| Shanghai Writing Program là chương trình lưu trú dành cho nhà văn nước ngoài, do nhà văn Vương An Ức khởi xướng được Hội Nhà văn Thượng Hải tổ chức thường niên. Từ năm 2008 đến nay, chương trình đã tiếp đón hơn 100 nhà văn đến từ hơn 40 quốc gia. Năm nay, lần đầu tiên có một nhà văn Việt Nam tham dự, bên cạnh 6 nhà văn khác đến từ các nước Brazil, Phần Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, Áo, Nhật Bản và Bulgaria. Chương trình đã có buổi tiếp đón long trọng vào chiều ngày 3/9/2024 với 40 khách mời bao gồm một số thành viên chủ chốt của Hội Nhà văn Thượng Hải, 7 nhà văn quốc tế cùng lãnh sự các nước và báo đài địa phương. |
 |
| Hình ảnh tại Shanghai Writing Program. |
Mỗi năm trên thế giới có khá nhiều chương trình lưu trú dành cho các nghệ sĩ. Quá trình giao lưu cũng như va chạm với những phong cách đến từ những nền văn hoá và ngôn ngữ khác sẽ góp phần đưa người nghệ sĩ đi ra khỏi khu vực giới hạn của họ, hoặc ít nhất cũng là khoảng thời gian để họ có thể toàn tâm sáng tác. Shanghai Writing Program là một chương trình như thế.
Một nhóm nhà văn uy tín ở Thượng Hải sẽ giám tuyển, chọn ra một số nhà văn nổi tiếng quốc tế đến Thượng Hải sinh sống trong hai tháng mùa thu. Trong hai tháng sống giữa đời thường, họ cũng sẽ có những buổi thuyết giảng, đọc tác phẩm, thăm gia đình các nhà văn, thảo luận về sức hấp dẫn và những thách thức của văn học với các nhà văn Thượng Hải, cũng như chia sẻ cảm nhận sáng tác và kinh nghiệm văn học với độc giả. Năm nay, với chủ đề “Documentary and fiction” (tạm dịch: Ký thực và hư cấu), các nhà văn tham dự bao gồm: Nguyễn Khắc Ngân Vi (Việt Nam), Emilio Fraia (Brazil), Emmi Itäranta (Phần Lan), Fuat Sevimay (Thổ Nhĩ Kỳ), Peter Simon Altmann (Áo), Risa Wataya (Nhật Bản), và Zornitsa Garkova (Bulgaria). Khác với một số chương trình lưu trú được hiểu là “trại sáng tác” dành cho các nhà văn trẻ, các nhà văn quốc tế đến với Shanghai Writing Program chủ yếu là những nhà văn có kinh nghiệm sáng tác lâu năm.
Trong hầu hết những bài phát biểu của các nhà văn, họ đều bày tỏ sự kỳ vọng vào một không gian sáng tác mới ngoài những gì thân thuộc. Nhà văn Nhật Bản Risa Wataya chia sẻ rằng mình rất thích bộ phim “Phồn Hoa” của Vương Gia Vệ, bộ phim đã tái hiện được vẻ đẹp của Thượng Hải xưa. Cô cũng rất thích căn hộ mà ban tổ chức sắp xếp, nơi gần ga tàu điện ngầm đường Nam Kinh Tây. “Tôi có linh cảm đây sẽ là một khoảng thời gian thú vị.”
Nhà văn Áo Peter Simon Altmann kể, từ năm 1999, ông đã là một nhà văn toàn thời gian và đã từng đến Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc nhiều lần. “Việc sáng tác của tôi sẽ chịu ảnh hưởng sâu sắc từ thành phố Thượng Hải này.”
“Theo một nghĩa nào đó, ngôn ngữ chính là tất cả những gì chúng ta có.” Emilio Fraia, sinh năm 1982 tại São Paulo, Brazil, trước tiên đã giới thiệu bản thân bằng tiếng Bồ Đào Nha. Anh rất vui khi được cùng với những nhà văn đến từ các nơi khác tham gia Shanghai Writing Program. “Chúng ta sẽ dùng cảm xúc của mình để chạm vào mọi không gian. Khi sự thật hiện ra, thường nó đã thay đổi. Nhưng chúng ta có thể sử dụng ngôn ngữ, dùng từ ngữ để trình bày nó. Sự thật trong tiểu thuyết giống như thuật giả kim, nó có sức mạnh kỳ diệu.”
Chủ đề của Shanghai Writing Program 2024 là “Ký thực và hư cấu”, Hội Nhà văn Thượng Hải đã đưa ra lời mời như sau: “Viết lách, suy cho cùng, không ngoài ký thực và hư cấu. Nhưng viết lách không tự nhiên được chia thành hai loại riêng biệt là ký thực và hư cấu, mà chính ảo giác của sự phân chia này đã không ngừng khơi dậy nhiều cuộc tranh luận văn học ồn ào và vô ích của thời đại chúng ta. Do đó, khi chúng ta nói đến ký thực và hư cấu, chúng ta muốn khôi phục tính toàn vẹn trong viết lách, từ đó khám phá một thế giới hoàn chỉnh mà chỉ có thể nhận thức rõ được khi trong một mối quan hệ. Ký thực và hư cấu giống như “Tôi và bạn” dưới ngòi bút của Martin Buber, chúng chỉ thực sự tồn tại khi gặp gỡ, chúng là hai tấm gương đối lập đặt cạnh nhau, phản chiếu vô hạn đối phương và làm sâu sắc thêm đối phương.”
