NFT là gì?

NFT thực hiện hai điều: Nó cung cấp bằng chứng về quyền sở hữu và đảm bảo sự khan hiếm. Sự khan hiếm thực sự là phần quan trọng. Nếu bạn muốn bán thứ chỉ tồn tại ở dạng kỹ thuật số, thì vấn đề là tất cả những thứ kỹ thuật số đều có thể được sao chép vô hạn. NFT không ngừng sao chép. Nhưng chúng cho phép bạn phân biệt các bản sao với bản này, gọi là “bản gốc”. Và họ chứng minh, thông qua “sổ cái”, rằng bạn sở hữu nó.

Mối quan hệ giữa NFT và thế giới nghệ thuật là gì?

Nếu bạn tin vào sự cường điệu, NFT sẵn sàng biến đổi thế giới nghệ thuật, thay đổi không chỉ cách thức mua và bán tác phẩm nghệ thuật mà còn cả loại nghệ thuật mà chúng ta đánh giá và nghệ sĩ nào. Nhưng NFT sẽ không chỉ đưa nghệ thuật kỹ thuật số lên hàng đầu, họ sẽ mang lại “sự minh bạch trong thế giới nghệ thuật”. Và họ sẽ thưởng cho các nghệ sĩ bằng tiền bản quyền bán lại, vì bạn có thể nhúng các hợp đồng vào NFT để trao phần trăm cho các nghệ sĩ mỗi khi tác phẩm được mua.

NFT có phải là một loại hình nghệ thuật mới?

Không. NFT không phải là một phương tiện nghệ thuật mới như sơn dầu, in ấn, nhiếp ảnh hoặc video nghệ thuật. NFT là công cụ tài chính. Họ làm cho việc bán các tệp kỹ thuật số trở nên dễ dàng hơn bằng cách tạo ra sự khan hiếm. Nghệ thuật kỹ thuật số đang được mở khóa bởi NFT và đang “châm ngòi cho sự bùng nổ của tài năng và sự đổi mới” sẽ trở thành “phong trào lịch sử nghệ thuật quan trọng nhất trong cuộc đời chúng ta”.

Chất lượng của nghệ thuật NFT được đánh giá thế nào?

Giống như cách bạn đánh giá chất lượng của bất kỳ tác phẩm nghệ thuật nào. Một phần lớn là do chủ quan. Một phần khác ít hơn - đó là lý do tại sao sự đồng thuận phát triển. Nhưng trong thế giới nghệ thuật, đã có một thời gian kỹ năng, kỹ thuật hoặc lao động vốn được coi là quan trọng. Một số tác phẩm có giá trị nhất - ví dụ như của Andy Warhol, Jackson Pollock và Cy Twombly - được thực hiện nhanh chóng và không có kỹ năng rõ ràng.

NFT thực sự đang giải quyết những vấn đề gì?

Công nghệ mới tạo ra những khả năng mới, nhưng chúng thường được hoan nghênh vì đã giải quyết được những vấn đề không thực sự tồn tại. NFT không được phát minh ra với tính nghệ thuật. Nhưng bây giờ họ đang ở đây, “giải quyết vấn đề” trong thế giới nghệ thuật không nhất thiết phải ở đó. Vấn đề chính mà NFT tạo ra trong thị trường nghệ thuật là hệ quả không lường trước được từ điểm bán hàng tuyệt vời của họ: sự khan hiếm. Nó chỉ ra rằng sự khan hiếm tự nó là không đủ. Để nâng cao giá trị, bạn cũng cần có nhu cầu. Sự thổi phồng xung quanh NFT là một cách để tạo ra điều đó. Nhưng việc tạo ra các NFT cực kỳ dễ dàng đã gây ra một sự căng thẳng giữa sự khan hiếm mà chúng thể hiện về mặt lý thuyết và sự dư thừa gây sốc của các NFT tung ra thị trường.

Ai sẽ phân loại các NFT tốt khỏi sự tràn lan của sự tầm thường?

Các đại lý và chuyên gia của nhà đấu giá sẽ giúp đỡ và nhiều người đã tham gia vào trò chơi. Nhưng có một điều trớ trêu lớn ở đây: Sự minh bạch và dễ dàng trong việc mua và bán NFT cuối cùng sẽ khiến các đại lý và nhà đấu giá trở nên dư thừa. Họ duy trì rằng nếu mọi người có thể nhìn thấy thứ gì đó có giá trị trên “sổ cái” công khai là gì và nó đã qua tay ai, thì sẽ ít cần đến những người trung gian hơn - những người thu về một phần lợi nhuận khổng lồ.

