 |
| Nữ hoàng livestream Hoàng Hường |
Chuỗi sự kiện đặt ra câu hỏi về mối liên hệ giữa sự nổi tiếng và khả năng lôi kéo dư luận để kiếm lời bất chính. Sâu xa hơn là vai trò của sức đề kháng của từng cá nhân trong môi trường số, trước hàng loạt hình ảnh, thông tin bắt mắt, bắt tai.
Ngày 13/10/2025, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP.HCM đã khởi tố và bắt tạm giam Võ Thị Ngọc Ngân (nghệ danh Ngân 98) về tội Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm. Theo kết quả điều tra ban đầu, Ngân là người điều hành thực tế của Công ty TNHH Zubu và một hộ kinh doanh cùng tên, chuyên phân phối các sản phẩm giảm cân và thực phẩm chức năng.
Trong quá trình kiểm tra, cơ quan chức năng phát hiện một số sản phẩm không được cấp phép, có chứa hoạt chất bị cấm như sibutramin và phenolphthalein. Tại nơi ở của bị can, lực lượng chức năng thu giữ khoảng 80 sổ đỏ, tiền mặt, sổ tiết kiệm và nhiều tài sản có giá trị khác.
Sau đó một ngày, báo chí đưa tin, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an TP. Hà Nội khởi tố Nguyễn Hòa Bình (thường được biết đến với biệt danh Shark Bình), Chủ tịch Tập đoàn NextTech, cùng 9 người khác, về hai tội danh: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản và Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng.
Các bị can bị cáo buộc đã phát hành trái phép đồng tiền số AntEx, huy động vốn từ khoảng 30.000 nhà đầu tư, thu về khoảng 4,5 triệu USD T (1 USD T = 1 USD), tương đương 117 tỷ đồng. Sau đó, họ sử dụng phần lớn số tiền này để chuyển nội bộ hoặc chi tiêu cá nhân. Cơ quan điều tra đã tiến hành kê biên tài sản trị giá khoảng 900 tỷ đồng, gồm hơn 500 cây vàng, sổ đỏ, tiền mặt và nhiều tài sản khác.
Trước đó mười ngày, Bộ Công an đã khởi tố bà Hoàng Thị Hường, người điều hành chuỗi thương hiệu mỹ phẩm và phòng khám răng. Hoàng Hường nổi tiếng trên mạng bởi những buổi livestream cùng clip gây phản ứng trái chiều. Hoàng Hường bị khởi tố về tội Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng. Theo thông báo chính thức, từ năm 2021 đến giữa năm 2025, hệ sinh thái gồm 18 công ty và 25 hộ kinh doanh liên quan đến bà Hường đã ghi thiếu doanh thu khoảng 1.800 tỷ đồng. Ngoài ra, một số hành vi quảng cáo gây hiểu lầm công dụng sản phẩm cũng đang được tiếp tục điều tra.
 |
| DJ Võ Thị Ngọc Ngân (nghệ danh Ngân 98). |
Cuối năm 2024, vụ việc liên quan đến sản phẩm kẹo rau củ Kera cũng gây chấn động dư luận. Đối tượng chính của vụ án được xác định là những người rất có ảnh hưởng trên mạng xã hội như hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Quang Linh Vlog và Hằng Du Mục. Họ đều đã bị xử lý hình sự. Ba cá nhân này bị khởi tố về tội Lừa dối khách hàng, sau khi kết quả kiểm nghiệm cho thấy sản phẩm được quảng cáo không đạt hàm lượng chất xơ như cam kết, gây hiểu lầm nghiêm trọng đối với người tiêu dùng.
Các cá nhân bị cáo buộc vi phạm đã bị bắt. Lực lượng chức năng vẫn đang rốt ráo điều tra để cung cấp những kết luận. Và tòa sẽ đưa ra bản án chính thức. Họ sai, không gì có thể ngụy biện. Nhưng sâu xa hơn, không phải ngẫu nhiên mà họ có thể thao túng và thu lời được số tài sản khổng lồ như vậy.
Tất cả bắt nguồn từ cách vận hành của thời đại mạng xã hội đã làm “hư” dần mắt và tai của chúng ta. Nó bào mòn khả năng tư duy độc lập thông thường. Nó thúc đẩy con người ra quyết định bởi tiếng tung hô (và cả tranh cãi). Nó khiến mỗi cá thể coi hành vi mua hàng/ đầu tư bị chi phối rất nhiều bởi thuật toán.
