Chỉ trừ những xã vùng sâu vùng xa quá khó khăn, thì hai ba xã cùng sử dụng một chiếc xe. Tất cả những chiếc xe chuyển bệnh đó đều do người dân trong xã cùng nhau tự nguyện đóng góp tiền mua, sử dụng vì mục đích chung cho cộng đồng. Chuyện đã trở thành bình thường.

Và cũng bình thường như vậy, khi những gia đình có người bệnh không còn phải lo tiền xe đưa người thân đi cấp cứu. Cứ lên xe, và đi. Không tốn một đồng nào. Với những gia đình khá giả, sau đó có thể đến Hội Chữ thập đỏ để tặng lại một ít tiền, xem như ủng hộ tiền xăng để giúp đỡ cho những trường hợp sau nầy khó khăn hơn mình. Tuy nhiên, nếu gia đình nào không đủ điều kiện để ủng hộ thì cũng chẳng sao. Và đặc biệt, người tài xế không bao giờ nhận tiền công, dù bạn gọi họ vào đêm khuya mưa gió, họ cũng lập tức có mặt.

Bạn sẽ cảm thấy xa lạ với những chiếc xe chuyển bệnh miễn phí, tất nhiên, nhưng đâu chỉ thế. Bạn còn sẽ thấy lạ lùng nhiều điều hơn nữa, ở cái xứ này.

Lạ, như lúc bạn rong ruổi trên những con đường Tây Nam, bắt gặp không biết bao thùng nước uống có ghi hai chữ “miễn phí”. Ngộ, đâu phải là chốn hoang sơ không người nên thiếu nước, những quán giải khát cứ mọc đầy đường kìa, thì cần gì phải có những thùng nước miễn phí? Chúng được đặt ở những đoạn vắng, dành cho những ai lỡ độ đường, dành cho những người buôn gánh bán bưng tiết kiệm chút ít tiền vốn đã ít ỏi hay các em học sinh nghèo đến trường mà trong túi trống rỗng, và còn biết bao con người…

Lạ, như lần đầu bạn gặp những quán cơm từ thiện 2000 hay 5000 đồng. Cơm từ thiện miễn phí hoàn toàn không hiếm, nhiều nhứt ở các bệnh viện. Nhưng cơm 2000 hoặc 5000 là sao? Số tiền quá ít ỏi nầy không đủ tiền vốn cho một phần cơm thì lấy làm gì? Bởi dân gian thường nghĩ, khi ta nhận sự giúp đỡ từ ai đó là ta đã nợ họ và người giúp ta là người ban ơn. Người Nam bộ sẵn lòng từ thiện, nhưng không muốn mình là người ban ơn, không muốn người khác “nợ” mình. Nên 2000 hay 5000 đồng là số tiền tượng trưng, xem như sòng phẳng, bạn không phải áy náy vì “nợ” họ và họ không cần bạn ghi ơn hay trả ơn. Có 2000 hay 5000 đồng, các bạn sinh viên, các cô chú lao động nghèo bước vào quán sẽ bớt ngại ngùng khi mình còn mạnh khỏe mà lại ăn miễn phí!

Lạ, một xứ sở mà mỗi ngày có biết bao con người tự nguyện bỏ thời gian của mình để cưa cây, đóng ván, bào chuốt thành những chiếc quan tài. Những gia đình khó khăn khi có tang sự sẽ không phải lo lắng, vì đã có những chiếc hòm từ thiện hoàn toàn miễn phí. Những chiếc hòm không chỉ đơn thuần làm bằng gỗ, mà còn làm từ tấm lòng thơm thảo của thế hệ sau dành cho thế hệ trước, của người còn dành cho kẻ mất, của người khá giả dành cho kẻ khó khăn… của Con Người dành cho Con Người. “Xứ đâu mà xứ lạ lùng” - ca dao xưa như thế, ý nói về một xứ hoang hóa, hiểm nguy. Ngày nay xứ ấy vẫn lạ lùng, như là lạ lùng trong cách đối nhân xử thế, thương người đang sống đã đành, ngay cả người mất cũng lo toan. Thương người quen là tất nhiên, nhưng những người xa lạ vẫn giúp đỡ.

Ngày xưa, lưu dân ra đi hướng về phương Nam với mong mỏi khai phá vùng đất hoang vu, tìm cuộc sống mới. Với hai bàn tay trắng, họ có gì mang theo ngoài đạo nghĩa nhân. Giữa chốn đầy rẫy bất trắc, những người xa lạ phải nương tựa vào nhau. Vậy rồi đến những lúc gặp ai kinh qua gian truân như mình từng nếm trải, làm sao họ không động lòng trắc ẩn. Đã xa lắm rồi cái thời những đoàn người đi khẩn hoang giữa chốn rừng thiêng nước độc, nhưng cách sống ngày ấy đã ăn sâu vào máu của bao thế hệ, tiếp tục truyền lại đến hôm nay, và còn nữa cho bao thế hệ mai sau.

Xứ này, cái gì cũng sẵn lòng cho đi như vậy sao?

Nào phải bạn là người đầu tiên hỏi câu này. Cách đây mấy trăm năm, một thương nhân người Bồ Đào Nha cũng từng thắc mắc như thế. Nhà nghiên cứu Li Tana trong quyển “Xứ Đàng Trong” có thuật lại câu chuyện khá thú vị của tác giả Borri Christofoto viết năm 1633. Chuyện là một thương nhân Bồ Đào Nha không thích tập quán cho đi của người Đàng Trong nên một hôm đã làm phép thử. Ông xuống ghe một người đánh cá, chỉ tay vào giỏ cá đầy và nói tiếng bản xứ “xin một cái”. Người đánh cá đưa ông cả gió cá mang đi, để lại trong lòng ông sự ngạc nhiên tột độ.

Tới đây, bạn sẽ thắc mắc. Ngày xưa chim trời cá nước, bắt được một giỏ cá đem tặng hết thì lại bắt nữa, có sao đâu. Nhưng bây giờ, làm sao có thể giữ mãi cách đối nhân xử thế như vậy, nào là kinh tế thị trường, nào là tài nguyên suy giảm… Họ cũng biết thế, nhưng họ vẫn giữ, như một truyền thống mà không cần phải tham gia bất cứ khóa học nào, từ đời ông bà đến cha me, rồi con cháu. Họ sanh ra đã vậy, lớn lên vẫn vậy, và trước khi chết đi - ngày nào còn có thể thì họ vẫn sẽ làm như vậy. Nói vui một tý, phải chăng đây là một sự “cố chấp” ngọt ngào: cố chấp yêu thương

An Giang về đêm. Ảnh: Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh An Giang