Trần Cảnh là một gương mặt kiến trúc sư đang ở độ chín tuổi nghề, với những thiết kế hướng đến tinh thần bản địa, thân thuộc, gần gũi và rất có duyên. Sinh năm 1979 tại Thái Bình (nay là Hưng Yên), tốt nghiệp Đại học Kiến trúc Hà Nội, Trần Cảnh là một trong 10 gương mặt kiến trúc sư Việt đương đại do Tạp chí Kiến trúc và Văn hóa quốc tế Hàn Quốc bình chọn (năm 2022).

Ngay từ thời sinh viên, Trần Cảnh đã bộc lộ năng khiếu nghệ thuật khi có thể vẽ và chơi đàn. Đến với kiến trúc hơi muộn so với bạn bè cùng trang lứa, anh đã có khá nhiều trải nghiệm cuộc sống cũng như thực hành nghệ thuật. Hành nghề kiến trúc hai mươi năm nay, tố chất nghệ sĩ ấy được thể hiện trong những bản vẽ đầy tâm sức. Bởi anh quan niệm, làm kiến trúc thì phải gắn với việc vẽ hàng ngày. Vẽ bằng mọi công cụ, phương tiện, nhưng cá nhân Trần Cảnh vẫn thường thể hiện ý tưởng thiết kế chi tiết với bút và giấy, thậm chí có nhiều khi vẽ trực tiếp tại công trình. Có lẽ vì thế nên khi bước vào không gian xưởng kiến trúc Adrei Studio của kiến trúc sư Trần Cảnh và các cộng sự, nằm khiêm tốn trên một con ngõ nhỏ ở Mộ Lao, Hà Đông, Hà Nội, người ta lại cảm nhận được sự gần gũi, thân thuộc bởi những mô hình kiến trúc của những công trình đã và đang thực hiện. Điểm lại những công trình của Trần Cảnh thì không nhiều nhưng mỗi tác phẩm anh thiết kế đều để lại ấn tượng riêng. Bởi một kiến trúc sư khá kĩ tính, từng nói rằng “chỉ vẽ những thứ làm mình rung động” thì cũng có thể hiểu, sẽ không thật công bằng khi chỉ nhìn vào số lượng.

Kiến trúc sư Trần Cảnh

Nhà ở do anh thiết kế tiêu biểu như các công trình: Nhà KN, Nhà Lạc Trung, Nhà Cúc Cu, Nhà Chiêu… được xử lý chi tiết rất cầu kì, hướng đến sự đơn giản và tinh tế. Có thể kể đến Nhà đại bàng (Nhật Tân, Hà Nội) là một chốn nghỉ chân tạm thời, được xây dựng trong khuôn viên vườn bưởi, với không gian mở đầy ngẫu hứng mà ở đó người ta được hòa mình với thiên nhiên. Anh cũng từng tâm sự: “Cá nhân tôi rất khâm phục những loài chim, chỉ có mỗi cái mỏ mà những con chim tha từng cành cây, ngọn cỏ để tạo nên những cấu trúc rất tuyệt vời, những tạo hình đẹp. Còn thực tế khi làm cấu trúc này, đáp ứng tiêu chí dễ dàng thi công, tháo lắp, không phải đào móng, có thể vượt nhịp lớn mà không cần cột chống. Như vậy bên dưới sẽ là không gian rộng để mọi người có thể tổ chức những hoạt động vui chơi, ăn uống. Bên trên chúng ta có thể trồng cây leo, vừa tạo cảnh quan, vừa tạo thẩm mỹ”. Cành tre được chẻ nhỏ, đan tự nhiên tạo thành vòm, kết hợp với khung dưỡng bằng sắt, ai cũng có thể làm được, tự do như con chim làm tổ. Công trình Nhà đại bàng cũng thể hiện sự “chơi” của một kiến trúc sư, dù là công trình nhỏ nhưng anh đã “chơi” như một người làm tạo hình chứ không chỉ là một kĩ nghệ gia về xây dựng.

Còn với những không gian nhà ở khác, nhiều công trình của anh cũng để lại ấn tượng với những bậc thềm thoai thoải vừa bước chân, những ô cửa nhỏ với đa dạng hình dáng hay chi tiết trang trí kiến trúc như một cách lưu dấu ấn cá nhân, vui vui, tếu táo, nâng cảm xúc của con người trong không gian sinh hoạt hàng ngày. Kiến trúc sư Nguyễn Quốc Tuân, Chủ nhiệm Khoa Kiến trúc công trình, Trường Đại học Phương Đông lại đánh giá cao sự tìm tòi, sáng tạo của Trần Cảnh khi bước vào những công trình của anh, người ta có thể nhớ lại thời thơ ấu của mình, khi cả gia đình ngồi quây quần bên hiên nhà trong những đêm trăng sáng, cùng ăn cơm, hóng gió… “Hình ảnh hiên nhà với những bậc thềm và mái ngói phía trên gợi lên hình ảnh gần gũi với người Việt Nam. Tuy nó là nhà phố, ở giữa lòng đô thị nhưng lại có chất nông thôn, không tốn quá nhiều diện tích, nhỏ, xinh và gợi hình ảnh những nếp nhà truyền thống của chúng ta” - kiến trúc sư Nguyễn Quốc Tuân nói.

