Kinh dị cơ thể (Body Horror) thường bị mặc định là dòng phim khó xem, có phần kỳ quái với những dị dạng và biến dạng trên chính thân xác con người. Nhưng đằng sau những lớp da rách toạc hay hình hài quái dị ta thấy trên màn hình, thực chất thể loại này lại ẩn chứa nhiều thông điệp mạnh mẽ, phản ánh sự bất an, áp lực và những khủng hoảng của con người hiện đại.
Gần nhất là sự thành công của tác phẩm điện ảnh Together (tựa Việt: Dính lẹo) được giới chuyên môn quốc tế đánh giá rất cao ngay sau khi ra mắt tại Liên hoan phim Sundance 2025 và công chiếu rộng rãi ở Mỹ. Hay trước đó là bộ phim The Substance (tựa Việt: Thần dược) nhận giải Kịch bản xuất sắc tại Liên hoan phim Cannes 2024 - đã cho thấy body horror không dừng lại ở những thước phim hù dọa, giải trí đơn thuần mà còn là ngôn ngữ điện ảnh sắc bén để phơi bày những mảng tối trong đời sống xã hội.
Bộ phim Together kể về Tim và Millie - một cặp đôi sau mười năm yêu nhau đã rơi vào trạng thái rạn nứt. Họ quyết định rời thành phố, chuyển về miền quê với hy vọng “chữa lành” tình cảm. Thế nhưng, sau lần trú ẩn trong hang động, hai người bị vướng vào một lời nguyền cổ xưa, khiến cơ thể họ dần dính chặt vào nhau. Từ đó, họ phải đối mặt với những ám ảnh cả về thể xác và tinh thần.
Đạo diễn Michael Shanks khéo léo dùng hình ảnh cơ thể vật lý làm ẩn dụ cho một xã hội thu nhỏ. Mỗi phần thân thể tượng trưng cho một vai trò, một nhu cầu, tiếng nói khác nhau - đôi khi hoà hợp, đôi khi lại va đập, mâu thuẫn. Và việc Tim cùng Millie buộc phải học cách chấp nhận điều đó giống như cách một cộng đồng với những cá tính khác nhau, phải chật vật tìm sự dung hòa và thống nhất chung.
Sự “dính liền” ấy cũng bóc trần bản chất của tình yêu đồng phụ thuộc: khi hai con người gắn bó quá mức, thân thể họ biến thành một tổ chức bất đắc dĩ, nơi quyền tự do cá nhân bị lấn át bởi “luật lệ ngầm” của những mối quan hệ, để rồi yêu thương dần biến thành ràng buộc, chia sẻ cũng trở thành gánh nặng xiềng xích.
Nếu Together nói về nỗi ám ảnh và sự trói buộc của tình yêu độc hại thì The Substance lại xoáy sâu vào bi kịch bị thay thế. Bộ phim xoay quanh Elizabeth Sparkle (Demi Moore thủ vai) - một ngôi sao truyền hình đã qua thời hoàng kim. Trước áp lực tuổi tác và sự đào thải khắc nghiệt của ngành giải trí, cô tìm đến một loại “thần dược” có thể tạo ra phiên bản trẻ trung hơn của chính mình. Mỗi lần Elizabeth tiêm thuốc, một cơ thể mới trẻ đẹp, căng tràn sức sống bước ra, thay cô níu giữ ánh hào quang phù phiếm. Nhưng để “người mới” tồn tại, “người cũ” buộc phải lùi lại, thậm chí chịu đựng đau đớn đến mức tự huỷ hoại bản thân. Ở đây, body horror phơi bày một vấn đề xã hội rõ rệt: áp lực tuổi trẻ và ngoại hình. Bộ phim The Substance là câu chuyện vừa bi kịch vừa mang tính châm biếm, nói thay nỗi sợ của hàng triệu người: bị thay thế, bị loại bỏ, bị xóa nhòa bản sắc chỉ vì không còn phù hợp với “chuẩn mực” xã hội.
 |
| The Substance có kịch bản ấn tượng, nêu bật quy luật nghiệt ngã của ngành giải trí, nơi con người phải cạnh tranh thậm chí với cả chính bản thân mình để tồn tại. Ảnh: VARIETY |
Nhìn rộng hơn, Body Horror không chỉ dừng lại ở câu chuyện tình yêu đồng phụ thuộc trong Together hay bi kịch tuổi tác trong The Substance. Nhiều tác phẩm điện ảnh khác còn cho thấy một mặt tối nữa: khát vọng của con người muốn vượt qua giới hạn thân xác, nhưng lại bị xã hội tiêu thụ bóp méo và thao túng.
