Cùng dựa theo những sự kiện có thật trong lịch sử, hai bộ phim còn có “giao điểm” trong hình thức sản xuất và phát hành, đó là sự kết hợp lần đầu của hãng phim nhà nước với doanh nghiệp tư nhân.
Theo hiển thị của đơn vị quan sát phòng vé độc lập Box Office Vietnam, tính đến ngày 14/11, Tử chiến trên không thu về gần 252 tỷ đồng. Trước đó, Mưa đỏ khép lại hơn một tháng công chiếu với 714 tỷ đồng doanh thu, đồng thời được Cục Điện ảnh Việt Nam chọn gửi đến hạng mục “Phim quốc tế xuất sắc” tại giải thưởng điện ảnh Oscar lần thứ 98. Không chỉ là phim chiếu rạp đầu tiên tại Việt Nam chinh phục cột mốc 700 tỷ đồng ở phòng vé (tính cả phim nội địa và phim ngoại nhập), phim còn đính kèm nhiều kỷ lục khác về tốc độ vượt các mức doanh thu. Có lẽ sẽ còn rất lâu, mới có tác phẩm khác soán ngôi phim Việt chiếu rạp ăn khách nhất mọi thời đại của Mưa đỏ.
Được đón nhận tại rạp chiếu, hai bộ phim còn liên tục tạo được chủ đề thảo luận về nội dung và diễn viên trên mạng. Câu chuyện thật trong lịch sử làm nguồn cảm hứng cho hai kịch bản phim - chiến dịch Thành cổ Quảng Trị năm 1972 và hai vụ không tặc phản động năm 1977-1978 - cũng được tìm kiếm, kể lại và lan tỏa.
Nhờ hiệu ứng truyền miệng của phim, nhiều diễn viên đổi đời. Những gương mặt quen như Xuân Phúc, Trần Ngọc Vàng, Lợi Trần của Tử chiến trên không hay Steven Nguyễn, Hạ Anh, Phương Nam trong Mưa đỏ được ghi nhận thực lực sau nhiều năm lận đận trong nghề. Những tân binh như Nguyễn Hùng, Đỗ Nhật Hoàng của Mưa đỏ hay Bảo Định, Trâm Anh trong Tử chiến trên không vụt sáng thành hạt giống mới của phim Việt.
Không thể phủ nhận, các kịch bản dựa theo chuyện có thật luôn chứa đựng sức hút nhất định. Thêm vào đó, điểm rơi phát hành là yếu tố quan trọng giúp hai phim thành công. Giữa những ngày lịch sử 80 năm Quốc khánh, câu chuyện trong từng bộ phim tạo được sự đồng cảm, khích lệ tình yêu đất nước trong mỗi người dân Việt Nam, góp phần tôn vinh hào khí dân tộc.
 |
| Tử chiến trên không - duy trì cảm giác kịch tính khi đào sâu chất bạo lực của đề tài không tặc, dựa theo sự kiện có thật. Ảnh: Đoàn làm phim cung cấp |
Từ sau Sống cùng lịch sử - phim chiến tranh được đầu tư 21 tỷ đồng nhưng không bán được vé năm 2014 - dòng phim nhà nước ít được chú ý. Phim vẫn được làm hằng năm nhưng chủ yếu để dự thi vài liên hoan trong nước, trình chiếu ở một số tuần phim kỷ niệm. Hiếm hoi một lần phát hành thương mại, các phim này thường ra rạp ít ai hay, rời rạp ít ai biết, đơn cử như trường hợp của Truyền thuyết về Quán Tiên (2019), dù phim này chất lượng ở mức ổn.
Cho tới Tết 2024, Đào, phở và piano bất ngờ trở thành hiện tượng, phim nhà nước mới ít nhiều gây chú ý trở lại. Hiệu ứng của Đào, phở và piano khi ấy, cùng Tử chiến trên không và Mưa đỏ đánh dấu sự tái xuất của điện ảnh nhà nước, nhưng theo một diện mạo có phần khác biệt. Hai tác phẩm này được tạo nên bởi sự bắt tay của hãng phim nhà nước và đơn vị tư nhân.
Dưới sự dàn dựng của Điện ảnh Quân đội nhân dân, Mưa đỏ có lợi thế nguồn quân trang, quân dụng thực tế và chuyên nghiệp. Nhờ sự kết nối của hãng, một nhóm cựu chiến binh Thành cổ Quảng trị bằng lòng góp mặt trong phim, vào vai những chiến sĩ trọng thương. Màn xuất hiện đặc biệt này là câu chuyện hậu trường gây xúc động và truyền cảm hứng cho người xem. Tương tự, Tử chiến trên không được đầu tư bởi Điện ảnh Công an nhân dân, dựa trên cơ sở tư liệu phong phú xoay quanh hai vụ không tặc, cũng như tình hình xã hội Việt Nam còn nhiều rối ren thời mới thống nhất. Bằng sự dẫn dắt của hãng, dàn diễn viên được huấn luyện nghiệp vụ tác chiến trên không, kỹ năng đánh võ và dùng vũ khí, tạo nên những thước phim thuyết phục. Đồng hành cùng hai hãng phim nhà nước, Galaxy Studio vận dụng kinh nghiệm lâu năm để xây dựng quy trình sản xuất, phát hành bài bản, đưa phim đến gần khán giả.
