Sự kiện & Bình luận

Dịch văn học - Cánh cửa đưa tiểu thuyết phi Anh ngữ ra toàn cầu

Loan Nguyễn
Lăng kính văn nghệ
17:58 | 28/10/2024
Baovannghe.vn - Việc dịch văn học là cầu nối quan trọng để các nhà văn không sử dụng tiếng Anh tiếp cận độc giả toàn cầu. Trong đó, xuất bản bản dịch tiếng Anh trở thành yếu tố thiết yếu giúp tiểu thuyết gia quốc tế bước vào thị trường sách phương Tây. Tuy nhiên, cơ hội để các tác phẩm phi Anh ngữ được xuất bản thường không dễ dàng, đặc biệt trong bối cảnh tỷ lệ sách dịch tại thị trường Mỹ rất hạn chế.
aa

Thực trạng xuất bản văn học dịch tại Mỹ

Dữ liệu của Công ty Bowker chỉ ra rằng sách dịch chỉ chiếm 3% tổng số sách xuất bản tại Mỹ hàng năm. Tuy nhiên, các chuyên gia tại Đại học Rochester – đơn vị khởi xướng dự án nghiên cứu thị trường văn học dịch mang tên Three Percent (Ba phần trăm) – cho biết, họ sử dụng phương pháp thu thập nhiều thư mục và tham khảo ý kiến của các nhà xuất bản, trong 3 năm dữ liệu cho thấy tỷ lệ 3% sách dịch chỉ dành cho tất cả các thể loại sách, tỷ lệ này trong lĩnh vực tiểu thuyết và thơ ca còn thấp hơn nhiều, chỉ chiếm khoảng 0,7%. Điều này phản ánh sự khép kín trong văn hóa đọc của thị trường Mỹ, khi sách dịch không được ưu tiên.

Trong bối cảnh này, các nhà xuất bản nhỏ đã trở thành lực lượng tiên phong trong việc giới thiệu những tác phẩm quốc tế chưa được biết đến. Thành công của nhà văn Hàn Quốc Han Kang là một minh chứng rõ ràng cho vai trò quan trọng của những nhà xuất bản độc lập.

Cuốn Người Ăn Chay (tên tiếng Anh The Vegetarian) của Han Kang, xuất bản lần đầu vào năm 2007, chỉ bắt đầu nhận được sự chú ý quốc tế khi được Portobello Books, một nhà xuất bản nhỏ tại Anh, phát hành bản dịch tiếng Anh vào năm 2015. Năm 2016, tác phẩm này đoạt Giải Booker Quốc tế, giúp tên tuổi của Han Kang vang danh toàn cầu.

Trước khi được quốc tế biết đến, Han Kang đã là một nhà văn có tiếng tại Hàn Quốc, từng đoạt Giải Văn học Yi Sang vào năm 2005. Tuy nhiên, bản dịch tiếng Anh của The Vegetarian đã giúp bà thực sự vươn ra thế giới.

Dịch giả Deborah Smith, người chuyển ngữ cuốn sách này sang tiếng Anh, chỉ mới tự học tiếng Hàn trong ba năm trước khi bắt tay dịch tác phẩm của Han Kang. Với tư cách là một dịch giả trẻ nghiệp dư, Smith và Han Kang cùng nhau giành được 50.000 bảng từ Giải Booker Quốc tế, một thành tựu đáng nể trong sự nghiệp của cả hai.

Hàng năm sách dịch được xuất bản ở các nước nói tiếng Anh chỉ chiếm 3% thị trường, vốn đã là một con số nhỏ nhưng cần phải được chia nhỏ hơn nữa thành nhiều ngôn ngữ khác nhau, đi kèm với đó là sự thiên vị nghiêm trọng của người châu Âu. Nếu không có sự làm việc chăm chỉ của các dịch giả và các nhà xuất bản cung cấp cho họ không gian, các tổ chức và độc giả, Ban Giám Khảo các Giải thưởng phương Tây sẽ không thể tiếp cận được những tác phẩm văn học này.

Vai trò không thể thay thế của các dịch giả và nhà xuất bản độc lập

Sự thành công của các tác phẩm như Người ăn chay cho thấy dịch giả không chỉ là cầu nối ngôn ngữ mà còn là người định hình xu hướng văn hóa. Họ mở ra cánh cửa cho những nền văn học đa dạng tiếp cận thị trường phương Tây. Tuy nhiên, ngay cả với những bản dịch xuất sắc, thành công của tác giả phi Anh ngữ vẫn phụ thuộc vào sự quan tâm của độc giả phương Tây đối với các vấn đề xã hội và phong cách cá nhân của tác giả.

