Cả diễn viên Trần Lực lẫn nhà quay phim kỳ cựu Nguyễn Hữu Tuấn, hai trong số nhiều nhân vật gạo cội trong giới điện ảnh tham dự sự kiện mang tên WE VIVA CINEMA tại hội trường Ngụy Như Kon Tum, Đại học Tổng hợp Hà Nội chiều 22-2, khi được hỏi, đều trả lời: “Trước đây, chúng tôi làm phim xong là mang ra chiếu, cùng lắm có một buổi họp báo ra mắt. Còn đây, dự án vẫn đang tiến hành mà đã làm lễ giới thiệu trang trọng, trước đây chúng tôi chưa từng thấy bao giờ”…
Đó là buổi giới thiệu dự án phim “1982” của Điệp…
Điệp, ở đây là Nguyễn Hoàng Điệp, thường tự nhận là “Điệp béo”, dân trong nghề thỉnh thoảng gọi là “Điệp điên”. Là nữ đạo diễn điện ảnh nhưng trong suốt quá trình gắn với hai chữ “điện ảnh”, cô còn làm nhiều việc khác không liên quan, như tổ chức các sự kiện gắn với thơ, kịch Lưu Quang Vũ chẳng hạn.
Sự nghiệp điện ảnh của Nguyễn Hoàng Điệp bắt đầu năm 2005 với bộ phim ngắn đầu tay Mùa thứ 5, vốn là tác phẩm tốt nghiệp của cô tại Trường Đại học Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội. Phim đoạt giải ba tại Cuộc thi phim ngắn toàn quốc 2005 diễn ra trong năm 2006.
Từ 2008, Nguyễn Hoàng Điệp bắt đầu sản xuất - đạo diễn các series phim truyền hình và sitcom như Chít và Pi, Bộ tứ 10A8 chiếu trên các kênh truyền hình VTC1, VTV3.
Năm 2009, Nguyễn Hoàng Điệp có một bước ngoặt sự nghiệp khi tham gia đồng sản xuất cho Bi, đừng sợ!, bộ phim đầu tay của đạo diễn Phan Đăng Di. Bộ phim được gửi trình chiếu ở gần 40 liên hoan phim quốc tế, kể cả Cannes, giành nhiều giải thưởng ở các liên hoan này.
Quá trình tham gia với vai trò sản xuất Bi, đừng sợ! và làm việc trực tiếp với đạo diễn Phan Đăng Di đã mang lại cho Nguyễn Hoàng Điệp những kinh nghiệm vô song về việc cần những gì để làm một bộ phim độc lập cùng một tinh thần xuất phát từ nội tâm cô: Điệp, đừng sợ!
Chính những kinh nghiệm cùng với tinh thần đột khởi này đã thôi thúc Điệp, từ 2008 đến 2014, viết kịch bản, đạo diễn, sản xuất bộ phim điện ảnh đầu tay: Đập cánh giữa không trung. Câu chuyện xoay quanh những mối quan hệ u ám của một cô gái trẻ bị đẩy vào tình trạng phải phá thai được Điệp kể lại bằng một thứ ngôn ngữ điện ảnh nguyên chất đậm đặc. 99 phút phim tràn đầy những hình ảnh ẩn dụ cùng với mùi vị nhục cảm tràn ngập mang đến cho Đập cánh giữa không trung giải phim hay nhất của Liên đoàn Các nhà phê bình phim châu Âu và Địa Trung Hải (FEDEORA) tại Liên hoan phim quốc tế Venice (Ý) 2014; giải Đạo diễn xuất sắc nhất ở Liên hoan phim quốc tế Bratislava (Slovakia) 2014; 3 giải liên tiếp tại Liên hoan phim quốc tế Fribourg (Thụy Sĩ) 2015: Giải của Ban giám khảo trẻ tuổi dành cho phim hay nhất, Giải của Ban giám khảo quốc tế dành cho tác phẩm đáng chú ý, Giải của Ban giám khảo phong trào Đại đoàn kết dành cho bộ phim xuất sắc nhất. Ban giám khảo tại Liên hoan phim Ba châu lục (Pháp) 2014 cũng trao giải đặc biệt cho Đập cánh giữa không trung…
Có một “giải đặc biệt” khác mà Nguyễn Hoàng Điệp tự trao cho mình khi đầu năm 2015, cô can đảm (và liều) tự phát hành Đập cánh giữa không trung theo hướng độc lập, dù thiếu kinh phí để quảng cáo. Đập cánh giữa không trung trở thành bộ phim độc lập đầu tiên phát hành thương mại và gặt hái được thành công tại phòng vé Việt Nam. Như Điệp từng thổ lộ, cô quyết định độc lập phát hành Đập cánh giữa không trung vì muốn “thay đổi cái nhìn của các nhà phát hành và các chủ rạp chiếu về phim nghệ thuật, cứ mặc định phim kiểu như Đập cánh giữa không trung là khỏi nghĩ tới chuyện bán vé với doanh thu”.
