|
THƠ - BÀI 1
R.TAGORE
Bạn ơi xin đừng ngại
Hãy bước xuống đất cằn,
Chớ đừng mơ mộng mãi
Giông tố đang dữ dằn
Chớp đập vỡ giấc ngủ
Mau bước xuống đời thường,
Ảo mộng rách toang đó
Hãy náu bên đá tường.
Nguyễn Linh Quang (dịch)
LỜI BÌNH
R.Tagore là nhà thơ Ấn Độ. Ông là tấm gương tiêu biểu về tình thần đấu tranh giải phóng đất nước khỏi sự đô hộ của thực dân Anh. Bản dịch trên được cho là hay và sát với nguyên văn khi đề cập đến trách nhiệm của người dân trước hiện thực khổ đau của dân tộc, khuyên mọi người hãy từ bỏ những ảo mộng viển vông để hòa vào cuộc sống đời thường của nhân dân, để đấu tranh xây dựng một tương lai tươi đẹp cho đất nước.
Mở đầu bài thơ là lời nhắn gửi được R.Tagore viết trong khổ thơ đầu:
Bạn ơi xin đừng ngại,
Hãy bước xuống đất cằn.
Chớ đừng mơ mộng mãi
Giông tố đang dữ dằn.
Đặt bài thơ trong hoàn cảnh xã hội Ấn Độ lúc bấy giờ mới thấy hết ý nghĩa nhắn nhủ khơi dậy từ bài thơ. Câu thơ mở đầu thật giản dị và gần gũi. Nhà thơ xưng hô như bạn với bạn và lời nhắn nhủ cũng rất nhẹ nhàng: Bạn ơi xin đừng ngại/ Hãy bước xuống đất cằn để rồi đến câu thơ thứ hai, cũng với tâm thế đó nhà thơ đã đi vào lòng người mà mình nhắn nhủ bằng một từ khuyên nhủ: Hãy. Nhà thơ khuyên: Hãy bước xuống đất cằn. Hình tượng thơ mang ý nghĩa tượng trưng: đất cằn ở đây chính là mảnh đất Ấn Độ dưới ách đô hộ của thực dân Anh và mảnh đất ấy đầy rẫy những bất công, đầy rẫy cảnh đói khổ. Sự thức tỉnh từ câu thơ bắt nguồn từ trách nhiệm của nhà thơ trước vận mệnh của đất nước.
 |
R.Tagore là nhà thơ lớn của Ấn Độ và Thế giới. R.Tagore được giải Nô ben văn học năm 1913 với tập thơ Thơ dâng. |
Cái nhìn sâu sắc xuất phát từ trách nhiệm của một công dân trước hoàn cảnh của đất nước: ông tiếp tục thức tỉnh lương tri của những người dân Ấn Độ qua hai câu thơ cuối khổ thơ đầu:
Chớ đừng mơ mộng mãi
Giông tố đang dữ dằn
Trong xã hội Ấn Độ, đầu thế kỷ XX không hiếm những cá nhân bị sự lừa dối từ cái vẻ hào nhoáng của nước Anh đang mở rộng thuộc địa, mở rộng tầm ảnh hưởng của chủ nghĩa tư bản tới các nước mình đang đô hộ. Nhà thơ R.Tagore đã tỉnh táo chỉ ra cái ảo mộng hão huyền của một bộ phận dân Ấn Độ khi tin vào những điều mà Thực dân Anh đang tuyên truyền. Thực tế phũ phàng trên đất nước Ấn Độ dưới ách đô hộ của thực dân Anh đúng là Giông tố đang dữ dằn. Hình tượng mang ý nghĩa tượng trưng cho những bất công nghèo khổ ở Ấn Độ là hình tượng giông tố, mới dữ dằn làm sao!
Sự phát triển của tứ thơ làm sáng tỏ và nhấn mạnh thêm mong muốn của R.Tagore là tiếp tục lời khuyên về thái độ sống, về trách nhiệm của những người dân trước vận mệnh của dân tộc: Chớp đập vỡ giấc ngủ/ Mau bước xuống đời thường. Lời gọi của nhà thơ như thôi thúc mọi người hãy hòa mình với cuộc sống của dân tộc. Ngôn ngữ thơ vẫn là ngôn ngữ giản dị giàu sức biểu cảm. Dường như R.Tagore đã chiêm nghiệm từ chính cuộc đời mình để nhắn nhủ mọi người phải khẩn trương thay đổi nếp nghĩ, nếp sống; không ngần ngại chỉ ra thực tế vỡ mộng của bao lớp người dân Ấn Độ bị thực dân lừa dối mê hoặc. Hai đất nước Ấn Độ và Việt Nam không chỉ có nét tương đồng về văn hóa mà còn có cả những hoàn cảnh lịch sử gần giống nhau: Ấn Độ bị thực dân Anh đô hộ, còn Việt Nam bị thực dân Pháp xâm lược. Chính vì thế mà ta thấy cũng như Tagore, Nguyễn Ái Quốc đã lên án chế độ thực dân Pháp và cảnh tỉnh những ai còn mơ hồ về bản chất chế độ thực dân Pháp qua tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp. Phải nhận thức được hoàn cảnh đó mới thấy được trách nhiệm của một người dân mất nước để thức tỉnh, để vượt qua sự lừa dối và cám dỗ từ những luận điệu tuyên truyền mị dân của bọn thực dân cướp nước.
Đọc bài thơ này ta càng cảm phục R.Tagore bởi những tác phẩm của ông có sức lay động lòng người. Đồng thời hiểu thêm về một nền văn hóa, hiểu thêm giá trị trường tồn của những vần thơ giàu chất hiện thực và giàu tính chiến đấu chống lại sự áp bức bóc lột của chế độ thực dân xâm lược, để tiếp tục phấn đấu xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
