Chuyên đề

Hàng rong trên đường phố Hà Nội xưa

Phạm Biển
Tư liệu 16:16 | 04/11/2024
Baovannghe.vn - Hàng rong không chỉ ở Hà Nội mới có nhưng hàng rong trên đường phố Hà Nội đã tạo nên nét đẹp riêng trong văn hóa của phố thị.
aa

Ở nơi đây người ta đi bán rong đủ mọi thứ thực phẩm: rau, củ, quả, tào phớ, xôi, chè, bánh mì...; đồ gia dụng: xoong, nồi, rổ, rá, chổi, thảm...; sửa chữa rong, mài dao kéo, thu mua phế liệu... Đặc biệt là những hàng hoa rong trên phố như tô điểm cho bức tranh phố xá thêm phần thi vị, đã tốn nhiều giấy mực của biết bao thi sĩ.

Hàng rong trên đường phố Hà Nội xưa
Gánh hàng lòng lợn tiết canh rong - Ảnh: Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp

Trước đây, người bán hàng rong chủ yếu đi bộ, gánh quẩy hàng trên vai hoặc đội trên đầu; nhiều mặt hàng được nhận diện với tiếng rao có âm điệu rất đặc trưng. Ngày nay, tuy siêu thị và cửa hàng tiện ích có ở khắp mọi nơi nhưng hàng rong vẫn rất phong phú, len lỏi vào các ngõ nhỏ của Hà Nội. Người bán hàng không chỉ đi bộ mà còn dùng xe thồ, xe đạp, xe máy. Nhiều loại hàng rong có tiếng rao được người bán hàng ghi âm rồi phát qua loa như: thu mua phế liệu, bán trái cây, bán dép, bán chổi...

Hàng rong trên đường phố Hà Nội xưa
Người đàn ông bán phở gánh - Ảnh: Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp

Phở gánh xuất hiện và dần phổ biến trên các con phố Hà Nội từ đầu thế kỷ 20. Nhà văn Thạch Lam đã khắc họa hình ảnh và hương vị của phở gánh: nước dùng trong và ngọt; bánh dẻo mà không nát; thịt mỡ gầu giòn chứ không dai; rau thơm tươi, hồ tiêu bắc, lại điểm thêm chút cà cuống... Hình ảnh và hương vị đó đã in sâu vào ký ức của bao thế hệ người dân Hà Nội.

Hàng rong trên đường phố Hà Nội xưa
Hàng nước giải khát rong (1953) - Ảnh: Trung tâm Lưu trữ Quốc phòng Pháp

Những người bán nước giải khát rong sử dụng đôi gánh bán phở để làm phương tiện bày bán các loại nước ngọt đóng chai, bia, rượu... đặt trên mặt bàn. Các quán giải khát lưu động như vậy vẫn còn thấy trên đường phố Hà Nội đến những năm 1960.

Mưu sinh trên đường phố Hà Nội còn có lực lượng đông đảo là trẻ em, ví như: các bé gái bán thạch hoặc chè đỗ đen rong - một loại thức uống giải nhiệt vào mùa hè, người bán thường cho thêm chút tinh dầu chuối hoặc dầu nhài và vài viên đá mát lạnh vào cốc; bé trai bán kem đựng trong phích giữ nhiệt, mỗi phích đựng được 20 que kem...

Hàng rong trên đường phố Hà Nội xưa
Hai bé gái bán hàng rong - Ảnh: Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp
Hàng rong trên đường phố Hà Nội xưa
Bé trai bán kem - Ảnh: Trung tâm Lưu trữ Quốc phòng Pháp

Những năm 50 của thế kỷ 20, nhà máy nước đá ở Hàng Vôi có sản xuất kem đậu xanh nhưng sản xuất chậm và số lượng ít. Kem que là món quà yêu thích của số đông trẻ em hàng phố thời bấy giờ. Cứ mỗi khi nghe thấy tiếng rao đầy chất hài hước của người bán: "Kem một hào hai chiếc, một chiếc năm xu đâyyyyy" hoặc "Kem hào đôi, lôi thôi hào bốn, lỗ vốn hào năm đâyyyyy" là đôi chân của trẻ con hàng phố lại rộn ràng, xốn xang muốn chạy ngay ra thưởng thức.

