|
“Gọi nắng” là tập thơ thứ 6 của nhà thơ Dương Văn Lượng, sau những “Khoảng lặng”, “Miền ký ức”, “Hoa sóng”, “Tự thức”, “Qua miền tối sáng”. Để thấy sức viết đáng kể và đáng nể của nhà thơ người Hà Nội gốc Quảng Bình này. Đấy là về mặt số lượng, còn về mặt chất lượng, thì sao? Có thể nói, Dương Văn Lượng đã tạo nên một thứ “ánh sáng chậm” khác lạ trong thơ, như cách nói của một nhà thơ nổi tiếng người Bun-ga-ri mà tiếc tôi không còn nhớ tên. Và Dương Văn Lượng đã góp phần khẳng định: Đến với thơ không bao giờ chậm và không bao giờ muộn cả.
“Gọi nắng” có nhiều bài thơ nói về thơ và những gì liên quan đến thơ, thật thấu tình, đạt lý bằng thơ. Dương Văn Lượng quan niệm: Thơ phải tự “tìm lối đi”, phải “đánh thức bản năng người”, “trước linh thiêng ngôi đền thi ca/ thần sáng tạo gọi tên bình đẳng”, tác giả phải “né sang bên/ để người đọc đi tiếp”(Lối, Tự biết, Vịn, Trả lời bạn thơ) và thơ viết không phải chỉ để cho người viết, cho một người: “Có biết đâu khi tôi viết cho tôi/ Cũng là lúc tôi viết cho người khác” (Viết cho người khác). Còn một khi đã làm thơ, đã hết lòng với nghiệp thơ thì cũng chẳng khác nào “Thân đã tằm sao thoát vương tơ” (Thi nhân). Như vậy, thơ phải làm gì, nhà thơ phải làm gì, và nhà thơ là ai, thiên chức của nhà thơ là gì, thân phận nhà thơ thế nào… đã được trả lời rất cô đọng, tối giản trong thơ.
Vẫn tiếp tục cái mạch ấy, “Về phía nỗi đau” là một tứ thơ hay với nhiều câu thơ hay. Sau xuất phát của những gì rất thực chứng, mang giá trị thực chứng, tứ thơ được khái quát, được dồn nén lại ở 4 câu: “Những dòng người bỏ quê lên phố/ Giấc đổi đời trằn trọc đêm đêm/ Sấp ngửa chợ người bạc mặt mưa nắng/ Kiếp nửa làng nửa phố bấp bênh” và kết ở hai câu thật đắt:
Câu thơ tôi vương mùi trần tục
Lặng về phía nỗi đau không tên.
Chỉ là người đau đáu về kiếp người, đau đáu trước thời cuộc có nhiều biến động, thay đổi, mới sở hữu được những câu thơ như vậy! Đó là những câu thơ ngỡ như giản dị mà lại khó làm. “Lặng về phía nỗi đau không tên” hay hướng “về phía nỗi đau không tên”, cũng chính là cách nói, cách nghĩ thật nhân bản mà người phương Tây từng nói: “Tôi đứng về phe nước mắt”.
“Rêu” cũng là một tứ thơ nổi bật, đầy hàm ý, có màu sắc cập nhật, cũng rất đời sống, được thể hiện qua những câu thơ đọc lên không dễ quên:
Thế thái nhân tình đổi thay chóng mặt
Lòng người khúc khuất đa chiều
Chợ trời trắng đen sấp ngửa
Ta bỗng thành hòn đá
Lăn phía nào cũng rêu…
Riêng hai câu: “Ta bỗng thành hòn đá/ Lăn phía nào cũng rêu” là một đơn vị thơ cũng thật hay.
Nỗi đau đáu về kiếp người, đau đáu trước thời cuộc có nhiều biến động, thay đổi còn được nối dài ở hai câu trong “Những hàng bia tiến sĩ”, “Ai hay buổi kim tiền sấp ngửa/ Bia đá ông nghè cũng mặt chau”. Rồi nhờ “Soi trong gương rạn/ Thấy đời hiện sinh” (Hiện sinh), rồi bởi “Phần mờ phần tỏ/ Phần cũng tại góc nhìn” (Đón cháu) cộng với chứng kiến lẫn trải nghiệm cá nhân mà Dương Văn Lượng nhận ra một cách hết sức sâu sắc, gẫy gọn và sáng tỏ: “Mỗi bước nhân loại lên bậc thang văn minh/ Không tẩy hết vết bùn đạo đức”.
|
Bên cạnh những câu thơ khúc chiết với nhiều ngẫm ngợi, gợi mở trên, ta còn bắt gặp ở Dương Văn Lượng một phẩm chất thi sĩ, qua cái nhìn say cháy của một thi nhân. Có lẽ ít có người nhìn ra được vẻ đẹp vốn rất bình dị mà sống động, lại rất nên thơ ở một bản làng của một tỉnh miền núi như Dương Văn Lượng. Chỉ nhìn “Em gái bản/ Rải tóc mình ra phơi” mà Dương Văn Lượng cảm và thấy: “Suối đột nhiên ngừng chảy/ Mây đột nhiên ngừng trôi/ Đàn bướm thôi bay lượn/ Hoa cúi mặt không cười/ Con chim rừng quên hót/ Lá bên rừng kém tươi…” Rồi trong một chuyến tàu đêm thôi, ôm bó hoa tặng trong tay, Dương Văn Lượng thấy nhớ người tặng hoa và trong lòng ông hốt nhiên bật ra câu hỏi: Về đâu và những câu thơ nặng trĩu và da diết ân tình: “Nhìn hoa/ hoa vẫn còn tươi/ Còi đêm/ tàu chạy nhớ người tặng hoa/ Cuộc đời là mấy sân ga/ niềm riêng một khúc biết là về đâu/ Tình như nước quyện chân cầu…”
Cách nay đã lâu, trong “Tặng người sinh sau”, nhà thơ lớn người Đức Bectol Brecht khẳng định: “Người bạn sau cùng/ Ngồi đối mặt với chúng ta/ Là Hư Vô. Nhiều năm sau Bectol Brecht, Dương Văn Lượng viết trong “Trở lại Tràng An”:
Giữa mênh mông sông núi đất trời
Ta muốn hỏi vô cùng vô tận
Ta là ai
Ta từ đâu đến
Ta về đâu trong cõi vô thường?
Nêu thế để thấy những câu hỏi trên, tuy vẫn là những câu hỏi muôn thuở, nhưng vẫn còn nguyên giá trị, vẫn mới, nếu như con người vẫn muốn đi tìm ý nghĩa đích thực của đời sống và đích thực lẽ làm người.
Đặng Huy Giang | Báo Văn nghệ
------------
Bài viết cùng chuyên mục:
