Côn Đảo gồm có 16 hòn đảo lớn nhỏ khác nhau, với diện tích 76km2. Trong đó, đảo lớn nhất là đảo Côn Sơn, có diện tích 57km2 là trung tâm kinh tế - chính trị - văn hóa - xã hội của huyện.

Đến Côn Đảo (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) mùa này cảm giác ấm áp và yên bình đến lạ. Con người nơi đây và du khách gần xa đều có chung một điểm: rất nhẹ nhàng, thân thiện, không ồn ào, xô bồ như thường thấy ở các điểm du lịch khác. Có thể, trước khi đến Côn Đảo, mọi người đều đã tìm hiểu và biết đây là “địa chỉ đỏ”, là mảnh đất thiêng liêng ngoài biển xa-nơi từng được biết đến là “địa ngục trần gian”, lưu đầy bao chiến sĩ cách mạng và đồng bào yêu nước; mỗi địa danh, cái tên được nhắc đến đều gợi lên sự cảm phục, trân trọng...

Trại giam Phú Hải

Linh thiêng nơi đảo xa…

Trên địa bàn Côn Đảo có Khu di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Côn Đảo với nhiều di tích văn hoá, lịch sử tiêu biểu như: Hệ thống nhà tù Côn Đảo, Nghĩa trang Hàng Dương, Nghĩa trang Hàng Keo…

Trong lịch sử, chính quyền thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã cho xây dựng 127 phòng giam, 42 xà lim cùng 504 phòng giam biệt lập (còn gọi là chuồng cọp) tại đây. Trong vòng 113 năm (1862 - 1975), Côn Đảo nơi giam cầm, đầy đọa hàng vạn chiến sĩ cách mạng và đồng bào yêu nước. Tứ các trí sĩ yêu nước như Huỳnh Thúc Kháng, Phan Châu Trinh, đến những nhà cách mạng nổi tiếng như Ngô Gia Tự, Nguyễn Văn Cừ, Tôn Đức Thắng, Phạm Văn Đồng, Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh, Lê Đức Thọ, Phạm Hùng… đã từng bị giam cầm, đầy đọa ở nhà tù Côn Đảo. Nhiều người đã nằm lại mãi với hòn đảo anh hùng này như cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong (1902-1942), nhà yêu nước Nguyễn An Ninh (1900-1943) cùng nhiều anh hùng liệt sĩ khác. Trại Phú Hải, Trại Phú Sơn, trại Phú Thọ, trại Phú Tường, chuồng cọp Pháp, trại Phú Phong, trại Phú An, trại Phú Bình, trại Phú Hưng, cầu tàu 914, Khu đập đá, Hầm xay lúa… mỗi cái tên gợi lên nhiều cung bậc cảm xúc: ghê rợn, căm phẫn xen lẫn tự hào, cảm phục cùng bao điều lớn lao đang lớn lên trong lòng mỗi người khi được một lần đến thăm.

Đến trại Phú Thọ, càng thấm thía câu chuyện của đồng chí Vũ Văn Hiếu, Bí thư đầu tiên của Đặc khu ủy Khu mỏ Quảng Ninh từ năm 1930. Đầu năm 1941, đồng chí Vũ Văn Hiếu bị thực dân Pháp đày ra Côn Đảo lần thứ hai. Tại Côn Đảo, đồng chí bị bệnh lao tái phát, hành hạ. Biết mình không sống nổi vì đã kiệt sức, đồng chí quyết định trao áo lại cho đồng chí mình. Tranh thủ khi đồng chí Lê Duẩn đến gần, đồng chí đã cởi chiếc áo đang mặc đưa cho đồng chí Lê Duẩn. Đồng chí Lê Duẩn từ chối, nhưng đồng chí Vũ Văn Hiếu vẫn khăng khăng không chịu, đồng chí bảo: “Tôi nghĩ kỹ rồi, chỉ còn việc này là tôi còn cống hiến được cho Đảng, sao đồng chí không nhận”. Đồng chí Lê Duẩn đã vô cùng xúc động nhận tấm áo từ tay đồng chí Vũ Văn Hiếu. Đồng chí Vũ Văn Hiếu đã hy sinh khi vừa tròn 36 tuổi (năm 1943). Hình ảnh xúc động đó đã được nhiều nhà thơ, nhà biên kịch, điêu khắc… đưa vào trong các tác phẩm của mình. Nhà thơ Tố Hữu viết: “Chết còn trút áo cho nhau/ Miếng cơm dành để người sau ấm lòng…”.

