Ngày 8/5/2025, theo giờ địa phương, tại quảng trường Thánh Phêrô, khói trắng đã bốc lên từ ống khói Nhà nguyện Sistine, báo hiệu một thời khắc lịch sử: Hồng y Robert Francis Prevost – người Mỹ đầu tiên trong lịch sử 2.000 năm của Giáo hội Công giáo La Mã – đã được bầu chọn làm Giáo hoàng. Ngài lấy hiệu là Leo XIV, kế vị Giáo hoàng Phanxicô.

Khói trắng trên ống khói Nhà nguyện Sistine. Ảnh: Hannah McKay/Reuters

Sinh ra tại Chicago, từng là tu sĩ dòng Augustinô và nhà truyền giáo tại Peru, Đức Leo XIV là một khuôn mặt vừa gần gũi vừa tiêu biểu cho dòng chảy mới của Giáo hội: kết hợp giữa đức tin truyền thống và sức sống mục vụ đến từ “vùng ngoại vi”. Ngài từng phục vụ nhiều năm ở Peru – nơi được ví như quê hương thứ hai – và để lại dấu ấn sâu đậm tại Chiclayo, Trujillo và Chulucanas. Năm 2015, ngài được thụ phong giám mục Chiclayo; đến năm 2023, được Giáo hoàng Phanxicô triệu về Vatican đảm nhận cương vị quan trọng: đứng đầu văn phòng giám mục – cơ quan có ảnh hưởng sâu rộng trong việc bổ nhiệm giám mục toàn cầu.

Giáo hoàng Leo XIV xuất hiện trên ban công của Vương cung thánh đường Thánh Peter. Ảnh: Hannah McKay/Reuters.

Việc chọn tông hiệu Leo XIV mang đậm dấu ấn xã hội. Nhiều nhà thần học xem đây là gợi nhắc đến Leo XIII – vị giáo hoàng đã khai mở giáo huấn xã hội Công giáo hiện đại với thông điệp Rerum Novarum (1891), về quyền lợi người lao động và công lý xã hội. Giáo hoàng mới, theo nhận định của giáo sư Kurt Martens (Đại học Công giáo Mỹ), cho thấy sự tiếp nối định hướng của người tiền nhiệm Phanxicô: nhấn mạnh tinh thần hiệp hành (synodality), ưu tiên những người bị gạt ra bên lề xã hội, thúc đẩy đối thoại liên tôn và bảo vệ môi trường sống.

Ngay trong bài phát biểu đầu tiên từ ban công Đền thờ Thánh Phêrô, ngài chỉ nói bằng tiếng Ý và Tây Ban Nha – như một sự khẳng định cội rễ mục vụ tại Mỹ Latinh. Ngài chào cộng đoàn bằng lời chúc: “Bình an cho tất cả anh chị em” – lời của Đức Kitô Phục Sinh – và không quên gửi lời riêng đến “giáo phận Chiclayo thân yêu” nơi ngài từng gắn bó.

Sự kiện này không chỉ gây xúc động tại Vatican mà còn lan tỏa niềm tự hào tại quê nhà Chicago – từ lời chúc mừng của Thị trưởng Brandon Johnson cho tới những dòng bình luận hài hước trên mạng xã hội về sở thích bóng chày và pizza của vị giáo hoàng mới. Tại Peru, chuông nhà thờ ở Lima vang lên, và người dân Chiclayo coi đây là “niềm tự hào dân tộc”.

Là người kế nhiệm vị giáo hoàng người Argentina đầu tiên trong lịch sử, Leo XIV cũng phải đối diện với những thách thức to lớn: từ xung đột toàn cầu, khủng hoảng khí hậu, đến chia rẽ trong nội bộ giáo hội. Tuy vậy, hành trình khởi đầu của ngài – từ những vùng nghèo ở bắc Peru đến vị trí đứng đầu Giáo hội – cho thấy một định hướng rõ ràng: đồng hành với người bé mọn, dùng đức tin để chữa lành thế giới bị rạn nứt.