Tinh thần hiệp sĩ này của Nguyễn Hoàng Điệp được Bộ văn hóa Pháp vinh danh cụ thể năm sau đó, 2016, với Huân chương hiệp sĩ Văn chương và Nghệ thuật, một danh hiệu trong bốn huân chương cấp Bộ của Cộng Hoà Pháp.
Nhưng kể từ Đập cánh giữa không trung 2014, đến 2024, mười năm đã trôi qua.
Với một đạo diễn điện ảnh như Nguyễn Hoàng Điệp, thỉnh thoảng được đồng nghiệp nói vụng là “Điệp điên” do nhiệt huyết quá mức của cô trong công việc, mười năm mới chỉ có một bộ phim điện ảnh như Đập cánh giữa không trung là quá ít. Luôn luôn, với Điệp, là phải “làm một cái gì đó”.
Một lần, qua điện thoại từ Hà Nội, cô thổ lộ mình cần “làm một cái gì đó” với Đỗ Thị Hải Yến, cô bạn diễn viên trong Sài Gòn. Đỗ Thị Hải Yến, bắt đầu với một vai phụ trong Mùa hè chiều thẳng đứng của Trần Anh Hùng, rực sáng với Phượng trong Người Mỹ trầm lặng của Phillip Noyce, rồi đến Chuyện của Pao của Ngô Quang Hải, Cánh đồng bất tận của Nguyễn Phan Quang Bình… Khi Điệp làm Đập cánh giữa không trung, Đỗ Thị Hải Yến tham gia hỗ trợ chỉnh sửa kịch bản, lời thoại, kể cả phụ trách tuyển vai cho phim ở thành phố Hồ Chí Minh.
Một tuần sau, Đỗ Thị Hải Yến bay ra Hà Nội. Mới nghe Điệp thổ lộ đến câu thứ ba về dự án mang tên “1982”, Đỗ Thị Hải Yến, theo lời thuật lại của cô, “đã thấy yêu dự án này”. Khi ngồi với Nguyễn Hoàng Điệp để bàn về dự án “1982”, Đỗ Thị Hải Yến nói: “Phải mời người này thì dự án mới thành công được”. “Người này” mà Đỗ Thị Hải Yến đề cập đến là chị Lê Thanh Hương, tổng giám đốc một thương hiệu mỹ phẩm quốc tế tại Việt Nam.
Nguyễn Hoàng Điệp quả có tài thuyết phục. Đỗ Thị Hải Yến phải nghe đến câu thứ ba mới thấy “yêu 1982”, chứ Lê Thanh Hương, theo lời thuật lại của chị ở buổi WE VIVA CINEMA, mới nghe Điệp nói hai câu về dự án, đã thấy “xúc động”. Cho đến khi tạm biệt nhau và lên xe taxi cùng Đỗ Thị Hải Yến, Điệp vẫn còn ngạc nhiên hỏi Yến: “Tôi nói nghe xúc động thật hả bà?”.