Cũng ở đây, câu chuyện chống ly khai Đảng của Liệt sỹ, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Lưu Chí Hiếu (1913 - 1961), quê tỉnh Nam Định, được lưu truyền cùng sử sách, được bao người biết tới khi đến Côn Đảo. Trong bản cam kết, đồng chí viết: “Tôi là Lưu Chí Hiếu, không ly khai Đảng Cộng sản được, tôi xin chịu trách nhiệm không ly khai”. Đồng chí đã chống ly khai Đảng đến cùng và hy sinh anh dũng tại chuồng cọp ở Nhà tù Côn Đảo đêm 24/12/1961, sau những đòn tra tấn tàn độc của kẻ thù. Nơi nghĩa trang hiện nay, mộ đồng chí được khắc đậm dòng bút tích: “Quyết không ly khai” thể hiện ý chí bất khuất của người cộng sản…

Trại giam Phú Tường

Nghĩa trang Hàng Dương mùa này rực những màu hoa cùng những đóa hoa ngát hương của du khách đến thăm viếng từ sáng đến trước 24 giờ đêm. Mỗi ngày, nghĩa trang đón từ 2000 đến 2500 lượt người đến thăm viếng. Chị Trần Thị Vịnh, hướng dẫn viên thuộc Trung tâm Bảo tồn di tích Quốc gia Côn Đảo nghẹn ngào: Trong 113 năm, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã lưu đày trên đảo 200.000 lượt tù nhân, trong số đó có 20.000 chiến sỹ cách mạng và đồng bào yêu nước ở khắp mọi miền tổ quốc đã vĩnh viễn nằm lại Côn Đảo. Năm 1992, nghĩa trang được khởi công tôn tạo, trong 20.000 người đã nằm xuống chỉ còn được 1.922 ngôi mộ và trong số này chỉ có 714 ngôi mộ có danh tính, quê quán… khu B, nơi yên nghỉ của nữ Anh hùng liệt sỹ Võ Thị Sáu, người con gái Đất Đỏ đã đi vào huyền thoại, đi vào thơ ca, nhạc, họa, điện ảnh, mỹ thuật... Ai đó khẽ đọc đoạn thơ mà bao thế hệ học sinh được học thời cắp sách đến trường: Người con gái trẻ măng/ Giặc đem ra bãi bắn/ Đi giữa hai hàng lính/ Vẫn ung dung mỉm cười/ Ngắt một đoá hoa tươi/ Chị cài lên mái tóc/ Đầu ngẩng cao bất khuất/ Ngay trong phút hy sinh/ Bây giờ dưới gốc dương/ Chị nằm nghe biển hát. Trong không gian vang lên lời ca của nữ ca sĩ Lê Dung bài “Biết ơn chị Võ Thị Sáu” của nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn. Đã có những giọt nước mắt rơi xuống. Lần lượt, lần lượt từng người thành kính thắp hương trên ngôi mộ người nữ anh hùng liệt sỹ…

14 tuổi, chị Võ Thị Sáu được kết nạp vào Đội công an xung phong Đất Đỏ. Chị đã dũng cảm hoàn thành xuất sắc nhiều nhiệm vụ được giao như: giao liên, mua hàng tiếp tế cho các tổ chức cách mạng. Năm 1948, chị tham gia phá tề, trừ gian, giết cai tổng Tòng, rồi cùng đồng đội phá cuộc mít tinh kỷ niệm quốc khánh Pháp do ngụy quyền tổ chức, trực tiếp tiêu diệt nhiều lính Pháp ở Vũng Tàu. Tại phiên chợ Tết năm 1950, trong khi ném lựu đạn vào tốp lính ngụy tại chợ Đất Đỏ, chị bị bắt. Ngày 21/01/1952, chị bị đày ra Côn Đảo với số tù 6267 và bị giam riêng ở Sở Cò. Chị Sáu là nữ tù nhân đầu tiên và trẻ nhất tại Côn Đảo. Ngày 23/01/1952, chúng bí mật đưa chị ra pháp trường xử bắn. Chị Võ Thị Sáu - người thiếu nữ anh hùng của quê hương Đất Đỏ đã đi vào huyền thoại, trở thành dấu son truyền thống trong cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc ta. Ngày 02/8/1993, Chủ tịch nước đã ký Quyết định số 149-KT/CTN truy tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam” cho chị Võ Thị Sáu…

Chị Nguyễn Thị Lương (thành phố Hải Phòng) chia sẻ: “Lần đầu tiên đến mảnh đất thiêng liêng này, tôi thật sự xúc động. Mỗi địa danh là một “địa chỉ đỏ” không thể nào quên. Kẻ thù tra tấn dã man các chiến sĩ cách mạng nhằm thủ tiêu ý chí, khát vọng độc lập, tự do trong lòng họ, nhưng chúng không thể khuất phục nổi… Bao chiến sĩ cách mạng và đồng bào yêu nước đã ngã xuống nơi đây; họ là biểu tượng cho ý chí kiên cường, lòng yêu nước...”

