Tiểu thuyết Stigma dày 286 trang bằng tiếng Phần Lan của Vy Tram kể về hành trình tìm kiếm bản sắc và định vị mình của Chi, một phụ nữ Phần Lan gốc Việt 23 tuổi.

Sinh ra trong một gia đình Việt Nam, nhưng nói tiếng Việt không thật tốt, lại lớn lên trong môi trường, xã hội Phần Lan, nên Chi thường xung khắc với các thành viên khác của gia đình. Cha bỏ đi từ khi Chi còn nhỏ. Người mẹ làm lụng vất vả trong tiệm ăn của mình để nuôi hai con ăn học nên rất nghiêm khắc. Thiếu thời gian và ngôn ngữ xứ người nên bà không thể thấu hiểu và đồng cảm với đứa con gái đã quá Phần Lan hóa của mình.

Chỉ có người anh trai, một bác sĩ thành đạt, là chỗ dựa gần như duy nhất của Chi và luôn được người mẹ so bì với Chi. Không có bạn người Việt, lại bị trẻ Phần Lan cùng lớp xa lánh và bạo hành, Chi bị trầm cảm, căm ghét bản thân, thấy mình là một kẻ thất bại và vô dụng.

Vy Tram và bìa tiểu thuyết “Stigma”

Chi tìm đến sự trợ giúp của cần sa và các loại sách self – help để cố gắng tìm lại bản thân, giúp mình trở nên tốt hơn. Được nhận vào thực tập tại Báo sinh viên của trường đại học, những tưởng đây là cơ hội tốt để Chi chứng tỏ mình, để bỏ lại được những suy nghĩ tiêu cực và tăm tối ... Nhưng một lần nữa cô lại thất bại. Và nỗi hổ thẹn dai dẳng từ thời niên thiếu lại lần nữa hành hạ cô.

Cô đơn và lạc lõng, Chi tìm được Zada, một phụ nữ lớn tuổi hơn, sành sỏi trong thế giới tâm linh huyền bí, qua mạng xã hội (Instagram). Chi kết bạn rồi sống chung với người này và bị chị ta lừa gạt dẫn đến nợ nần chồng chất. Và cái kết là cảnh sát đến khám nhà tìm ma túy ...

Stigma vừa ra đời đã nhận được nhiều ý kiến, đánh giá khác nhau của các nhà phê bình cũng như người đọc. Tại Lễ hội Văn học Phần Lan vừa được tổ chức từ ngày 1/8 -3/8/2025 ở Urjala, quê hương của nhà văn Väinö Linna (1920 -1992), Sitgma đã lọt vào danh sách 12 tiểu thuyết đầu tay tiêu biểu và Vy Tram đã được làm khách mời của lễ hội. Có mặt tại lễ hội, không ít lần chúng tôi đã được một số người chúc mừng, vì họ nghĩ chúng tôi là người thân của Vy Tram.

Như vậy, từ nay đội ngũ làng văn Phần Lan có thêm một tác giả người gốc Việt thứ hai: Vy Tram. Người đầu tiên là Quynh Tran (s. 1989), với tác phẩm đầu tay viết bằng tiếng Thụy Điển “Skugga och svalka” (U ám và lạnh lẽo) xuất bản năm 2021. “Skugga och svalka” đã nhận được Giải thưởng Văn học Yle (Đài phát thanh và Truyền hình Phần Lan) năm 2021 và Giải thưởng Runeberg 2022 danh giá (giải thưởng dành cho các tác phẩm đầu tay viết bằng tiếng Thụy Điển) của Phần Lan. Tác phẩm đã được dịch sang tiếng Phần Lan, Anh, Đức, Pháp.

Quynh Tran và bìa hai cuốn tiểu thuyết bằng tiếng Thụy Điển

Tháng 4/2025 Quynh Tran đã cho ra đời cuốn tiểu thuyết thứ hai, “När andra njuter” (Khi kẻ khác vui cười). Bản dịch tiếng Phần Lan “Kun toiset nauravat” của tác phẩm được xuất bản ở Phần Lan vào tháng 5/2025.

Điều thú vị là cả Vy Tram và Quynh Tran đều khởi nguồn từ Pietari, một địa phương ở miền tây nam Phần Lan, nơi tiếng Thụy Điển là ngôn ngữ chính thứ nhất. Nhưng Quynh Tran lớn lên và ở đây cho đến khi vào đại học, nên anh sáng tác bằng tiếng Thụy Điển. Còn Vy Tram, từ bé đã cùng gia đình chuyển đến sống và học ở Turku, nơi tiếng Phần Lan là ngôn ngữ chính nên chị sáng tác bằng tiếng Phần Lan.

Hiện nay Quynh Tran đã chuyển sang sống và làm việc ở Malmö (Thụy Điển), còn Vy Tram vẫn sống và làm việc ở Turku (Phần Lan). Thật thú vị khi văn học Phần Lan được bổ sung thêm hai nhà văn gốc Việt, một nữ viết bằng tiếng Phần Lan và một nam viết bằng tiếng Thụy Điển.