Mỗi năm vào mùa lá rụng, nhìn những cánh lá vàng khô rơi đầy đường là tôi lại thấy buồn, một nỗi buồn mênh mang thật khó tả. Thế là một đời lá nữa đã trôi qua, nhường chỗ cho những chồi non xanh mướt. Kiếp người cũng như chiếc lá vậy, thật ngắn ngủi. Chỉ khác là dư ảnh của đời người thì còn mãi trong ký ức đời sau.

Cứ mỗi lần có dịp trở về thành phố quê hương là tôi lại không quên tìm đến cái nơi ấy, nơi có cây bàng cổ thụ giờ chỉ còn trơ khấc những cành khô. Tôi thường tựa lên cái thân cây mốc thếch xù xì của cây bàng, vuốt ve lên từng cục u tròn lẳn của nó như muốn gần gũi một người thân. Trong lòng tôi lại vang lên tiếng gọi như từ cõi xa xăm “Bà ơi! Bây giờ bà đang ở đâu? Bà có còn khổ nữa không?”

Dạo ấy, tôi chỉ là một cô bé con sáu tuổi hay theo mẹ lon ton đi chợ. Chợ đông, mẹ sợ tôi lạc nên thường gửi tôi lại cho một bà già ở căn lều ngay bên cổng chợ. Bà tuy già nhưng còn khoẻ. Tôi cũng thích ở lại xem bà tráng bánh cuốn. Bánh cuốn của bà chỉ bán cho người nghèo vì bánh không có nhân. Cả ngày bà chỉ tráng chừng một rổ con để lên chiếc chõng tre, bán cho các bà nhà quê đi chợ ăn đỡ đói lòng. Bà bảo chỉ bán chừng ấy cũng đủ tiền mua gạo, mua rau ăn qua ngày rồi. Tôi ngồi xem bà tráng bánh, thỉnh thoảng lấy cho bà gáo nước, đẩy hộ bà thanh củi. Được bà sai, tôi thích lắm, vì cảm thấy mình được người khác cần. Như để trả công, bà thường cho tôi những chiếc bánh tráng đứt, bảo tôi ăn. Tôi cũng thích lắm. Tuy bánh không có nhân nhưng bột mịn dẻo, chấm nước mắm ngon, tôi ăn thấy ngon hơn bất cứ thứ quà gì mẹ mua. Lúc đầu mẹ tôi cũng không bằng lòng nhưng thấy tôi thích đành thôi. Bây giờ nhớ lại cái bánh không nhân ấy, tôi vẫn còn thèm, dù đã được thưởng thức bao nhiêu thứ sơn hào hải vị.

“Bà ơi! Bà có còn nghèo nữa không?”

Ảnh minh họa. Nguồn pixabay

Như đã thành thói quen. Sau khi lớn lên đi chợ một mình tôi vẫn thường rẽ vào ngôi nhà của bà. Bà đã già hơn. Bà không còn tráng bánh được nữa. Chiếc chõng vẫn còn đó, nhưng để trên là vài cái bát cũ kỹ, bên cạnh là một vò chè xanh ủ trong chiếc thúng lót trấu. Cả ngày bà chỉ đun có một nồi chè xanh thôi, nhưng có hôm đi chợ rẽ vào tôi vẫn còn thấy bà loay hoay chưa ủ được nồi nước. Lưng bà còng xuống hơn, bà bưng nồi nước thật khó khăn. Trong mảnh sân sau nhà bà là một đống lá bàng khô. Bà bảo: Bây giờ bà không có tiền mua củi nữa, bà phải đi quét lá bàng về đun. Cây bàng to lớn trước cổng chợ như một nhà hảo tâm, cứ mỗi mùa lá rụng trút không biết bao nhiêu là lá khô cho bà đun. Mỗi chiều tan chợ, bà lại lòm còm đi quét lá khô và quét cả những rác rưởi của cổng chợ. Chả trách mà cổng chợ hồi ấy lúc nào cũng sạch tinh. Bà gom lá còn cất trữ cho cả mùa không lá rụng nữa. Mỗi lần rẽ vào nhà bà, tôi lại mua cho bà bó củi cành khô. Bà cảm động lắm, cười móm mém. Đôi mắt già nua nhăn nheo vẫn ánh lên lung linh. Bà xuýt xoa: “Cháu tốt quá, ở lại ăn cơm với bà nhá”. Lúc đó tôi chỉ muốn khóc thôi vì bà làm gì có cơm. Nồi cơm của bà là nồi hạt bo bo ninh nhừ, hoặc nồi khoai luộc ăn với cá quẩn khô (thứ cá bây giờ người ta chỉ cho mèo ăn). Có lần tôi đem cho bà mấy cái áo cũ của mẹ bà mặc trong mùa đông. Bà cứ giơ lên ngắm mãi, bảo để dành lúc nào thật rét mới mặc kẻo lúc rét quá lại không chịu được.

Tôi không hỏi bà nhưng được người trong chợ kể rằng bà đã ở trước cái cổng chợ này lâu lắm rồi. Bà từ đâu đến không ai biết. Không chồng không con. Trước kia chỗ nhà bà là một cái miếu hoang. Bà tá túc trong đó, dọn dẹp hương khói. Lâu dần người ta cũng cho bà dựng một căn lều để ở. Với tôi, bà từ đâu đến không quan trọng, tôi chỉ thấy bà là một người đàn bà nghèo khổ và đơn côi. Tôi thấy thương bà như một người ruột thịt.

Rồi tôi phải đi học xa. Chỉ một năm thôi, một năm tôi không gặp bà, thế mà khi hè trở về tôi đã không còn thấy bà đâu nữa. Căn lều cũng đã biến mất thay bằng một dãy nhà ngói với tấm biển đề “Ban quản lý chợ”. Cây bàng đã thay lá, nhưng dường như lá cũng thưa thớt hơn. Mảnh sân đầy lá mục. Tôi thẫn thờ đứng bên cây bàng, tựa vào cây như bấu víu một người thân cuối cùng. Hỏi không ai biết, tìm chẳng ai hay vì bà đâu có ai là người thân. Bà đi đâu, ai để ý làm gì?

Vài năm sau nữa tôi có dịp trở lại, tất cả đã lại thay đổi nhiều hơn. Khu chợ đã thành một bãi đất trống tan hoang, người ta đang xây dựng một siêu thị lớn. May mà cây bàng không nằm trong bản thiết kế ấy. Nó vẫn ở lại, nhưng đứng chơ vơ, lạc lõng giữa một khoảnh đất mênh mông bộn bề bụi cát. Đã qua mùa rụng lá mà những chồi xanh sao vẫn chẳng thấy đâu...