Những công trình kiến trúc của Trần Cảnh được hình thành từ kí ức tuổi thơ, sự trải nghiệm trong quá trình lớn lên và với niềm trăn trở “những thứ vẽ ra có thực sự thuộc về mình hay không, hay là thứ đi vay mượn. Một người sáng tác phải là chính mình”. Những bản vẽ của anh không đi sâu quá nhiều về tạo hình, phá cách về thị giác mà có sự hài hòa, khiêm nhường, ngẫu hứng cá nhân. Bởi với anh, kiến trúc không chỉ là tình yêu mà còn để truyền tải suy nghĩ, nhìn nhận về cuộc sống. “Chính những cái chưa được, tôi nghĩ rằng đó mới là bài học. Phải nhìn ra được những nhược điểm, những cái chưa được thì trong quá trình thiết kế, mình mới tạo ra được những thứ hay ho. Mình tiếp thu học hỏi truyền thống không có nghĩa là mình nệ vào nó mà phải nhìn vào bản chất không gian sống của người Việt như thế nào. Truyền thống không đơn giản chỉ là những thứ chúng ta nhìn thấy bằng mắt. Nó là đời sống, là thói quen, là văn hóa” - kiến trúc sư Trần Cảnh chia sẻ.

Công trình “Nhà đại bàng” (Nhật Tân, Hà Nội)

Công trình Nhà hàng chay Sadu 1 và 2, Nhà hàng chay Ưu đàm (Hà Nội) là không gian mang dấu ấn của Trần Cảnh. Ở đó, anh đã tạo ra một không gian độc đáo, hướng mọi người cảm nhận những giá trị tinh thần. Theo ThS, kiến trúc sư Lâm Khánh Duy, giảng viên Khoa Kiến trúc, Đại học Kiến trúc Hà Nội: Trần Cảnh sử dụng vật liệu rất chủ động. Tinh thần bản địa của người kiến trúc sư thể hiện ở việc họ cảm nhận được không khí truyền thống ở khắp nơi, không chỉ trong kiến trúc, khiến cho nó không bị lãng quên. Sự kiên nhẫn, trải nghiệm theo thời gian đã giúp cho kiến trúc sư Trần Cảnh hiểu được tinh thần ấy và gửi gắm trong cách xử lý màu sắc, không gian. “Cái nhìn thấy của một không gian kiến trúc là dáng vẻ bên ngoài nhưng để nhìn được tinh thần của nó phải là khoảng trống xung quanh. Tôi nghĩ rằng Kiến trúc sư Trần Cảnh đã tiệm cận tinh thần cho không gian anh ấy làm ra, từ nhà hàng cho đến nhà ở. Anh sử dụng vật liệu rất chủ động, nhìn thấy không khí truyền thống ở khắp nơi, không chỉ ở kiến trúc nữa” - kiến trúc sư Lâm Khánh Duy nói.

Xuất phát từ những điều thân thuộc mà mình đã gắn bó, đã lớn lên ở một vùng quê Thái Bình (nay là Hưng Yên), dường như trong những thiết kế kiến trúc của Trần Cảnh vẫn phảng phất nét hoài niệm mà người ta cảm nhận được ở từng chi tiết của không gian, ở tinh thần nó mang đến cho người sử dụng. Và chỉ khi duy trì việc sáng tạo liên tục, “thực chiến” tại công trình, thậm chí làm công việc chân tay như một người thợ, thì khi đó, đúng như Trần Cảnh nói “Khi công trình được xây xong thì công việc của kiến trúc sư chưa phải là đã kết thúc”. Bởi cái hay - cái dở, cái được - cái chưa được thực sự được kiểm chứng thông qua quá trình sử dụng, cùng với những tác động của yếu tố tự nhiên theo thời gian. Bởi vậy, người kiến trúc sư tiếp tục công việc của mình là tìm giải pháp để khắc phục nhược điểm còn tồn đọng ở công trình. Kiến trúc sư Đinh Quốc Tâm, cộng sự của kiến trúc sư Trần Cảnh tại Adrei studio nhớ lại kỉ niệm khi làm nhà hàng chay Sadu (Hà Nội): “Có những hệ tường khi người ta xây trát xong, anh Cảnh muốn bề mặt có chất cản, lên chỗ đậm, nhạt, chỗ xước, chỗ phẳng khác nhau… nhưng không có người thợ nào ở thời điểm đó có thể làm đúng ý như của anh. Trong suy nghĩ ấy, anh nói rằng: thôi, mấy anh em tự làm. Anh Cảnh pha màu, thử màu tại chỗ, trực tiếp làm cùng chúng tôi ròng rã một tuần liền”.

Kiến trúc sư Trần Cảnh từng có hai năm ở nước ngoài, ban đầu với mục đích học cao học. Tuy nhiên, sau một năm, anh đã bước ra ngoài, đi đến những công trình thực tế để tìm hiểu. Một trong những bài học mà anh thu nhận được chính là đứng trước một công trình kiến trúc, vẻ đẹp ở người cảm nhận để rồi nhận ra rằng mỗi công trình đều gắn liền với nơi chốn sinh ra nó. Và nếu kiến trúc sư không có sự kiêu hãnh trong sáng tác thì thông thường dễ bị thỏa hiệp, tác phẩm khó bộc lộ dấu ấn cá nhân. Trần Cảnh vẫn giữ cho mình niềm kiêu hãnh ấy, vẫn giữ chất nghệ sĩ của riêng mình để tạo nên những công trình ngẫu hứng trong sự khiêm nhường.