Các nghệ sĩ quan tâm nhất đến NFT, gallerist Lucas Zwirner cho biết, thường “Gặp khó khăn trong các khía cạnh khác của sự nghiệp và họ đang nắm bắt điều gì đó có liên quan. Họ mang theo tất cả những mầm kỳ vọng về thế giới nghệ thuật truyền thống và trồng nó vào hệ sinh thái mới này. Tôi chưa thấy đó là sự phù hợp tự nhiên”.

Các đại lý quan trọng ra sao?

Thế giới nghệ thuật chắc chắn có thể làm được với sự minh bạch hơn. Nhưng các đại lý đóng một vai trò lớn hơn trong sự nghiệp của nghệ sĩ hơn nhiều người nhận ra.

Các phòng trưng bày hàng đầu không chỉ trưng bày và quảng bá tác phẩm của các nghệ sĩ. Họ cũng bảo vệ thị trường của họ. Nếu việc bán đấu giá tác phẩm của nghệ sĩ diễn ra không tốt, họ sẽ trả giá cao hơn. Để ngăn chặn sự đầu cơ dẫn đến suy giảm giá trị của một nghệ sĩ, họ sẽ yêu cầu các nhà sưu tập ký các thỏa thuận hứa không bán lại trong vòng 5 năm. Để giúp củng cố danh tiếng của một nghệ sĩ nổi tiếng, họ thậm chí sẽ nhấn mạnh rằng các nhà sưu tập không chỉ mua một mà là hai tác phẩm của một nghệ sĩ nhất định và tặng một tác phẩm cho bảo tàng.

“Với NFT, tất cả những gì kiểm soát và nuôi dưỡng thị trường của một nghệ sĩ sẽ không còn nữa, bởi vì bạn có thể mua và bán một NFT trong vòng năm phút,” Meyohas nói.

Vậy điều gì sẽ xảy ra?

Theo Meyohas: “Thế giới nghệ thuật truyền thống và thế giới NFT sẽ xích lại gần nhau hơn.”

Cơn sốt NFT rõ ràng đang làm “thế giới nghệ thuật” bao gồm một nhóm các cộng đồng khác nhau ngày càng mở rộng. Và như Zwirner đã nói, “Các cộng đồng khác nhau đang phát triển các tiêu chuẩn đánh giá khác nhau cho những gì khiến nghệ thuật trở nên tốt đẹp. Nghệ thuật mà một người coi trọng chắc chắn sẽ gắn liền với thế giới quan của người đó. Ngay bây giờ, có một thế giới quan kỹ thuật số đang mở ra, trong đó đối tượng kỹ thuật số, giống như trải nghiệm được đánh bạc, được ưu tiên hơn trải nghiệm sống. Phần lớn cuộc sống của hàng trăm triệu người đang diễn ra trực tuyến và điều đó sẽ ảnh hưởng đến loại hình nghệ thuật mà họ thích.”

Ở Việt Nam, theo Ace Le, NFT ra đời từ mong ước chính đáng vì nghệ sĩ nhưng đang bị “tung hỏa mù”. Anh cho biết, năm 2014 lập trình viên Anil Dash và nghệ sỹ kỹ thuật số Kevin McCoy đồng phát minh ra NFT, hiểu đơn giản là “một mã số độc nhất, không thể sao chép”.

“Anil và Kevin là muốn bảo vệ quyền lợi cho nghệ sĩ thông qua hình thức giao dịch phi tập quyền: các tác phẩm NFT được giao dịch trực tiếp giữa người mua và người bán, và tác giả gốc sẽ vĩnh viễn được trích một phần doanh thu cho mỗi giao dịch. NFT sinh ra là để phá bỏ toàn bộ tầng lớp môi giới trung gian – phòng tranh, nhà đấu giá, cò tranh. Một mong ước chính đáng, bởi trong các giao dịch thứ cấp truyền thống (qua môi giới hoặc sàn đấu giá), tiền không rót đồng nào vào túi nghệ sĩ, mà vào túi người bán và môi giới.

Nhưng NFT đã bị chủ nghĩa cơ hội lợi dụng và trục lợi. Tại Việt Nam, với kiến thức nền hạn chế, những bước chập chững của NFT – đặc biệt là phân khúc số hóa tranh vật lý – đang lung lay mạnh theo những chiêu trò tung hỏa mù của một bộ phận tham gia.”. Ace Le kết luận: “Đồng ý rằng NFT là một công nghệ đột phá – nhưng phá gì thì phá, miễn đừng phá đi nền tảng kiến thức, giá trị văn hóa, và sự tôn trọng khán giả.”

Thành Duy

Theo washingtonpost và soi.com.vn.

Nguồn Văn nghệ số 17/2022