Thuật toán của các nền tảng ưu tiên nội dung gây va chạm, thương mại chỉ quan tâm lợi nhuận, và đám đông thì ưa chuộng những câu chuyện drama dễ nuốt. Luật chung của thế giới ảo: Ai ồn ào hơn, người đó thắng. Hệ sinh thái truyền thông mới đã thưởng cho sự hào nhoáng và cực đoan, vô tình hay cố ý bỏ qua giá trị chân thực.
Chúng ta đã đặt cả xã hội lên đường ray của “đường hình”. Ở đó, mọi thứ chạy theo khung hình đẹp, phát ngôn sốc, nhân vật lộng lẫy. Còn “đường cảm” (tức khả năng cảm thụ, phân biệt và tự kiểm chứng thông tin) thì dần bị triệt tiêu. Thông tin trên mạng được gọt giũa cho thật bắt mắt, giàu kịch tính để câu view, đẩy trải nghiệm của người dùng vào trạng thái thụ động: chỉ cần lướt và nhìn, từng clip 30 giây trôi ào ào. Còn suy ngẫm, lắng nghe thực sự, phản biện thực sự thì ngày càng kém đi.
Hãy nhìn vào thói quen ăn uống thời đại mạng xã hội. Cái miệng của chúng ta đang “hư” dần vì đôi mắt được nuông chiều quá lâu. Nhiều người (đặc biệt là giới trẻ) ăn uống bằng màn hình điện thoại. Vào quán ăn mà mở TikTok ầm ĩ, vừa ăn vừa lướt, không dành thời gian cho cái miệng là chuyện thường.
Còn chụp ảnh nữa. Món ăn mới hay quán xá giờ nổi tiếng trước hết phải chụp ảnh đẹp, chưa chắc vì hương vị ngon. Bát bún phải ra hình bốc khói tầng tầng, miếng thịt phải được quay chậm rung rinh, ly cà phê phải tạo dòng chảy từ máy như suối thánh. Loay hoay đợi đủ góc quay đẹp thì món ăn đã nguội ngắt, bữa ăn bị biến thành trailer quảng cáo, và cái lưỡi chỉ còn nhiệm vụ ký nhận cho có. Khi cảm giác thật bị thay thế bằng bằng chứng hình ảnh, con người ta mất dần năng lực sống thực, chứ không chỉ là câu chuyện vị giác.
Trở lại những “cô 98”, “Shark Bình”, “Hoàng Hường”, họ bị vướng lao lý vì sai phạm nhưng đã sống quá lâu nhờ “oxy” từ hệ thống. Hệ thống ở đây chính là môi trường truyền thông xã hội và thói quen đám đông đã nuôi dưỡng những hiện tượng ồn ào. Rõ ràng, trách nhiệm cá nhân của người vi phạm là có và họ sẽ phải trả giá trước pháp luật. Nhưng trách nhiệm hệ thống cũng không nhỏ: nếu “luật chơi” vẫn thưởng cho kẻ ồn ào, vẫn đề cao ánh hào quang phù phiếm, thì sẽ còn những DJ, những hoa hậu, những “cá mập” khác đứng chờ sau cánh gà.
Lật nhào hoàn toàn quy luật sinh lời của những cỗ máy tỉ đô có là bất khả? Tất nhiên, để giải quyết triệt để vấn nạn này sẽ cần những động thái mạnh mẽ từ phía luật pháp, cơ quan quản lý và truyền thông, giáo dục… Đó là câu chuyện rất dài và cũng không nằm trong khuôn khổ bài viết này.
Ngay bây giờ, điều khả thi nhất chính là những hành động nhỏ nhưng thiết thực từ mỗi người dùng mạng xã hội. Đã đến lúc chúng ta tự điều chỉnh thói quen của mình trong thế giới ảo, bằng những nguyên tắc bất khả thương lượng: Không mua thứ mà mình không hiểu rõ nguồn gốc, giá trị; không xem những nội dung chỉ làm mình trì độn đi; không chia sẻ những thông tin mà mình chưa chắc đúng; không tung hô những người nổi tiếng trên mạng gây tổn hại người khác.
Nhìn lại vụ Ngân 98 hay bất kỳ “ngôi sao mạng” tai tiếng nào, bài học sâu xa nằm ở chính chúng ta. Một thời đại mà “đường hình” lấn lướt “đường cảm” tất yếu sẽ sản sinh ra những “ngôi sao rác”: ồn ào và rẻ tiền.
Muốn chấm dứt vòng xoáy hào nhoáng ảo đó, mỗi chúng ta hãy cùng quay về những giá trị chân thực: nếm bằng lưỡi, nghe bằng tai, nhìn bằng đôi mắt tỉnh, và yêu bằng rung động chân thành, không cần livestream.
