thứ hoa này như là biểu hiện của những linh hồn lưu lạc, trong trắng và thuần phác. Ở Anh người ta gọi loài hoa cúc trắng này là con mắt ban ngày (Day’s Eye) bởi trước bình minh hoa mở làn mi trắng muốt và mềm mại trên con mắt tròn màu vàng nắng chào đón một ngày thu êm ái và con mắt của ngày chỉ khép lại trước hoàng hôn...

Ta đã cùng nhau đi qua những nẻo đường mùa thu, những nẻo đường hoa cúc. Mùa thu vào hoa cúc/ cỏ lật theo chiều mây/ đêm về sương ướt má/ hơi lạnh qua bàn tay. Mùa thu vào hoa cúc/ chỉ còn anh và em (Thơ tình cuối mùa thu, Xuân Quỳnh). Cúc ở nước ta đã được trồng từ xa xưa, con người từng sống với hoa cúc, xem hoa cúc như người bạn tâm tình, người bạn quân tử. Ta đã từng chia sẻ cùng nhau một sắc thu vàng, một làn hương mỏng mảnh, những vui buồn bên một bóng cúc, một ấm trà cúc, một be rượu cúc... Mùa thu rồi sẽ đi qua và rồi mùa thu sẽ còn trở lại, trong lòng ta rồi sẽ còn lưu giữ mãi dư vị mùa thu.

(Báo Văn nghệ)