Một ví dụ khác là nhà thơ Hàn Quốc nổi tiếng Ko Un. Tuy từng được kỳ vọng sẽ đạt giải Nobel Văn học, sự nghiệp của ông đã sụp đổ sau các cáo buộc quấy rối tình dục. Điều này vô hình trung tạo ra cơ hội cho những tác giả mới như Han Kang thu hút sự chú ý của công chúng.

Dịch văn học - Cánh cửa đưa tiểu thuyết phi Anh ngữ ra toàn cầu
Dịch giả Deborah Smith và nhà văn Han Kang cùng nhận giải thưởng Giải Booker Quốc tế. Ảnh: thebookerprizes.

Deborah Smith không chỉ dừng lại ở việc dịch tác phẩm của Han Kang mà còn thành lập nhà xuất bản Tilted Axis Press tại Anh. Nhà xuất bản này chuyên giới thiệu văn học châu Á đương đại và đã phát hành hơn 30 đầu sách từ các tác giả đến từ Đông Á, Nam Á và Trung Á. Các tác phẩm tiêu biểu gồm Cổng công viên ga Ueno của Ryu Mi-ri và Bóng mát của Gitanjali Shri, tác phẩm nói tiếng Hindi đầu tiên đoạt giải Booker Quốc tế vào năm 2022.

Sau khi Han Kang giành giải thưởng, các tác phẩm của bà nhanh chóng trở thành hiện tượng tại Hàn Quốc. Doanh số tại ba nhà sách lớn – Yes24, Kyobo, và Aladdin – tăng vọt lên 305.000 bản chỉ trong vài ngày. Các tựa sách như The Vegetarian, The Boy Is Coming, và No Goodbye đều thống trị các bảng xếp hạng bán chạy.

Trước nhu cầu tăng đột biến, các nhà xuất bản của Han Kang tại Hàn Quốc đã phải khẩn trương tái bản để đáp ứng thị trường. Tại Pháp và Đức, các nhà xuất bản cũng nhanh chóng đưa tác phẩm của bà đến với độc giả nước họ.

Câu chuyện thành công của Han Kang cho thấy vai trò quan trọng của các nhà xuất bản nhỏ trong việc giới thiệu văn học quốc tế đến với thế giới nói tiếng Anh. Các nhà xuất bản như Portobello Books hay Tilted Axis Press không chỉ là những cầu nối văn hóa mà còn là những nhân tố quan trọng tạo ra xu hướng trong thị trường sách toàn cầu.

Trong một thị trường mà sách dịch chỉ chiếm 3% tổng số xuất bản phẩm, những nỗ lực từ các nhà xuất bản nhỏ không chỉ giúp lan tỏa văn học quốc tế mà còn thay đổi cách độc giả phương Tây tiếp cận với các nền văn hóa khác biệt.

Bổ sung 2 dự án luật vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025

Bổ sung 2 dự án luật vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025

Baovannghe.vn - Phó Thủ tướng Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1372/QĐ-TTg phân công cơ quan chủ trì soạn thảo,2 dự án luật, bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025
Đi trong nhà - Thơ Phạm Đình Ân

Đi trong nhà - Thơ Phạm Đình Ân

Baovannghe.vn- Nhổm dậy mò mẫm đi
Bản tin Văn nghệ: Quảng Trị sắp có "Bảo tàng ký ức chiến tranh"

Bản tin Văn nghệ: Quảng Trị sắp có "Bảo tàng ký ức chiến tranh"

Baovannghe.vn - Dự án Bảo tàng Chiến tranh tỉnh Quảng Trị dự kiến được xây dựng trên diện tích khoảng 15 ha, gồm nhiều hạng mục.
Ý nghĩ cuối ngày - Thơ Niê A Dũng

Ý nghĩ cuối ngày - Thơ Niê A Dũng

Baovannghe.vn- Cuối cùng rừng chỉ còn lại đôi mắt xanh/ người trơ trụi nghĩ về ngày cũ
Dông. Truyện ngắn dự thi của Lệ Hằng

Dông. Truyện ngắn dự thi của Lệ Hằng

Baovannghe.vn- Mùa dông bắt đầu. Thành phố ngập trong những cơn dông xé hoàng hôn toang hoác. Nước bò trên cửa kính ngoằn ngoèo. Mùa dông cũng là mùa triều dâng