 |
| Nơi cha sinh ra - truyện ngắn của Y Ban |
Nam Định là tỉnh, còn nếu ghi đầy đủ phải là Giáo Phòng - huyện Nghĩa Hưng - tỉnh Nam Định. Đó là quê cha tôi. Cái tên rất quen thuộc với chúng tôi nhưng những sự tưởng tượng về nó thì xa mờ như ở một hành tinh khác vậy.
Tết năm nay đột nhiên cha tôi quyết định cả nhà về quê, không ai được từ chối vì một lí do nào cả.
Dự báo thời tiết ngày 12 tháng 2 tức là ngày mùng 4 tết âm lịch: Gió mùa đông bắc tăng cường, nhiệt độ xuống thấp, rét đậm.
Trời thấp, xám xịt. Đất đai đang phình bụng phơi màu nâu bạc dưới cái rét. Dăm ba cây cải bắp để dành ra giêng đứng chơ vơ giữa ruộng màu. Nước trong veo, nhạt thếch. Đường làng gồ ghề, vắng lặng. Nghe tiếng ô tô bọn trẻ con bỗng đâu chạy túa ra. Chúng hò reo, mặt mũi hớn hở. Ngày tết nên áo quần chúng mặc lành lặn cả nhưng cúc áo cúc quần cái đứt cái còn thành ra vẫn lòi cả da thịt. Chúng chạy chân trần, băm băm phía trước xe, rồi ngoái đầu nhìn lại cười như nắc nẻ. Anh tài căng thẳng vì lũ trẻ, lẩm bẩm chửi.
- Đẻ cho lắm vào rồi lùa ra đường như dê.
Tôi bật cười vì có ai lùa dê ra dường bao giờ, phải lùa vào rừng chứ.
Về đến làng cha tôi khác hẳn. Sự đường bệ của ông giám đốc không còn. Từ đầu làng ông đã bảo chúng tôi xuống xe đi bộ. Ông đi trước chắp hai tay trước bụng, gặp ai cũng chào.
Nhà bác cả đổ mái bằng to nhất làng, bảo chúng tôi sẽ nghỉ ngơi ở đấy. Cha tôi đồng ý. Ngày tết nên việc ăn uống diễn ra chóng vánh hơn vì mọi thứ đã được chuẩn bị sẵn. Ăn xong cha tôi đi trước chúng tôi theo sau đi thăm họ mạc.
Nhà thím tôi, chú đã mất để lại bốn người con, nay cái nhà cũng đã xây lại lợp ngói. Cha tôi mở lồng bàn thấy mâm cơm có thịt ngan, giò lụa, mặt cha tôi giãn ra vui vẻ.
Ở quê, ruột thịt gần nhất chỉ còn bác cả với thím. Sau đến các chú, các bác họ xa. Nhà chú Truyền ở xóm ngoài, đi mỏi như chân mới đến. Nhà vắng lặng, tối om. Cha tôi hắng giọng thì cửa liếp mới được đẩy ra. Chú Truyền đứng ở cửa đón khách, cuống quít cả lên khi biết cha con tôi đến thăm. Thằng em tôi bỗng cười rinh rích. Nó kéo cổ tôi thì thầm:
- Chị xem, quần bò của ông Sơn thải ra ông kia ông ấy mặc kìa.
Tôi cũng vội bịt chặt lấy miệng. Thằng em tôi nó to cao nên quần của nó vừa dài vừa rộng. Nó lại thích mốt nên lấy đá mài, mài cho sờn đầu gối. Bởi thế chiếc quần trông vẫn mới nhưng đầu gối đã rách. Nó lấy làm thích lắm cứ luôn mặc cái quần hở đầu gối ra. Chả biết cha tôi gói gửi về quê lúc nào. Nay chú Truyền mặc phải vặn lên 4 gấu. Hai chỗ rách ở đầu gối được chú vá bằng hai miếng vải gụ. Ở đằng sau thì thằng Sơn trang trí nào móc nào xích, cứ xủng xoảng sau lưng chú Truyền. Chiếc áo khoác đen của mẹ tôi may kiểu kí giả đã lỗi mốt được chú mặc ra ngoài chiếc áo bộ đội.
Chúng tôi phải cố lắm mới khỏi phá lên cười.
- Cô và các cháu đâu hả chú?
- Nhà em dẫn cháu đi mua thắt lưng, sáng 30 mẹ nó đi chợ, thằng Tí dặn mẹ mua cho nó cái thắt lưng màu "da mặt mẹ." Mẹ nó mua màu đen nó bắt đền nay phải mang đi đổi.
