Album đôi “Cánh đồng di sản” của anh và nhạc sĩ Quốc Trung vừa xuất hiện trên các nền tảng nghe nhạc trực tuyến, lấy chất liệu, âm thanh, âm sắc của vùng cao Tây Bắc để khắc họa nên không gian tưởng tượng, lúc trở về không gian núi rừng, khi lại xuống phố thị ồn ào, náo nhiệt. Với Xinh Xô, một người học âm nhạc cổ điển từ nhỏ, đó còn là một thử thách, bằng những cảm nhận trong vô thức để cho đời những track nhạc.
|
Một tối cách đây gần 2 năm, con phố Hàng Buồm (Hà Nội) rộn ràng những tiếng ồn ã dù là đầu tuần, khoảng hơn 300 khán giả vây chật kín không gian từ ngoài vào trong Trung tâm nghệ thuật 22 Hàng Buồm (Hội Quán Quảng Đông xưa), hướng ánh mắt lên một màn hình độ vài chục inch với những nếp uốn lượn mô phỏng ruộng bậc thang, trong khi tiếng nhạc điện tử đang trôi qua tai. Trên sân khấu nhỏ đó, giữa hệ thống modular synth và thiết bị âm thanh ánh sáng khác, Nguyễn Xinh Xô và nhạc sĩ Quốc Trung đang lướt đi trong những “tần số” do chính họ thiết kế, tạo ra những âm thanh khi “nóng rát”, đôi khi pha trộn với những sóng noise (nhiễu động). Set nhạc mà hai nghệ sĩ “chơi” liên tục trong buổi tối hôm đó kéo dài trong khoảng gần 60 phút; và nó có tên là Cánh Đồng Di Sản (The Field of Heritage). Cuối tháng 6 vừa qua, album đôi Cánh Đồng Di Sản (The Field of Heritage) của nhạc sĩ Quốc Trung và Xinh Xô đã chính thức xuất hiện trên các nền tảng nghe nhạc trực tuyến.
Vào cuối năm 2023, Nguyễn Xinh Xô cũng đã công bố một tác phẩm âm nhạc thể nghiệm khác, trình diễn trực tiếp trong lúc trình chiếu bộ phim theo thể loại tài liệu DUST & METAL (Cát bụi và Kim loại) của đạo diễn người Anh Esther Johnson, trong khuôn khổ Monsoon Music Festival 2023. Không giống như Cánh Đồng Di Sản, nơi tính giai điệu/nhịp điệu vẫn còn lưu dấu ít nhiều trong từng bản nhạc, DUST & METAL chứa nhiều “noise” (ồn/nhiễu) và “distortion” (méo tiếng), cũng như mang tính thể nghiệm nhiều hơn. Có người cho rằng, âm nhạc hiện đại đã bắt đầu dịch chuyển sang việc sử dụng tiếng ồn/nhiễu như một chất liệu chính, và tính giai điệu đang dần “chết đi”. Nếu quả thực là thế, Nguyễn Xinh Xô thực sự là một nhạc sĩ đầy tính… thời cuộc.
Sở dĩ đặt hai tác phẩm này của anh cạnh nhau, không chỉ bởi chúng khá khác biệt nhưng được ra mắt cùng thời điểm, mà cho thấy những hướng đi trong tư duy âm nhạc của một người nghệ sĩ. Nguyễn Xinh Xô nắm trong tay những “chất liệu”, di sản được kế thừa, nhưng cách anh chuyển hoá rõ ràng khác nhau, với những mục đích và phục vụ cho tính hiệu quả đối với cộng đồng khán giả khác biệt.
Sau gần 2 năm, Nguyễn Xinh Xô chính thức phát hành Cánh Đồng Di Sản (The Field of Heritage: City Life) với những thay đổi nhất định. Trước đó không lâu, anh đã phát hành Hanoi Waltz, một EP tuyệt vời với ký ức và cảm xúc của một Hà Nội những ngày bao cấp, trong những khu tập thể cũ, giữa những bình minh nắng soi bên hồ. Trong hơn một thập kỷ trở lại đây, Nguyễn Xinh Xô có xu hướng tìm về những chất liệu xưa cũ, ngầm chứa chỉ dấu văn hoá và ký ức nhưng lại chuyển tải nó với âm thanh mang tính “vị lai”, bằng máy móc điện tử, công nghệ. Dấu ấn và những tư duy khác biệt đã cấp một nghĩa độc đáo cho những tác phẩm âm nhạc, nơi vốn được “ghi nhận” bởi tính giai điệu, nhịp điệu và vần điệu (trong ca từ).
|
Nhưng với The Field of Heritage: City Life, Nguyễn Xinh Xô đã kế thừa điều gì và đã chuyển tải như thế nào đến người nghe nhạc? Trước hết, sản phẩm âm nhạc mới lần này dù được chia thành 7 ca khúc riêng biệt nhưng nó nằm trọn vẹn trong một tổng thể, kể một câu chuyện của những cuộc “di cư” của người dân tộc thiểu số từ các bản làng Tây Bắc đến thành thị. Đó là một hành trình “tha hương” bởi nhiều lý do khác nhau, khám phá đô thị nhưng luôn mơ về những bản làng, nguồn cội nay đã xa ngái. The Field of Heritage: City Life cũng gợi lên sự “hương xa”, không theo nghĩa liên quan đến triết học, mà gần hơn với nghĩa xa cách, nhớ nhung, hoặc sự khao khát một điều gì đó ở quá khứ hoặc tương lai.