Thành công vang dội của Mưa đỏ và Tử chiến trên không cho thấy cú bắt tay của nhà nước và tư nhân trong điện ảnh là một công thức làm phim hiệu quả. Hãng nhà nước có tiềm lực kinh tế và chuyên môn nghiệp vụ. Hãng tư nhân có cái nhìn thấu hiểu sự vận hành của thị trường và thị hiếu người xem.
Nhà sản xuất Hoàng Quân (từng làm các phim Tết ở làng Địa Ngục, Kẻ ăn hồn, Cám…) nhận định: “Nhà nước có lợi thế trong một số mảng đề tài, tư liệu, bối cảnh đặc biệt. Ngược lại, tư nhân mạnh ở sáng tạo, sản xuất, truyền thông và tiếp cận khán giả. Hai bên kết hợp, tác phẩm vừa giữ được tính chuẩn mực, vừa có khả năng tạo hiệu ứng lan tỏa. Nhà làm phim có thể mạnh dạn theo đuổi các đề tài đòi hỏi tính chuyên môn cao mà thông thường, họ e ngại hãng tư nhân không đủ khả năng dàn dựng”.
Biên kịch - nhà sản xuất Nhi Bùi (từng làm các phim Thưa mẹ con đi, Bố già, Ngày xưa có một chuyện tình…) thì cho rằng việc hợp tác này phù hợp nhất với các đề tài chiến tranh, thảm họa, hoặc nội dung đòi hỏi chuyên môn trong quân đội, công an. Anh phân tích: “Tử chiến trên không thực chất là một bộ phim chủ đề thảm họa, sinh tồn. Thế giới từng có nhiều tác phẩm thành công ở dòng phim này, như Titanic, The Impossible… Những phim như vậy hoặc các phim điều tra, trinh thám luôn đòi hỏi kiến thức chuyên môn sâu, vốn là thế mạnh của các lực lượng quân đội, công an. Sự đồng hành của các hãng phim nhà nước vừa hỗ trợ về nghiệp vụ, vừa tạo sự bảo chứng cho khâu kiểm duyệt, bởi kịch bản đã được tham vấn kỹ lưỡng ngay trong quá trình sản xuất. Đây hoàn toàn có thể trở thành hướng hợp tác tiềm năng. Hai tác phẩm điện ảnh Mưa đỏ và Tử chiến trên không đã mở ra cánh cửa cho một mô hình mới. Tuy nhiên, phim ăn khách là kết quả tổng hợp của nhiều yếu tố. Với thị trường phim đang phát triển như ở Việt Nam, sự thành - bại đôi khi rất khó đoán, ngay cả Mưa đỏ cũng vượt xa kỳ vọng ban đầu. Công thức hợp tác này có trở thành xu thế bền vững hay không còn phụ thuộc vào chiến lược dài hạn, đặc biệt là sự đầu tư nghiêm túc vào nội dung”.
Nhà sản xuất Hoàng Quân đánh giá việc hợp tác nhà nước - tư nhân trong làm phim thương mại không phải “cây đũa thần” giải quyết mọi vấn đề, nhưng là một hướng đi cần thiết. Theo anh, công thức sản xuất và phát hành này tạo thêm sự đa dạng cho điện ảnh Việt. Anh nói thêm: “Điện ảnh là đời sống và nghệ thuật, mà các đơn vị nhà nước vốn bao phủ hầu hết các khía cạnh của xã hội. Nhà nước và tư nhân có thể mở rộng hợp tác ở những đề tài đương đại như phòng chống tội phạm công nghệ, biến đổi khí hậu, bảo tồn văn hóa. Không chỉ đồng sản xuất, các hãng phim nhà nước có thể tham gia trong vai trò cố vấn. Nếu được quản lý tốt, đây hoàn toàn có thể trở thành một xu thế lâu dài. Và nếu được phát hành đúng thời điểm, dòng phim này sẽ có lợi thế cạnh tranh rất mạnh”.
Tuy nhiên, anh cũng cho rằng mô hình sản xuất, phát hành phim này đặt ra một số thử thách cho các bên hợp tác. Theo đó, các đơn vị nhà nước cần cởi mở hơn với nhiều đề tài mới lạ. Về sản xuất, hai hệ thống làm việc khác nhau có thể dẫn đến khác biệt trong quy trình, phân bổ ngân sách hay phong cách dàn dựng. Về kiểm duyệt, nếu quá an toàn, phim dễ mất sức hút, còn nới lỏng quá lại dễ gây tranh cãi. Nhà sản xuất Hoàng Quân cho rằng điều quan trọng nằm ở sự cân bằng - tôn trọng tính nghệ thuật mà vẫn giữ định hướng xã hội.