Thắt lưng màu "da mặt mẹ". Đến nước này thì chúng tôi không thể nhịn được cười cùng phá bung ra khanh khách, hi hi. Cha tôi có vẻ giận lắm. Thằng Thanh vô tư cứ hỏi đi hỏi lại:
- Màu "da mặt mẹ" là màu gì hả chú?
- Nào chú có biết đâu nhưng nó cứ chỉ vào mặt mẹ nó mà bảo phải giống màu da mặt mới được.
Chúng tôi lại đổ ra giường cười.
Đang cười thì cô Truyền le te nghe có khách chạy về. Nhìn thấy cô trận cười của chúng tôi lại bùng lên. Chiếc áo len thụng dài đến gối của tôi lỗi mốt cũng được gửi về quê. Nay cô Truyền mặc như chiếc áo tế. Thêm chiếc quần thâm bằng vải nilon hay được xắn lên trên gối để lội ruộng. Lâu ngày thành nếp dẫu có bỏ xuống thì nó vẫn tự xoắn lại như chiếc lò so bị giãn không đồng đều, phía trước cao đến gần đầu gối phía sau đến lưng bụng chân. Mỗi bước đi hai ống quần cứ nhảy lên nhảy xuống.
Cha tôi gằn giọng bảo:
- Đừng cười nữa, các con hãy ngắm xem màu "da mặt mẹ" người quê ta nó như thế nào?
Chúng tôi ngừng bặt.
Người dân quê cha tôi đến gần 90% theo đạo Thiên chúa. Ngay cả cô Truyền người đàn bà nghèo khổ ở rìa làng cũng có một khuôn mặt rất đẹp. Mặt trái xoan, đôi mắt nâu to, mũi thẳng, miệng tươi hàm răng đẹp. Có lẽ vì chủ nhật nào các bà mẹ cũng đi lễ nhà thờ, cũng ngước nhìn lên ảnh mẹ Maria để cầu nguyện cho thoát nạn thoát khổ... Mẹ Maria có nghe thấu lời cầu nguyện hay không thì không biết nhưng hình ảnh của mẹ đã được khảm vào lòng các bà mẹ đang mang thai nên con gái họ đẻ ra đều xinh đẹp cả. Nhưng gió mưa đồng chiêm trũng đã nhuộm tái nước da thiên thần của họ. Thành ra bây giờ da mặt cô Truyền có một màu nâu sạm đen, lại thêm một lớp da mốc do tiết trời hanh heo, giá rét.
Chúng tôi đang tư duy xem màu da đó là gam màu nào trong hội họa thì cha tôi bảo chúng tôi đi về.
Bữa cơm chiều đã được bác tôi dọn ra tươm tất. Mùi cơm gạo tám xoan thơm ngào ngạt. Và miếng cơm vào miệng nhai chậm rãi mới cảm thấy cái ngọt, cái ngậy, cái thơm hết mình của hạt gạo quê.
- Gạo quê mình vẫn ngon thế chị nhỉ? - Cha tôi gật gù.
- Trồng nó cũng nhiều công phu lắm đấy.
- Thì vẫn biết thế mà - Cha tôi nhấm nhẳng.
Buổi tối anh Bằng con út của bác cả xấp xỉ tuổi với chúng tôi rủ:
- Hôm nay huyện mang máy về xã này chiếu bóng đấy, chúng mày có muốn đi xem không?
- Ôi dào, toàn phim cũ rích xem làm gì. Anh thích đi xem hôm nào lên nhà em, em thuê toàn phim mới về cho mà xem.
- Mày ngốc làm Sơn ạ. Đi xem ở bãi thích lắm, tha hồ mà...
Anh Bằng nhìn tôi rồi kéo Sơn thì thầm vào tai nó. Thằng Sơn mắt sáng lên rồi gật gù:
- Thật đấy à, Thế thì chị Hoa đừng đi. Chị phải ở nhà thôi.
Thằng Sơn bảo tôi. Anh Bằng sắp sửa đưa hai thằng em tôi đi xem phim thì bác tôi chạy ra bảo:
- Mày đi xem thì đi chân đất thôi. Mày đi dép, rồi du nhau mất dép lại tốn mấy nghìn bạc đấy.
- U buồn cười, tôi giấu ở bụi tre nhà ông Đông gần bãi chiều phim mất sao được.
Ở nhà cha tôi ngồi nói chuyện với bác. Tôi ngồi bên hóng.
