Tên là ao Bồ Quân, có người lại gọi là ao Bù Quân. Tôi hỏi người cao tuổi nhất làng về tên chính xác của ao thì các cụ chịu. Bồ Quân hay Bù Quân đều được cả. Nếu ao được ví là mắt Bồ Quân thì đúng là con mắt đẹp, hình quả bồ quân to và sáng, má bồ quân thì đỏ hồng. Còn gọi là ao Bù Quân nghĩa cái đấu đong quân thì đó là cái đấu to, đựng được rất nhiều quân sau mỗi lần đong. Gọi gì thì gọi, nó vẫn là cái ao của làng...

Mấy chục năm trước, nước ao trong veo long lanh như mắt thiếu nữ. Bèo tây xanh mơn mởn bám quanh như đường viền kẻ đậm quanh mắt, khiến vẻ đẹp mắt ao càng trở nên xao xuyến. Bến ao xây phía mặt đường. Sáng sáng người làng kéo nhau ra giặt quần áo chăn chiếu, mặt nước sóng sánh e thẹn, chớp liên hồi.

Chẳng ai bảo nhưng từ lâu tôi thấy tất cả các ao đều giống con mắt người. Ao nào cũng như đôi mắt, nhìn thấu cả trời xanh, chứa trời xanh trong nó.

Từ đôi mắt thiếu nữ ngây thơ, bốn năm mươi năm sau những con mắt ao hồ ấy cũng giống con người già đi theo thời gian, ao cũng bị đau mắt hột, lông quặm rác rưởi lua tua, con mắt ao nhỏ đi vì bị đổ đất lấn chiếm đến hai phần ba. Mắt ao sụp xuống, bầu trời không còn đọng trong con mắt mờ đục màu nước gạo bị ô nhiễm. Chẳng còn ai dám mang quần áo ra giặt. Mắt ao làng không bao giờ chớp nữa...

Ảnh internet

Làng còn có nhiều ao nhỏ khác: ao Hồng xinh xắn tròn như mắt nai, ao Dài giống hình chiếc bumerien của thổ dân Úc. Càng nhỏ bé càng dễ bị bắt nạt nên chỉ mấy năm sau mở cửa, ao Hồng bị san lấp làm nền nhà, ao Dài bị chém mất một nửa đem bán cũng để làm nhà. Phần còn lại Uỷ ban xã cho nốt xóm làm “Nhà văn hóa”. Thôn có ba con mắt thì chột hai, con mắt cuối cùng là ao Bồ Quân chung của cả làng thì bị đau nặng.

Một thời ngôi đình của Thôn số phận cũng hẩm hiu. Tả hữu mạc, nơi thờ hậu cũng bị xắt ra để chia. Tên thôn là Hiệp Phù thì bị đánh thành số 9 như số tù nhân. Giếng bán nguyệt xinh xắn nhất cũng bị chôn lấp, suýt nữa cũng bị thành đất nền nhà nếu không có các cụ lấn bấn với việc thờ phụng kiên quyết giữ lại. Cây Muỗm cổ thụ gốc to hai ba người ôm, lá dày và xanh đen, cành cao vươn tới trời xanh lồng lộng, dưới gốc thờ hòn đá có tên mỏ Quặm thì bị chặt sớm hơn nữa. Ngôi đình đi qua hai ba cuộc chiến tranh vẫn nguyên vẹn thì nay trong hòa bình bỗng thành phế nhân. Chống mê tín là phép nước.... Mắt ao đựng bầu trời lồng lộng, tán lá muỗm vươn tới trời xanh. Hình như tội của chúng là tội vươn cao nhìn xa nên phải bị xử. Nói rộng ra thì cả Hà Nội này không biết bao nhiêu con mắt ao bị làm cho mù chứ đâu chỉ riêng thôn nhỏ này đâu.

Tôi là đứa con nhỏ xa quê, hằng năm mới đảo về đôi lần nên thấy rất rõ những biến đổi đến đau lòng không gian làng. Người làng chắc không thấy điều đó, bởi họ luôn bận bịu với cuộc sống riêng, với mảnh trời riêng. Những năm mở cửa sau này, đồng tiền lên ngôi, người ta dùng nó mở mang rộng thêm bầu trời riêng mà quên đi bầu trời chung của cả làng. Hầu như ai cũng vậy, nhất là các đại gia, chức sắc. Còn dân thì vốn đã tự thuở nào...

Mắt ao bị san lấp, sông suối cũng khô nước mắt trong mùa đông, lại khóc tầm tã trong mùa hè là tại con người tất cả. Trời xanh có mắt, hỏi có cái gì giấu được mắt trời xanh?...