Nỗi xúc động của Tổng giám đốc Lê Thanh Hương có nghĩa là thương hiệu mà chị phụ trách tại Việt Nam đã và sẽ đồng hành cùng với Nguyễn Hoàng Điệp trong suốt dự án phim “1982”. Chị Lê Thanh Hương chia sẻ: “Với trọn vẹn tình yêu, tấm lòng phụng sự cái Đẹp cùng sự đồng hành của các Tri kỷ Điện ảnh, tôi tin rằng hành trình này sẽ còn vươn xa hơn nữa, tiếp tục chạm đến những khát vọng lớn lao để ngọn lửa điện ảnh mãi rực rỡ, trường tồn”.
Một người mẹ mất dần ký ức đột nhiên mất tích; cuộc tìm kiếm người mẹ của những người con chính là hành trình đi tìm lại bản thể, hàn gắn những vết nứt, những rạn vỡ vô hình, tìm lại những vẻ đẹp, những vẹn toàn đang ngày một phôi pha, làm lộ sáng những phức cảm tinh thần… làm nên mạch chính của câu chuyện điện ảnh mang tên “1982”.
Người “kể chuyện” bằng ống kính cho “1982” là Sven Zellner, đạo diễn hình ảnh đã tạo nên những thước phim quyến rũ và thực sự chấn động trong Don’t look at me that way (Giải thưởng lớn LHP châu Á Osaka (OAFF) 2016) và Black Milk. Mong muốn của Điệp trong “1982” là ống kính theo sát nhân vật, trở thành nhân vật; Hà Nội, qua những khuôn hình của Sven Zellner, sẽ sống động, riêng có, hấp dẫn và (như giữa hai người tình) luôn được ao ước sống cùng.
Còn Sven Zellner thì thổ lộ: “Hà Nội là bối cảnh lý tưởng cho câu chuyện. Chúng tôi muốn mang đến cho khán giả quốc tế một góc nhìn mới mẻ và chân thực về Việt Nam, vượt ra ngoài hình ảnh “bưu thiếp”” thường thấy”.
Đạo diễn người Pháp gốc Việt Trần Anh Hùng, đề cử Oscar cho phim quốc tế hay nhất với Mùi đu đủ xanh (1993), Sư tử vàng cho phim hay nhất Liên hoan phim Venice 1995 với Xích lô, một người mà tính cách khắt khe trong khi làm phim đã trở thành giai thoại, không ngần ngại đưa ra những lời bình luận: “Tôi biết Nguyễn Hoàng Điệp từ 20 năm nay. Trong chừng ấy năm, tôi đã chứng kiến sự trưởng thành của một nhân cách đáng kinh ngạc, mang nỗi âu lo, nhận thức sắc bén về bối cảnh xã hội và đạo đức của Việt Nam, lòng nhân ái và cách tiếp cận nhân văn với những người cùng thời với mình. Quan điểm của Điệp về xã hội Việt Nam chưa bao giờ ngừng khiến tôi ngạc nhiên, bởi nó vừa ngọt ngào vừa chua ngoa, vừa thận trọng vừa hài hước, vừa bạo lực lại rất đỗi dịu dàng… Những bộ phim mà Điệp làm rất hiếm ở Việt Nam. Với tư cách là một nhà làm phim khắt khe, tôi mong chờ “1982” và hy vọng lòng dũng cảm, sự kiên trì của cô ấy sẽ mang dự án đến thành công”.
Có một câu hỏi mà chắc chắn khán giả sẽ đặt ra: vì sao bộ phim lại mang tựa là “1982”?
Trong một cảnh quay “1982”, nhân vật người con gái (Đỗ Thị Hải Yến) hỏi người mẹ (đã mất dần trí nhớ): mẹ có nhớ con sinh năm nào không? Người mẹ (Chiều Xuân) trả lời, chính xác đến từng giờ từng phút giờ khắc cô sinh ra đời; năm sinh của cô con gái đó là 1982.
Nguyễn Hoàng Điệp cũng sinh năm 1982.
 |
| Một số thành viên đoàn phim giao lưu trong buổi We Viva Cinema. |