Những sản phẩm âm nhạc vay mượn hoặc được truyền cảm hứng từ văn hoá và con người Tây Bắc trong nhạc đại chúng Việt Nam (rock/pop/folktronica) đã trở nên phổ biến từ vài thập kỷ trở lại đây. Việc “mượn” giai điệu, ca từ, ngôn ngữ, âm hưởng hoặc chắt lọc tính “văn chương” trong văn hoá Tây Bắc là cách dễ dàng, thường thấy nhất. Nguyễn Xinh Xô với The Field of Heritage: City Life lại tiếp cận và khai thác ở một chiều hướng khác. Dù vẫn đầy cảm hứng và chất liệu, nhưng nhạc sĩ trẻ lại đặt nó vào một không gian đô thị, nơi bụi bặm và khắc nghiệt, căng thẳng và lạc lõng của con người mang trong mình văn hoá Tây Bắc khi phải rời quê hương. Anh lựa chọn con người mang trong mình văn hoá của một cộng đồng bị “xa lìa”, nhập vào một cộng đồng khác là chủ thể thay vì lựa chọn yếu tố xa lạ của văn hoá khác để làm giàu đẹp cho sản phẩm sáng tạo của chính mình.
Bằng việc mô phỏng thay vì lấy và cải biên chất liệu, Nguyễn Xinh Xô sử dụng hệ thống modular synth (hệ thống nhạc cụ điện tử, đàn synthesizer) để tạo ra những kết cấu âm thanh mang tính trừu tượng nhưng vẫn gợi được cảm xúc. Chính thứ “nhạc cụ” này đóng vai trò then chốt, là phương tiện giúp vị nhạc sĩ tái tạo những ký ức âm thanh theo cách riêng. Lựa chọn này của anh đã tạo ra hiệu quả, không chỉ nằm ở sự khác biệt, mà còn mang đến một trải nghiệm nghe khác.
“Tôi không cố gắng sao chép, mà là tái hiện lại cảm giác và ký ức âm thanh qua một ngôn ngữ khác, ngôn ngữ của điện tử. Đây là một hướng đi khác với xu hướng phổ biến hiện nay là pha trộn nhạc cụ thật và làn điệu dân ca vào bản phối mới” - Nguyễn Xinh Xô cho biết. Có thể nói, Nguyễn Xinh Xô đã cày xới trong một vùng không gian văn hoá (Tây Bắc Việt Nam) được kế thừa, mở rộng đường biên tạo ra những “sinh khối” mới, thứ âm nhạc “sinh thái” đầy hơi thở của đương đại hướng tới con người. Cũng chính vì thế, âm nhạc trong The Field of Heritage: City Life không chỉ để nghe (thưởng thức) mà còn là để suy tư.
Nguyễn Xinh Xô chia sẻ thêm rằng, “Âm nhạc trong dự án The Field of Heritage: City Life có thể không còn chỉ là để nghe, mà là một không gian để suy ngẫm, để đặt mình vào vị trí của những người đang sống giữa giằng co của di sản và hiện đại hóa. Tôi nghĩ âm nhạc không chỉ nên làm thỏa mãn thính giác, mà còn có thể khơi dậy nhận thức, đặt ra những câu hỏi về bản sắc, và về mối liên hệ giữa con người với vùng đất họ sinh ra. Đó là một vai trò rất cần thiết của âm nhạc trong bối cảnh xã hội hiện nay”.
Không dễ để tưởng tượng ra hành trình âm nhạc của Nguyễn Xinh Xô, từ Để dành, Giấc mơ lạ… đến sản phẩm mới nhất The Field of Heritage: City Life. Pop/nhạc đại chúng nhường chỗ cho Experimental/thể nghiệm; Ca từ với tính thi ca, tự sự nhường chỗ cho những giọng nói được mô phỏng hay làm nhiễu; Âm nhạc để giải trí/thưởng thức nhường chỗ cho sự kiến tạo những không gian để suy ngẫm. Dẫu vậy, Nguyễn Xinh Xô vẫn lướt đi trên Cánh Đồng Di Sản, là nguồn cội và căn tính văn hoá Việt Nam nhưng có thể là ở trong một chiều không gian và thời gian khác.