Bà Trần Thị Chinh (quận Kiến An - Hải Phòng) nghẹn ngào: “Được đến nghĩa trang Hàng Dương thắp cho các anh hùng liệt sĩ và đồng bào yêu nước đã yên nghỉ nơi đây, tôi thấy lòng mình dấy lên lòng biết ơn, cảm phục. Họ đã hy sinh quên mình vì nền độc lập tự do của dân tộc, cho non sông, đất nước hòa bình và phát triển như hôm nay. Thật chẳng biết nói gì hơn…”

Hệ thống chuồng cọp khét tiếng "Địa ngục trần gian"

Lấp lánh rừng, biển…

Nếu có thời gian, bạn hãy dành một buổi đi xe máy từ phía nam đảo lên bắc đảo Côn Sơn để thấy được hết vẻ đẹp cũng như nét độc đáo không phải hòn đảo nào cũng có được: đó là sự hòa quyện giữa rừng và biển. Rất nhiều bãi biển đẹp hiện ra khi vừa kết thúc một dải rừng thuộc Vườn Quốc gia Côn Đảo. Màu xanh của biển sẽ thiếu đi vẻ độc đáo, quyến rũ nếu không có nền màu xanh biếc của rừng đang hồi sinh… Nhà báo Đức Dũng (Ninh Bình) thích thú dừng xe để tránh đàn khỉ bạo dạn tràn xuống đường lớn để đùa giỡn và cũng để tranh thủ chụp lũ khỉ đang chí chóe nhau. Màu xanh những cánh rừng nguyên sinh trải dài, ngút tầm mắt dọc đảo. Vườn Quốc gia Côn Đảo có diện tích trên 19.990 ha (5.990 ha hợp phần bảo tồn rừng, 14.000 ha hợp phần bảo tồn biển) và 20.500 ha vùng biển đệm. Vẻ đẹp của rừng, nhất là các bãi tắm, vùng biển Côn Đảo đã được nhiều tạp chí du lịch thế giới bình chọn với nhiều danh hiệu ấn tượng. Chính điều đó, Côn Đảo có danh xưng là “một trong những hòn đảo thiên đường của châu Á”. Côn Đảo được xem là hòn đảo du lịch với những bãi tắm hoang sơ tuyệt đẹp, làn nước trong xanh mát lạnh, bãi cát dài phẳng mịn. Không khí trên đảo thật trong lành, được ví như thiên đường nghỉ dưỡng. Sở hữu rừng nguyên sinh và biển được bảo tồn đa dạng sinh học, Côn Đảo không chỉ là nơi nghiên cứu của các nhà khoa học mà còn là nơi để du khách đến du lịch khám phá, với các chương trình du lịch sinh thái hấp dẫn. Nhiều du khách khó quên cảm giác êm đềm, thư thái khi được trải nghiệm bãi biển An Hải (bãi biển có thể xem là tuyệt vời nhất Côn Đảo) khi có vị trí đắc địa: gần Bảo tàng Dinh chúa đảo, nhà tù Côn Đảo và Vịnh Côn Sơn. Ngoài ra còn nhiều bãi biển được du khách lựa chọn cho “tour” của mình như: bãi biển Đầm Trầu, bãi biển Suối Nóng Côn Đảo, bãi Lò vôi, bãi Nhát, bãi biển đất Dốc, bãi biển ông Đụng… Bãi cát trắng phẳng lỳ, nước biển xanh trong như ngọc, sóng nhẹ… Các bãi biển ở Côn Đảo đem đến cho du khách sự yên bình, sâu lắng, dịu dàng và thơ mộng. Đó chính là điểm khác biệt của biển Côn Đảo so với các vùng biển sôi động khác. Chính điều này, các bãi tắm ở Côn Đảo làm say lòng du khách và ghi điểm ngay từ cái nhìn đầu tiên… Du khách đến từ Anh quốc, chị Marie Jefferies cảm nhận: “Tôi thật thích thú khi lần đầu đến với Côn Đảo. Con người, thiên nhiên thân thiện. Biển cả trong xanh, quyến rũ đến mê hồn… Chắc chắn đây là chuyến trải nghiệm thú vị nhất của tôi trong chuyến thăm đất nước Việt Nam”…

Bến thuyền ở Côn Đảo mùa này

Côn Đảo, điểm đến hấp dẫn và ấn tượn. Cũng vì thế mà trong quý I năm 2024, hòn đảo xinh đẹp này đã đón trên 146.000 lượt khách, trong đó có trên 8000 lượt khách quốc tế; tổng doanh thu từ du lịch đạt 511 tỷ đồng. Tại thời điểm này, du khách đang có nhiều lựa chọn đến Côn Đảo bằng phương tiện như máy bay (từ Cần Thơ và thành phố Hồ Chí Minh), tàu biển (từ Cần Thơ, Sóc Trăng và thành phố Vũng Tàu). Chính điều đó, càng đưa Côn Đảo gần hơn với đất liền, với du khách trong nước và quốc tế.