Trong số các nhà văn nước ngoài tham gia lần này, có ba người là Emmi Itäranta, Nguyễn Khắc Ngân Vi và Zornitsa Garkova đều từng có kinh nghiệm làm báo. Trước khi trở thành nhà văn toàn thời gian, Emmi Itäranta từng làm việc không liên tục với vai trò nhà báo tự do, người đọc kịch bản, nhân viên truyền thông và trợ lý hành chính. “Là nhà văn cư trú, lần này chúng tôi có thể mở rộng kinh nghiệm của mình, điều này đặc biệt quan trọng đối với những người viết lách.” Cô cũng tin rằng, những trải nghiệm trong hai tháng ở Thượng Hải của cô sẽ được thể hiện bằng một cách nào đó trong tác phẩm của cô trong tương lai.
Tiểu thuyết dài mới nhất của Nguyễn Khắc Ngân Vi, phần mở đầu đã được viết ở Thượng Hải. Khi đó là năm 2018, cô vừa mới vào học tại Đại học Phúc Đán. “Những năm gần đây, thế giới có nhiều thay đổi. Cuộc sống của mỗi người chắc cũng thay đổi. Lòng người hẳn cũng theo thế tục mà thay đổi ít nhiều. Có lẽ cái mộng ban sơ về việc viết lách của tôi vẫn vậy, nhưng cách thực thi không thể như cũ nữa. Hai năm qua, tôi tập trung nhiều hơn cho phim ảnh và báo chí, trong lúc chờ đợi tìm ra một cách biểu đạt mới cho tiểu thuyết của mình. Khi biết chủ đề của chương trình năm nay là “Ký thực và hư cấu”, khi tìm cách viết xuống các khái niệm này, có một điều gì đó sáng tỏ trong tôi. Tôi thật sự tin rằng cuốn tiểu thuyết đã xuất hiện.”
Zornitsa Garkova hiện đang viết một cuốn sách tài liệu về tính bền vững của thực phẩm địa phương và các nhà sản xuất nhỏ cùng với nông trại ở Bulgaria. Vào tháng 3 năm nay, triển lãm nhiếp ảnh cá nhân đầu tiên của cô, ‘Subspecies lucis’, đã được tổ chức tại Galeria Ptica ở Sofia, trưng bày một loạt các bức ảnh về hoa và cây cối.
Ông Mã Văn Vận - Phó Chủ tịch toàn thời gian và Tổng thư ký Hội Nhà văn Thượng Hải cho biết, Hội Nhà văn Thượng Hải luôn nỗ lực mở rộng giao lưu văn học giữa các dân tộc và quốc gia khác nhau qua nhiều hình thức. Ông Mã tin rằng, mùi vị đời sống của thành phố là nguồn cảm hứng và động lực dồi dào cho các nhà văn, mỗi người dùng góc nhìn độc đáo của mình để quan sát và cảm nhận cuộc sống đời thường, phong tục dân tộc, văn hóa lịch sử của người dân địa phương nơi đất khách, từ đó tạo ra các tác phẩm văn học mang đậm dấu ấn cá nhân. “Đồng thời, việc các nhà văn thường xuyên giao lưu với các đồng nghiệp quốc tế trong thời gian ở Thượng Hải cũng giúp họ chia sẻ tự do và thoải mái hơn về kinh nghiệm văn học của mình, mở rộng ranh giới sáng tạo, và cùng nhau khám phá những bí ẩn của thế giới tinh thần con người.”
Nguyễn Khắc Ngân Vi là một nhà văn, biên kịch và nhà báo ở Việt Nam. Tốt nghiệp cử nhân báo chí, Nguyễn Khắc Ngân Vi từng là phóng viên văn hóa Báo Thanh niên (2011-2016) và được ghi nhận là một cây viết phê bình điện ảnh, phỏng vấn... giàu cá tính. Năm 2021, cô bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ ngành văn học so sánh - Khoa Ngôn ngữ và Văn học Trung Quốc - Đại học Phúc Đán (Thượng Hải, Trung Quốc) với đề tài “Bàn về tính tác giả trong cải biên tác phẩm điện ảnh của Trần Anh Hùng”. Cô là một cây bút văn xuôi giàu nội lực, đã xuất bản 3 cuốn tiểu thuyết: Đàn bà hư ảo (2016), Phúc âm cho một người (2018), Vạn sắc hư vô (2022). Bên cạnh đó, cô vẫn hoạt động sôi nổi ở lĩnh vực điện ảnh. Series phim truyền hình Em ước mình cùng bay do Nguyễn Khắc Ngân Vi viết kịch bản, Phan Đăng Di đạo diễn vừa phát sóng năm nay đã đạt một tỷ lượt xem. |
Khánh Vân | Báo Văn nghệ
--------
Bài viết cùng chuyên mục