- Năm ngoái tôi đã gửi tiền về để chị xây lấy cái hố xí tự tiêu thế mà chị vẫn bắc cầu vậy, mùa hè đến ruồi muỗi chết.
- Thế nó tiêu hết thì lấy gì mà bón. Cây lúa cây khoai nó cần phân như người mình cần thức ăn thức uống vậy. Cái thức người ăn cũng có đồ giả, đồ thật thì thứ phân bón cũng có đồ làm giả. Bảo phân đạm phân lân làm giả đã đành. Nay đến phân người cũng làm giả. Vụ trước tôi mua một xe thồ phân bắc về làm màu, ai ngờ đến nửa xe là đất trộn với phân. Vì cái sự ấy nên của nhà mình làm ra chẳng hơn à.
Cha tôi bỏ giữa chừng câu chuyện đi ngủ sớm. Đến khoảng 10 giờ đêm thì tan phim. Anh em Bằng kéo nhau về. Thằng Thanh quần áo lấm be bét, mặt mày ngơ ngác. Thằng Sơn với anh Bằng thì cứ nháy mắt nhau cười khi khí.
- Mày thấy không? Phim thì hay quái gì đâu nhưng mà chen nhau mới hay. Thế là tao biết con Thơm ấy cũng phổng phao làm rồi. Cuối năm tao bảo bác sang hỏi nó cho tao lấy làm vợ.
- Anh nói cái gì thế, anh mới 17 tuổi cơ mà.
- Thế thì sao, để 20 tuổi là ế rồi đấy.
Bác tối kéo với thằng Thanh đi rửa ráy thay quần áo. Tôi đi theo nó để hỏi sự tình. Thằng bé 12 tuổi vẫn chưa hết ngơ ngác.
- Anh Bằng cứ thích chen vào đám con gái. Anh ấy bảo em đứng trước, anh ấy đứng sau. Anh ấy ép chặt em vào lưng các chị ấy xong anh ấy thò tay vào áo vào quần các chị ấy. Các chị ấy quay lại chửi em mà em có làm gì đâu. Có chị lại túm tóc em giật nữa.
- Thế thằng Sơn có làm vậy không?
- Mới đầu anh Sơn không dám, nhưng anh Bằng cầm tay anh Sơn dí vào. Chỗ rộng các anh ấy không đứng, cứ chen vào chỗ bọn con gái rồi xô đẩy. Em thấy anh nào cũng cố chen vào chỗ các chị ấy rồi ép, rồi chen. Em bị ngã xuống đất, còn bị giẫm lên nữa.
Thàng Thanh vừa kể vừa hậm hực chực khóc. Tôi phải bịt lấy miệng nó dỗ dành, kẻo cha biết lại bị mắng.
Tối hôm ấy thằng Sơn cứ nhất định đòi ngủ với anh Bằng, mặc dù nó hơn anh Bằng 2 tuổi và chê anh là học ít.
Sáng ngày mùng 5 trời bỗng sáng bừng lên, đến 9 giờ mặt trời ló ra. Cả làng nhốn nháo hẳn lên. Đợt rét đậm kéo dài đến nửa tháng, nên việc bỏ phân bị trễ. Không bỏ nhanh lại không kịp vụ cấy. Bác tôi bảo:
- Cậu đưa các cháu ra chùa đi, nay nhà lấy phân bỏ ruộng.
Cha con tôi lững thững ra chùa. Ông cụ Chùa ra đón cha tôi tay bắt mặt mừng. Ông dẫn cha tôi vào giữa chùa chỉ chiếc đỉnh đồng:
- Cái đỉnh của cậu phúng tôi đặt chính giữa.
Cha tôi thắp hương cắm vào các bát thờ. Rồi ông dẫn cha tôi ra cổng:
- Thế đôi con voi này cậu có vừa ý không?
Cha tôi lặng lẽ gật đầu.
- Theo gương cậu mà những người làm ăn xa quê gửi về phúng nhiều lắm nên làng xây được cái chùa, cái đình khá khang trang. Ở đây xong, tí nữa cậu ra đình. Để tôi bảo chú tiểu chạy ra gọi mấy ông ở xã vào.
- Thôi cụ ạ, cháu thấy cả làng đang đi bón phân.
- Ô, may quá, thời tiết ấm lên rồi, cầm cây mạ xuống đỡ rét chân.