Ở Titane (phim kinh dị cơ thể thắng giải Cành cọ vàng 2021), nữ đạo diễn Julia Ducournau kể về nhân vật chính Alexia - cô gái từ nhỏ đã mang trong đầu một tấm kim loại titanium sau tai nạn ô tô, lớn lên với những lệch chuẩn về bản năng và giới tính. Cô có sự gắn bó dị thường với máy móc, thậm chí mang thai với một chiếc xe, để rồi khiến cơ thể dần biến đổi kỳ lạ. Sự lai ghép giữa người và máy trong phim không chỉ gây sốc mà còn phản chiếu xã hội công nghiệp, nơi công nghệ và vật chất xâm nhập sâu vào thân thể, làm lung lay những khái niệm cố hữu về giới tính. Nhưng vượt lên trên những dị dạng ấy, bộ phim vẫn hé lộ một khát vọng rất con người: được chấp nhận, được yêu thương, được tồn tại là chính mình.
Trở về trước đó, bộ phim The Fly (tựa việt: Người ruồi, sản xuất năm 1986) của đạo diễn đồng biên kịch David Cronenberg - “cha đẻ” và bậc thầy body horror - cũng mang triết lý tương tự. Phim khắc họa bi kịch của nhà khoa học Seth Brundle. Trong nỗ lực thử nghiệm dịch chuyển tức thời, ông vô tình hòa lẫn ADN của mình với một con ruồi. Từng ngày, cơ thể Brundle biến dạng ghê rợn, biến ông từ thiên tài thành quái vật. Đằng sau hình dạng ấy chính là lời cảnh tỉnh con người về thái độ kiêu ngạo, tự tin quá mức vào những thành tựu khoa học, hay nói cách khác là cái giá của khát vọng muốn đạt được những điều không tưởng, đi quá xa những giới hạn tiêu chuẩn của con người.
Những bộ phim vừa nhắc tới, dẫu xuất phát từ những góc nhìn khác nhau, đều cùng chỉ ra một điều: khát vọng vượt thoát khỏi thân xác không chỉ nảy sinh từ cá nhân mà còn được xã hội, công nghệ và cả nền công nghiệp giải trí thổi phồng thành một giấc mơ tập thể. Nhưng như một quy luật tự nhiên, khi giấc mơ ấy bị đẩy đi quá xa, cơ thể sẽ phản kháng. Sự phản kháng ấy hiện lên qua những biến đổi quái dị, nhưng thực chất lại chính là tiếng kêu cứu thầm lặng của nhân tính và bản chất con người.
Dù không phổ biến nhưng dòng phim Body Horror thực chất có nhiều tiềm năng để thổi một làn gió mới cho thể loại kinh dị hiện đang có dấu hiệu bão hòa trên thị trường điện ảnh Việt. Đặc trưng của body horror rất gần gũi với những ám ảnh văn hóa và xã hội Á Đông về thân xác và sự ô uế. Với Việt Nam, nó không chỉ có thể tạo ra trải nghiệm rùng rợn mới lạ cho khán giả mà còn mở ra cơ hội phản ánh những nỗi lo đương đại: ô nhiễm, thực phẩm bẩn, công nghệ sinh học hay áp lực hình thể.
Nhà sản xuất Nguyễn Cao Tùng (phim Thất sơn tâm linh, Đảo độc đắc) cho rằng: “Điện ảnh Việt vẫn có chỗ cho thể loại này trong tương lai, nhưng có lẽ cần sự tinh tế và sáng tạo để “bản địa hóa” nó. Ta có thể khai thác những ám ảnh cơ thể gắn với đời sống Việt Nam. Các nhà làm phim trẻ, nếu đủ dũng cảm và có tầm nhìn, hoàn toàn có thể thử sức. Tôi tin khán giả Việt ngày càng cởi mở, đặc biệt là thế hệ trẻ, họ luôn muốn tìm thấy những “món ăn mới” khác biệt. Vấn đề chỉ là ta dám bước qua giới hạn quen thuộc, và tìm ra cách kể chuyện khiến khán giả thấy đây không chỉ là “máu me hù dọa”, mà còn là một trải nghiệm điện ảnh ám ảnh, nghệ thuật và có chiều sâu”.
Trong khi đó, biên kịch, nhà sản xuất phim Kay Nguyễn (Mắt biếc, Người bất tử) đánh giá ở một góc nhìn khác. Chị cho rằng thực chất các nhà làm phim Việt hiện tại đã, đang và sẽ làm thể loại này nhưng không đi theo hướng body horror thuần chất như phương Tây. Thay vào đó, nó được “dán nhãn” thành một phần của dòng kinh dị siêu nhiên, tâm linh. Điều này phù hợp với văn hóa thưởng thức của người Việt Nam và giúp khán giả dễ tiếp nhận hơn thay vì khai thác “trần trụi” đúng chất body horror. Đây cũng là một cách làm hay để đem đến trải nghiệm kinh dị nhiều màu sắc hơn cho khán giả.