Sau này đến những năm 90, khi bán kem dạo ở vùng ngoại ô, người bán không sử dụng phích đựng kem nữa mà sử dụng hộp xốp, đi xe đạp và dùng kèn bóp tay tự chế thay cho tiếng rao. Giờ đây âm thanh này đã trở thành kỷ niệm đẹp gắn liền với tuổi thơ của thế hệ 7X, 8X vào những ngày hè oi bức.

Hàng rong trên đường phố Hà Nội xưa
Hàng bán muối rong trước Ô Quan Chưởng sáng mùng 1 Tết (2010) - Ảnh: Nguyễn Hữu Bảo

Người dân Hà Nội nói riêng, người Việt Nam nói chung quan niệm đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi. Mua muối đầu năm với mong muốn mang lại may mắn và hạnh phúc đến trong cả năm. Vì vậy những người bán muối rong đi khai xuân bán hàng với mong muốn mang lại may mắn cho mọi người nhiều hơn là mục đích kiếm tiền.

Hàng rong trên đường phố Hà Nội từ xưa đến nay bán các mặt hàng rất phong phú và đa dạng. Xưa chợ ở Hà Nội nhiều nhưng họp theo phiên gây khó khăn cho người dân, vì thế hàng rong ra đời gắn với tiếng rao với đủ các âm vực vùng miền. Vào năm 2009, hướng tới đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, đã có văn bản cấm bán hàng rong ở 63 tuyến phố nhằm xây dựng hình ảnh tuyến phố văn minh hiện đại. Ngày nay chợ truyền thống, siêu thị, trung tâm thương mại có ở nhiều nơi nhưng hàng rong không vì thế mà mất đi. Các con ngõ của Hà Nội rất nhỏ và sâu là cơ hội cho hàng rong phát triển, len lỏi vào từng ngõ ngách, tạo nên sự tiện lợi cho người dân.

Theo Bảo tàng Hà Nội
Ra mắt phim mới nhân mùa Vu Lan báo hiếu 2025

Ra mắt phim mới nhân mùa Vu Lan báo hiếu 2025

Baovannghe.vn - Nhân mùa Vu Lan báo hiếu 2025, phim điện ảnh Phá đám: Sinh nhật mẹ - một câu chuyện của Bột Creative Hub vừa chính thức công bố loạt poster, với dàn diễn viên gồm: nghệ sĩ Ái Như, Thành Hội, Bé Sam, Hoàng Phi, NSƯT Hữu Châu, Huy Khánh, Ngọc Sơn.
Lai Châu có thêm 4 Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025

Lai Châu có thêm 4 Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025

Baovannghe.vn - Sáng 14/7, tại xã Khổng Lào, tỉnh Lai Châu đã tổ chức công bố Quyết định và trao chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025.
Việt Nam gặt hái nhiều thành công tại Liên hoan Nghệ thuật châu Á lần thứ 12

Việt Nam gặt hái nhiều thành công tại Liên hoan Nghệ thuật châu Á lần thứ 12

Baovannghe.vn - Liên hoan Nghệ thuật châu Á lần thứ 12 diễn ra tại Singapore từ ngày 11 đến hết ngày 20/07/2025, với hơn 2.000 thí sinh từ 14 quốc gia khác nhau ở khu vực Châu Á – Thái Bình dương tham dự và tranh tài.
Loài hoa để nhớ, để thương

Loài hoa để nhớ, để thương

Baovannghe.vn - Một ngày đầu hạ, tôi mở vội cửa sổ lớp học để bắt đầu những tiết dạy ôn tập cho học sinh. Bất giác, nhìn thấy mấy đoá hoa bằng lăng tím ngát. Giữa cái nắng oi ả phương Nam, sắc tím của hoa bằng lăng nổi bật giữa những kẽ lá xanh, khẽ khàng rung rinh theo gió.
Bài thơ "Một giọt người" của Văn Thùy

Bài thơ "Một giọt người" của Văn Thùy

Baovannghe.vn - Bên cạnh những bài lục bát tài hoa lúng liếng giễu nhại rất đặc trưng, Văn Thùy cũng có những ngậm ngùi lắng đọng nao lòng. “Một giọt người”, thi phẩm thấm đẫm tình đời, tiêu biểu cho phía lắng đọng ấy.