Lúc về, cha con tôi vòng lên đê. Từ trên đê nhìn xuống đồng, bãi, người nông dân như đàn kiến cần mẫn tha mồi về tổ. Từng đoàn xe cải tiến nối đuôi nhau đổ ra phía ruộng. Những bà, những chị quần xắn đến bẹn, đầu chít thêm một mảnh vải mưa cất thúng phân lên đầu lội đổ ra ruộng. Phân bắc đã được gio thấm bớt nước nên dù có hôi thối nhưng không khổ bằng đội phân chuồng. Phân chuồng gồm phân, nước giải lợn, rác, rau, rơm... ủ mục. Nước phân chảy qua kẽ thúng xuống cổ, xuống áo, dù không thối nhưng mùi hôi rất khó chịu. Có lẽ cái màu "da mặt mẹ" của quê cha tôi còn một phần là do nước phân chuồng chảy qua nữa. Nước ruộng trong veo, nhạt thếch bỗng đỏ ngầu như vừa có một lớp phù sa lắng đọng.
Mặt cha tôi rầu rầu.
Buổi chiều cả làng lại trong không khí tết. Mọi người như vui vẻ hơn vì đã làm xong được một việc. Bây giờ chỉ chờ trời ấm lên nữa là cắm cây mạ xuống rồi cứ thế mà lên.
Anh Bằng rủ chúng tôi đến chơi nhà các anh chị lớn đã lấy chồng ở quanh làng. Đến nhà chị Hiền, chị luộc cho chúng tôi một nồi khoai lang to. Khoai vụ mùa, vừa bổ vừa ngọt. Chúng tôi ngồi xuýt xoa vừa thổi vừa ăn. Thằng Thanh bỗng nhăn nhó:
- Em buồn đi ngoài.
Tôi còn đang loay hoay chưa hỏi chị Hiền xem nhà vệ sinh ở đâu thì anh Bằng nghe thấy bảo:
- Mày chạy về nhà mà đi nghe chưa, để lấy phân bón ruộng. Đừng có đi ở nhà ai phí đi.
Tôi chẳng còn biết nói thế nào đành dẫn thằng Thanh về nhà bác.
Sáng mùng 6 tết cha con tôi tạm biệt quê để về nơi thị thành đông đúc. Tất cả các anh, các chị, dâu, rể, cháu chắt nhà bác cả đến để chia tay. Có dễ phải đến ba, bốn chục người đứng chật trong nhà, ngoài sân.
- Tôi đố chị, chị nói ngay hiện nay chị có bao nhiêu cháu nội, cháu ngoại. Cha tôi hỏi bác cả. Bác tôi ngớ mặt ra một lúc rồi giơ tay ra bấm đốt.
- Chị phải nói ngay chứ không được tính.
- Thế thì tôi chịu. Có dễ gần ba chục đứa.
- Còn gần gì nữa. Chị có 7 đứa, trừ cu Bằng chưa có vợ, còn sáu đứa có gia đình thì thằng cả đẻ 6, thằng thứ sáu "mới" có 2 con gái, còn phải đẻ nữa. Còn bốn cô, mỗi cô 5 đứa. Cỏ nào đẻ kịp cho nhà chị ăn bây giờ.
- Kìa cậu. Quê mình cái nghèo truyền đời, thôi thì cố níu lấy một cái giàu, ấy là giàu con, giàu cháu. Cậu cứ đi công tác cho hết tuổi làm việc, rồi già về đây con cháu nó hầu.
- Em chẳng mong thế đâu.
Tôi chưa bao giờ được đông người tiễn đưa đến thế. Cả đại gia đình bác cả, nhà thím, nhà các chú các bác họ hàng... Họ chất lên xe nào khoai, nào ngô, nào lạc.. mỗi nhà một bị cói. Cha tôi không dám chối từ một ai cả.
Đến đầu làng chỉ còn một đám trẻ con chân trần chạy theo xe như một chiếc đuôi dài. Anh tài xế tăng tốc độ để cắt "chiếc đuôi". Cha tôi lẩm bẩm một mình:
- Bao nhiêu năm rồi mà quê vẫn thế! Ngày xưa bà nội cũng đội phân để ra ruộng.
Thằng Sơn thì có vẻ hào hứng lắm:
- Tháng 7 nghỉ hè con lại về quê.
Thằng Thanh bảo:
- Nhưng con ứ đi xem phim ngoài bãi nữa đâu.
Còn tôi ngoái đầu lại phía sau, nơi cha tôi sinh ra có một màu xanh ngắt đến ngây lòng.
------------
Bài viết cùng chuyên mục:
